Compared information content and usefulness of interim income statements in periods of 3, 6 and 9 months

Authors

1 Associate Professor, Shahid Beheshti University

2 Master of Scencie in Accounting, Shiraz University

Abstract

  The main purpose of the present article is to investigate the information content of interim income statements according to Accounting Standard No.22. For this purpose the interim financial statements of 318 corporations that are listed in Tehran Stock Exchange were studied. The statements are for 3, 6, and 9 month periods between the years 1381 to 1387.   In order to discuss the information in the statements we studied the power of interim income statements in prediction of stock return, profitability, generate cash flow, financial position and liquidation. The results show that the three types of interim income statements have enough information and investors can use their data to obtain predictor models. The results indicate that the power of the information content of interim income statements for predicting generating cash flow are maximum, but for stock return are minimum. At last, the research concludes that a great deal of numbers in interim income statements have incremental information's content, because every of them can increase statistical reliability of predication models. In addition numbers in interim income statement with 9 months period have the highest information content.      

Keywords

Full Text

 

بازار سرمایه به عنوان یکی از مهمترین ارکان اقتصاد، می‌تواند با جمع‌آوری سرمایه‌های راکد جامعه، علاوه بر کاهش نقدینگی مازاد، باعث تغییر جهت مطلوب سرمایه به سوی واحد‌های اقتصادی فعال بازار شود. آن طور که نتایج تحقیقات قبلی پیرامون بازار سرمایه نشان می‌دهد، بازار سرمایه زمینه رشد و رونق اقتصادی را فراهم می‌آورد [23]. بنابراین، مشارکت بالای افراد جامعه در بازارهای سرمایه می‌تواند موجبات برخورداری از اقتصادی پویاتر را پدید آورد، به گونه‌ای که می‌توان مدعی شد رابطة مستقیم و با اهمیتی میان نقدینگی بازار سهام و تولید ناخالص ملی وجود دارد [15]. بنابراین، ایجاد ساز و کارهایی به منظور افزایش جذابیت بازار سرمایه باید همواره از مهمترین دغدغه‌های مسؤولان بازار‌های سرمایه باشد.

یکی از راه حل‌های افزایش جذابیت بازار، ایجاد محیطی با شفافیت مالی بالاتر است. ارائه صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای که با هدف گزارشگری بهنگام‌تر اطلاعات انجام می‌شود، می‌تواند به شفافیت بیشتر بازار سرمایه منجر شده، از این طریق باعث تصمیم‌گیری مطلوبتر استفاده‌کنندگان گزارش‌های مالی، از جمله سرمایه‌گذاران شود. در واقع گزارشگری بهنگام‌تر سبب می‌شود از اطلاعات خصوصی[1] موجود کاسته و عدم تقارن اطلاعاتی[2] میان سرمایه‌گذاران کمتر شود. با توجه به اینکه بهنگام بودن اطلاعات از خصوصیت‌های کیفی اطلاعات بوده، می‌توان میان کیفیت گزارشگری مالی و کارآیی سرمایه‌گذاری[3] رابطه‌ای منطقی متصوّر شد، این نتیجه حاصل می‌شود که میان مکانیزم‌های گزارشگری و کارآیی سرمایه‌گذاری ارتباط وجود دارد و وجود مکانیزم گزارشگری با کیفیت بالا به کاهش خطر اخلاقی[4] و انتخاب نادرست[5] منجر خواهد شد [18].

سازمان بورس اوراق بهادار تهران دستورالعملی با عنوان "افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان" صادر کرده است که طبق ماده 7 این دستورالعمل، انواع صورت‌ها و گزارش‌های مالی سالانه و میان‌دوره‌ای که شرکت‌ها موظف به ارائه آن‌ها هستند، تعیین شده است. یکی از این گزارش‌ها، اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای 3، 6 و 9 ماهه حسابرسی نشده است که باید حداکثر تا 30 روز پس از پایان مقاطع سه ماهه ارائه شود[6]. استاندارد حسابداری شماره 22 ایران، تهیه صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای- چه به صورت فشرده و چه به صورت کامل- را در صورتی که بموقع و قابل اتکا باشد، مفید دانسته، بیان می‌دارد که این گزارش‌ها باید اطلاعات مفیدی را در رابطه با توان کسب سود، ایجاد جریان‌های نقدی، شرایط مالی و نقدینگی واحد تجاری برای استفاده‌کنندگان ارائه کند. در مقاله حاضر، با توجه به اهمیت گزارشگری مالی و افشای اطلاعات مناسب، به مقایسه محتوای اطلاعاتی[7] صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای مختلف (سه ماهه، شش ماهه و نه ماهه) برای تحقق اهداف مطرح شده در استاندارد شماره 22 پرداخته شده است. بدین منظور از سود (زیان) ناخالص سالانه، سود (زیان) عملیاتی سالانه، سود (زیان) قبل از کسر مالیات سالانه و سود (زیان) خالص سالانه به عنوان معیارهای توان کسب سود آتی و  از خالص جریان وجه نقد عملیاتی، خالص جریان وجه نقد قبل از فعالیت‌های تامین مالی و خالص جریان وجه نقد سالانه به عنوان شاخص‌های ایجاد جریان وجه نقد آتی و از اهرم مالی به عنوان نشانگر وضعیت مالی و در نهایت از نسبت‌های نقدینگی برای بررسی نقدینگی آتی استفاده شد.

 

2- مبانی نظری پژوهش

2-1- محتوای اطلاعاتی

اطلاعات ارائه شده توسط گزارش‌های مالی، زمانی می‌تواند در تصمیم‌گیری‌ها مفید باشد که بنابر گفته بیانیه مفهومی حسابداری مالی شماره یک، قابل اتکا و مربوط باشد. اطلاعاتی مربوط تلقی می‌شود که بتواند به استفاده‌کنندگان آن‌ در اتخاذ تصمیمات آتی اقتصادی کمک کند [26]. همان گونه که در بیانیه مفاهیم حسابداری مالی شماره 4 آمده است، اطلاعات، زمانی مربوط خواهد بود که دارای ارزش بازخور برای اطلاعات گذشته باشد، بهنگام بوده و در نهایت، ارزش پیش‌بینی‌‌کنندگی رویدادهای آتی را داشته باشد. بنابراین، یکی از ویژگی‌های اطلاعات که می‌توان آن را به عنوان معیاری برای محتوای اطلاعاتی در نظر گرفت، قدرت پیش‌بینی‌‌کنندگی آن است. محتوای اطلاعاتی یک قلم حسابداری به معنای میزان مفید بودن آن قلم در فرآیند تصمیم‌گیری است. به طور کلی، محتوای اطلاعاتی به دو صورت؛ یعنی محتوای اطلاعاتی نسبی[8] و محتوای افزاینده اطلاعاتی[9] طبقه‌بندی می‌شود. منظور از محتوای اطلاعاتی نسبی- همان طور که از نام آن پیداست- مقایسه میان دو یا چند متغیر از نظر بار اطلاعاتی است و در صورت دوم، میزان اطلاعاتی که یک یا چند متغیر به اطلاعات موجود اضافه می‌کند، مد نظر است [9]. در این پژوهش، از مفهوم محتوای اطلاعاتی نسبی استفاده می‌شود تا با توجه به قدرت پیش‌بینی‌‌کنندگی مدل‌های مختلف مورد مطالعه، محتوای اطلاعاتی صورت‌ سود و زیان میان‌دوره‌ای 3، 6 و 9 ماهه مقایسه ‌شود، و در نهایت، با بهره‌گیری از  مفهوم محتوای افزاینده اطلاعاتی، اقلام صورت‌های سود و زیان میان دوره‌ای بررسی می‌شود.

2-2- روش مبتنی بر پیش‌بینی برای بررسی سودمندی اطلاعات

روش مبتنی بر پیش‌بینی، یکی از روش‌های متداول در انتخاب بهترین الگو از میان گزینه‌های ممکن است. بلکویی (2000)، روش مبتنی بر پیش‌بینی را نشأت گرفته از پدیدة نیاز به حل مسائل پیچیده، می‌داند [16]. در این روش از مفهوم "سودمندی در تصمیم‌گیری‌ها" استفاده می‌شود. از  آنجا که سودمندی در تصمیم‌گیری‌ها به نوعی بر رویداد‌های آتی دلالت دارد، هر روش یا رویکردی که بتواند رویدادهای آتی را بهتر توضیح دهد، از سودمندی بیشتری برای تصمیم‌گیری برخوردار خواهد بود. روش مزبور، یکی از معیارهای متکی بر کارهای تجربی است؛ بدین صورت که با توجه به نتایج تجربی و تاثیر رویداد‌ها بر پیامدهای آتی، بهترین روش انتخاب می‌شود. به عقیده بیور و همکاران (1968)، روش اندازه‌گیری با بالاترین قدرت پیش‌بینی‌کنندگی در ارائه دلایل رویدادهای آتی را می‌توان به عنوان بهترین روش در مورد اهداف خاص در نظر گرفت [14]. ایجیری و جایدیک (1966) قدرت پیش‌بینی را به عنوان عاملی مهم در فهم و درک علت استفاده از روش‌های مختلف حسابداری می‌دانند [22]. آن طور که پیتون (1922) سال‌ها قبل بیان کرد، هر فرض، اصل یا روشی در حسابداری باید با توجه به توانایی آن در تأمین اهداف مورد نظر توجیه شود [25]. یکی از روش‌های توجیه با توجه به هدف‌های خاص، بررسی قدرت پیش‌بینی‌کنندگی فرض، اصل یا روش حسابداری است.

3- پیشینه پژوهش

اغلب مطالعات انجام شده در خصوص محتوای اطلاعاتی افزاینده در ارتباط با بررسی محتوای اطلاعاتی اعداد و ارقام تعهدی و نقدی ارائه شده توسط سیستم حسابداری است [6، 7، 12، 19، 21، 28 و 29].

بال و همکاران (1979)، با استفاده از تئوری شنن و اندازه‌گیری میزان عدم قطعیت موجود در ساختار ترازنامه توانستند میان محتوای اطلاعاتی ترازنامه و تغییرات درآمد رابطه آماری مشاهده کنند [13]. اویو (1984)، به بررسی محتوای افزاینده اطلاعات حسابداری غیر سود ارائه شده توسط شرکت‌ها پرداخت. وی به منظور مطالعه محتوای اطلاعات از توان آن‌ها در پیش‌بینی سود استفاده کرد. نتایج پژوهش وی نشان داد که محتوای اطلاعاتی افزاینده‌ای برای اطلاعات حسابداری وجود دارد و این اطلاعات توانایی پیش‌بینی مطلوب سود را داشتند [24]. بلکویی (1994)، محتوای نسبی و محتوای افزاینده اطلاعاتی سود، جریان وجه نقد و ارزش افزوده اقتصادی را مورد مطالعه قرار داد. وی به این نتیجه رسید که ارزش افزوده اقتصادی دارای محتوای اطلاعاتی نسبی بیشتری نسبت به سود و خالص جریان نقدی عملیاتی است. علاوه بر این، نتایج پژوهش او نشان داد که محتوای اطلاعاتی نسبی سود از جریان وجه نقد عملیاتی بیشتر است. در نهایت، بلکویی به همین نتایج در خصوص محتوای اطلاعاتی افزاینده نیز رسید [17]. بوتلر و همکاران (2007)، به بررسی تاثیر گزارشگری متناوب و میان‌دوره‌ای بر موضوع بموقع بودن سود پرداختند. آن‌ها با مطالعه نزدیک به 30 هزار مورد مشاهده، به این نتیجه رسیدند که تاثیر تفاوت زمانی سود در میان شرکت‌های دارای گزارشگری متناوب و دوره‌ای و سایر شرکت‌ها ناچیز است [20]. وایرسما (2008)، به بررسی محتوای نسبی و افزاینده اطلاعاتی معیارهای غیرمالی اندازه‌گیری عملکرد پرداخت. وی به این نتیجه رسید که معیارهای اندازه‌گیری عملکرد غیرمالی، محتوای اطلاعات نسبی بیشتری نسبت به معیارهای اندازه‌گیری عملکرد مالی دارند. بعلاوه، این معیارها توانایی افزودن اطلاعات جدیدی در کنار معیارهای مالی اندازه‌گیری عملکرد را دارند [27].

نیری رضایی (1382)، تاثیر انتشار گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای بر قیمت سهام در شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران طی سنوات 1376 تا 1379 را بررسی نمود. وی به این نتیجه رسید که سود هر سهم مستخرجه از گزارش‌‌های میان‌دوره‌ای بر قیمت سهام اثرگذار است [10]. چیت‌سازان (1382)، به بررسی کفایت محتوای اطلاعاتی گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای تهیه شده بر مبنای استاندارد حسابداری شماره 22 در جهت تاثیر بر تصمیم‌گیری‌های استفاده‌کنندگان با استفاده از تحقیق پیمایشی و طراحی پرسش‌نامه پرداخت. وی به این نتیجه رسید که گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای بر تصمیم‌گیری استفاده‌کنندگان اثر می‌گذارد [4]. لامئی (1382)، به بررسی میزان کفایت افشای اقلام افشا شده در گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای ارائه شده به بورس اوراق بهادر تهران و درجه اهمیت هریک از این اقلام از دیدگاه خریداران سهام پرداخت. وی با انجام این تحقیق پیمایشی اقدام به تعیین سازه‌های مهم گزارش‌های میان‌دوره‌ای از منظر خریداران سهام کرد [8]. اعتمادی و یارمحمدی (1382)، به بررسی عوامل مؤثر بر گزارشگری میان‌دوره‌ای بموقع در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. آن‌ها با مطالعه 40 شرکت به این نتیجه رسیدند که اندازه شرکت، سودآوری شرکت، پیچیدگی عملکرد شرکت، عمر شرکت، ترکیب سهامداران و وجود سیستم بهای تمام شده بر بهنگام بودن اطلاعات میان‌دوره‌ای بی‌تاثیر بوده و تنها میزان معاملات سهام در دوره میان‌دوره‌ای رابطه مستقیم آماری با سرعت گزارشگری میان‌دوره‌ای داشته است [1]. ثقفی و هاشمی (1383)، به بررسی تحلیلی رابطه بین جریان‌های نقدی عملیاتی و اقلام تعهدی برای 71 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. آن‌ها در این پژوهش مدلی را برای پیش‌بینی جریان نقد عملیاتی ارائه نمودند. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد که جریان‌های نقدی عملیاتی با سود حسابداری و اجزای آن رابطه‌ای معنادار دارد [3]. عرب‌مازار یزدی و همکاران (1385)، طی پژوهشی به بررسی محتوای اطلاعاتی جریان‌های نقدی و تعهدی در بازار سرمایه ایران پرداختند. در این پژوهش آن‌ها به بررسی محتوای افزاینده و نسبی اطلاعاتی جریان‌های نقدی و اقلام تعهدی برای 400 سال شرکت طی سال‌های 1379 الی 1382 پرداختند. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد که محتوای افزاینده اطلاعاتی اقلام تعهدی نسبت به جریان‌های نقدی عملیاتی بیشتر است. به علاوه، بار اطلاعاتی افزاینده اقلام تعهدی اختیاری بیشتر از اقلام تعهدی غیراختیاری است [7].

 

4- جامعه آماری، روش نمونه‌گیری و گردآوری داده‌ها

جامعه آماری این پژوهش، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1381 لغایت 1387 است. به منظور حفظ جامعیت پژوهش از نمونه‌گیری آماری استفاده نشده است، لذا نمونه آماری پژوهش برابر با جامعه آماری و معادل 318 واحد تجاری بود، که در مجموع 3877 مشاهده مورد آزمون قرار گرفت.  برای جمع‌آوری داده‌های اولیه پژوهش و محاسبه متغیرهای پژوهش از نرم‌افزار تدبیرپرداز نسخه گزارش سهام 2 استفاده شد.

 

5- فرضیه‌ها، متغیرهای پژوهش و روش‌های آماری

5-1- فرضیه‌های پژوهش

در این پژوهش، پرسش‌های اصلی عبارتند از این که آیا صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای مفید است؟ آیا صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای دارای محتوای اطلاعاتی است؟ کدام یک از صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای (3، 6 و 9 ماهه) دارای محتوای اطلاعاتی بالاتری است؟ کدام  اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای دارای محتوای اطلاعاتی افزاینده است؟

به منظور پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها، فرضیه‌های زیر طراحی شد:

5-1-1- میان صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و بازده سهام، توان کسب سود، ایجاد جریان‌های نقدی، شرایط مالی و نقدینگی واحد تجاری رابطه معنادار آماری وجود دارد.

5-1-2- با استفاده از اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای می‌توان بازده سهام سالانه را پیش‌بینی کرد.

5-1-3- با استفاده از اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای می‌توان سودآوری سالانه را پیش‌بینی کرد.

5-1-4- با استفاده از اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای می‌توان ایجاد جریان‌های نقدی سالانه را پیش‌بینی کرد.

5-1-5- با استفاده از اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای می‌توان شرایط مالی سالانه را پیش‌بینی کرد.

5-1-6- با استفاده از اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای می‌توان نقدینگی سالانه را پیش‌بینی کرد.

5-1-7- اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای دارای محتوای اطلاعاتی افزاینده هستند.

 

5-2- متغیرهای پژوهش

متغیرهای مستقل این پژوهش اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای 3، 6 و 9 ماهه، شامل سود/ زیان ناخالص، سود/زیان عملیاتی، سود/زیان قبل از مالیات و سود/زیان خالص برای دوره‌های زمانی 3، 6 و 9 ماهه است. به منظور هم مقیاس کردن متغیرهای پژوهش، در خصوص بررسی توان پیش‌بینی شرایط مالی و نقدینگی این متغیرها بر مبلغ کل دارایی‌های واحد تجاری تقسیم شدند تا معیار بهتری برای اندازه‌گیری آماری لحاظ شود.

از سود/زیان ناخالص سالانه، سود/زیان عملیاتی سالانه، سود/زیان قبل از مالیات سالانه و سود/زیان خالص سالانه به عنوان معیارهای توان سودآوری آتی استفاده شده است. به منظور بررسی توان ایجاد جریان نقدی از خالص جریان وجه نقد عملیاتی، خالص جریان وجه نقد قبل از فعالیت‌های تامین مالی و خالص جریان وجه نقد سالانه استفاده شد. به منظور مطالعه شرایط مالی و نقدینگی سالانه، به ترتیب از اهرم مالی سالانه و نسبت خالص سرمایه در گردش  به جمع دارایی‌ها استفاده شد.

 

5-3- روش‌های آماری

در این پژوهش همانند دیگر پژوهش‌های نزدیک به موضوع، از تحلیل رگرسیون خطی چندمتغیره به عنوان ابزار تحقیق استفاده ‌شد[2 و 7]. تجزیه و تحلیل رگرسیونی چندمتغیره در حالت‌های مختلفی، نظیر: ورود تمام متغیرها[10]، گام به گام[11]، حذف پسرو[12] و حذف پیشرو[13] قابل اجراست. به منظور بررسی محتوای نسبی اطلاعات صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای از تکنیک رگرسیون چندمتغیره ساده در حالت ورود تمامی متغیرها استفاده شد. در صورت وجود یک معادله رگرسیونی معنادار می‌توان به این نتیجه رسید که آن صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای دارای محتوای اطلاعاتی بوده و مفید است و از آماره F مدل ارائه شده که بیانگر معناداری مدل رگرسیونی است، به عنوان معیاری برای مقایسه محتوای اطلاعاتی صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای استفاده شده است. به منظور بررسی محتوای افزاینده اطلاعاتی اقلام صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای، از تکنیک آماری رگرسیون چندمتغیره در حالت حذف پسرو استفاده می‌شود. با توجه به خروجی مدل نهایی آن متغیرهایی که در آخرین مدل وجود دارند، متغیرهای دارای محتوای اطلاعاتی افزاینده هستند، زیرا حذف نشدن آن‌ها در مدل نهایی پیش‌بینی‌کننده، نشان‌دهندة مؤثر بودن این متغیرها در تصمیم‌گیری استفاده‌کنندگان است.

 

6- یافته‌های پژوهش

آماره‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش در نگاره شماره 2 ارائه شده است.

همان‌طور که نگاره شماره 2 نشان می‌دهد، انحراف معیار اقلام صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای با افزایش مدت دوره دارای روندی صعودی است. این موضوع می‌تواند نشات گرفته از گسترش فعالیت‌ها در دوره‌های مختلف باشد. انحراف معیار جریان وجوه نقد عملیاتی (17.194)، به میزان قابل ملاحظه‌ای از انحراف معیار اجزای صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای بیشتر است. علت این موضوع را منعطف‌تر بودن اقلام سود و زیان نسبت به جریان وجوه نقد می‌دانند[7]. به علاوه، کشیدگی و چولگی متغیرهای سالانه از متغیرهای مربوط به صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای به مراتب بیشتر است و علت اصلی این موضوع را شاید بتوان گستردگی فعالیت‌های حسابداری و مالی در فصل پایانی سال مالی نسبت به دیگر فصول سال مالی دانست.

 

 

 

 

نگاره (2): آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

متغیرهای پژوهش

تعداد مشاهدات

کمترین

بیشترین

میانگین

انحراف معیار

ضریب چولگی

ضریب کشیدگی

صورت سه ماهه

GI3

3877

0.203-

0.183

0.043

0.031

0.001

0.420

OI3

3877

0.217-

0.166

0.033

0.031

0.001

0.572-

EBT3

3877

0.313-

0.183

0.032

0.037

0.001

1.400-

NI3

3877

0.313-

0.171

0.027

0.034

0.001

1.867-

صورت شش ماهه

GI6

3877

0.428-

0.406

0.097

0.067

0.005

0.568

OI6

3877

0.480-

0.351

0.074

0.066

0.004

0.278-

EBT6

3877

0.569-

0.365

0.072

0.075

0.006

0.415-

NI6

3877

0.569-

0.357

0.063

0.068

0.005

0.758-

صورت نه ماهه

GI9

3877

0.767-

0.605

0.148

0.098

0.010

0.117

OI9

3877

0.842-

0.565

0.114

0.095

0.009

0.093-

EBT9

3877

0.979-

0.575

0.113

0.110

0.012

0.206-

NI9

3877

0.979-

0.567

0.098

0.101

0.010

0.433-

متغیرهای سالانه

GI12

3877

0.536-

128.42

0.335

3.884

15.087

32.964

OI12

3877

1.372-

66.314

0.223

2.009

4.035

32.732

EBT12

3877

1.137-

110.95

0.268

3.357

11.269

32.949

NI12

3877

1.372-

63.409

0.200

1.921

3.689

32.759

OCF12

3877

567.7-

0.699

0.389-

17.194

295.64

33.027-

CFBFT12

3877

568.2-

0.615

0.564-

17.200

295.921

33.028-

CF12

3877

13.08-

0.339

0.007-

0.397

0.158

32.611-

DEBT

3877

0.039

7.474

0.659

0.305

0.093

11.156

WC

3877

6.226-

0.705

0.050

0.300

0.090

9.453-

RET12

3877

1.000-

19.290

0.335

1.035

1.071

7.478

در این پژوهش GI سود/زیان ناخالص، OI سود عملیاتی، EBT سود/زیان خالص قبل از مالیات، NI سود/زیان خالص، OCF جریان وجه نقد عملیاتی، CFBFT خالص جریان وجه نقد قبل از فعالیت‌های تامین مالی، CF خالص کل جریان وجه نقد، DEBT اهرم مالی، WC نسبت خالص سرمایه در گردش  به جمع دارایی‌ها و RET بازدهی سهام است.


 

 

 

 

 

 

 

 


6-1- میان صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و توان کسب سود، ایجاد جریان‌های نقدی، شرایط مالی و نقدینگی واحد تجاری رابطه معنادار آماری وجود دارد.

به منظور بررسی وجود رابطه آماری میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای با بازده سهام، توان کسب سود، ایجاد جریان‌های نقدی، شرایط مالی و نقدینگی از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد که نتایج مربوط به آن در نگاره شماره 3 آمده است.

 

 

نگاره (3): ضریب همبستگی میان متغیرها

ضریب همبستگی اسپیرمن

RET

WC

DEPT

GROSS12

EBT 12

OI  12

NET 12

OCF 12

BFCF 12

CF  12

صورت سه ماهه

GI3

 0.236-

0.150

0.165

0.855

0.800

0.826

0.795

0.578

0.182-

0.147

OI3

0.311-

0.147

0.132

0.834

0.812

0.831

0.806

0.576

0.175-

0.136

EBT3

0.432-

0.214

0.168

0.838

0.870

0.849

0.866

0.610

0.136-

0.133

NET3

0.447-

0.210

0.169

0.834

0.869

0.846

0.866

0.608

0.136-

0.132

صورت شش ماهه

GI6

0.260-

0.192

0.221

0.905

0.846

0.878

0.841

0.602

0.173-

0.140

OI6

0.327-

0.180

0.209

0.880

0.856

0.883

0.850

0.601

0.164-

0.135

EBT6

0.428-

0.222

0.240

0.866

0.909

0.875

0.905

0.615

0.133-

0.132

NET6

0.437-

0.212

0.238

0.862

0.909

0.872

0.906

0.611

0.137-

0.127

صورت نه ماهه

GI9

0.226-

0.185

0.230

0.903

0.846

0.881

0.840

0.613

0.166-

0.158

OI9

0.298-

0.179

0.219

0.883

0.862

0.888

0.855

0.613

0.159-

0.153

EBT9

0.410-

0.227

0.259

0.872

0.923

0.888

0.918

0.634

0.127-

0.162

NET9

0.426-

0.223

0.261

0.869

0.923

0.885

0.920

0.630

0.130-

0.161

P-Value کلیه ضرایب همبستگی کمتر از 0.01 بود.

 

 

نتایج مندرج در نگاره شماره 3 نشان داد که اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای با بازدهی سالانه سهام، توان کسب سود، ایجاد جریان‌های نقدی، شرایط مالی و نقدینگی سالانه رابطه معنادار آماری وجود دارد. این رابطه آماری با بازدهی سالانه سهم و خالص جریان وجه نقد قبل از فعالیت‌های تامین مالی معکوس بوده، در سایر موارد رابطه‌ای مثبت مشاهده شد. افزون بر این، اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای با متغیرهای مربوط به توان کسب سود سالانه با میانگین‌های بالاتر از 86 درصد، بیشترین ضرایب همبستگی را به خود اختصاص دادند. پس از این متغیرها، خالص جریان وجه نقد عملیاتی، بازدهی سالانه سهام، اهرم مالی و نسبت نقدینگی به ترتیب با میانگین 7/60 ، 3/35- ، 9/20 و 5/19 درصد دارای بیشترین ضریب همبستگی با اقلام صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای بودند. بنابراین، فرضیه اصلی اول را در سطح 95 درصد نمی توان رد کرد. رابطه میان جریان نقدی عملیاتی و تمامی اجزای صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای، رابطة مستقیمی است که نتایج همانند تحقیقات دیگر بود [5 و 7]. به علاوه، میان بازدهی سالانه سهم و اجزای صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای رابطه معکوس مشاهده شد که این نتیجه نیز همانند نتایج پژوهش‌های دیگر بود [5 و 7]. شاید علت اصلی این موضوع را بتوان عدم کارآیی مطلوب بازار سرمایه دانست. نتایج همچنین نشان داد که میان اجزای صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و اجزای صورت سود و زیان سالانه رابطه‌ای مستقیم وجود دارد، به علت اینکه صورت سود و زیان سالانه نتیجه نهایی عملکرد است که بخشی از آن در مقاطع مختلف زمانی توسط صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای بیان شده است. وجود چنین رابطه‌ای منطقی به نظر می‌رسد. در نهایت، میان اهرم مالی و نسبت خالص سرمایه در گردش به جمع دارایی‌ها رابطه مستقیم آماری معنادار مشاهده شد؛ بدین معنی که شرکت‌های با سودآوری میان‌دوره‌ای بالاتر، علاوه بر فزونی استفاده از بدهی در ساختار سرمایه خود دارای نقدینگی بالاتری نیز هستند.

 

6-2- با استفاده از اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای می‌توان بازده سهام سالانه را پیش‌بینی کرد.

در این بخش به بررسی محتوای نسبی اطلاعات صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای با استفاده از توانایی پیش‌بینی بازده سالانه سهام پرداخته شد. همان‌گونه که در بخش روش‌های آماری پژوهش ذکر شد، به منظور بررسی وجود محتوای اطلاعاتی از آماره F استفاده می‌شود. با توجه به نگاره شماره 4 و نتایج مندرج به آن، می‌توان به این نتیجه رسید که صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای نه ماهه دارای بیشترین محتوای اطلاعاتی نسبت به سایر صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای است. به علاوه، نتایج آزمون آماری در این بخش بیان کرد که از میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای سود/زیان قبل از مالیات دارای محتوای اطلاعاتی نسبی نیست، چرا که در ضریب آن با توجه به آماره t، هر سه صورت مالی از لحاظ آماری معنادار نیست. سود/زیان ناخالص و سود/زیان خالص در تمامی مدل‌های رگرسیونی ارائه شده دارای ضریب مثبت بودند، این در حالی است که ضرایب مربوط به سود/زیان عملیاتی و سود/زیان قبل از مالیات در مدل‌های رگرسیونی منفی بود.

 

6-3- با استفاده از اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای می‌توان سودآوری سالانه را پیش‌بینی کرد.

منظور از سودآوری سالانه در این پژوهش، اقلام مندرج در صورت سود و زیان سالانه شرکت است. که در این قسمت از پژوهش، با استفاده از سود/زیان ناخالص سالانه، سود/زیان عملیاتی سالانه، سود/زیان قبل از مالیات سالانه و سود/زیان خالص سالانه اقدام به بررسی محتوای نسبی اطلاعات مندرج در صورت‌های میان‌دوره‌ای شد. نتایج مربوط به آن در نگاره‌های 5 تا 8 آورده شده است. نتایج مربوط به محتوای نسبی اطلاعات مندرج در صورت‌های میان‌دوره‌ای برای پیش‌بینی سود ناخالص در نگاره شماره 5 آمده است.

 

 

 

 

 

 

نگاره (4): بررسی رابطه میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و بازده سالانه سهام

بازدهی

عامل

ضریب رگرسیون

آماره t

P-Value

آماره F

P-Value

D.W**

R

R2

صورت سه ماهه

GI3

5.637

2.058

0.040

7.112

0.000

1.746

0.160

0.026

OI3

10.802-

2.625-

0.009

EBT3

14.067-

1.817-

0.070

NI3

23.135

3.060

0.002

صورت شش ماهه

GI6

2.442

1.921

0.055

7.289

0.000

1.702

0.162

0.026

OI6

3.784-

2.066-

0.039

EBT6

1.172-

0.393-

0.694

NI6

4.856

1.712

0.087

صورت نه ماهه

GI9

2.487

2.272

0.023

18.566

0.000

1.703

0.253

0.064

OI9

5.300-

3.618-

0.000

EBT9

3.478-

1.451-

0.147

NI9

8.316

3.573

0.000

** آماره دوربین واتسون به منظور بررسی عدم خود همبستگی در روند متغیر وابسته استفاده می‌شود. بازه عددی این آماره بین 0 و 4 است و هراندازه این آماره به صفر (یا 4) نزدیکتر شود، به معنای وجود خودهمبستگی مثبت/منفی در روند متغیر وابسته است. کلیه آماره‌های دوربین وانسون پژوهش در بازه معناداری در سطح اطمینان 95 درصد قرار داشتند.

 

نگاره (5): بررسی رابطه میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و سود/زیان ناخالص سالانه

عامل

ضریب رگرسیونی

آماره t

P-Value

آماره F

P-Value

D.W

R

R2

صورت سه ماهه

GI3

0.386-

4.624-

0.000

72.371

0.000

1.957

0.459

0.210

OI3

5.229

5.387

0.000

EBT3

0.082-

0.024-

0.981

NI3

0.026-

0.007-

0.995

صورت شش ماهه

GI6

0.447

4.638

0.000

79.286

0.000

1.969

0.475

0.226

OI6

1.685

3.537

0.000

EBT6

3.024-

2.084-

0.037

NI6

3.278

2.149

0.032

صورت نه ماهه

GI9

0.253

3.809

0.000

78.231

0.000

1.979

0.473

0.224

OI9

1.130

3.030

0.002

EBT9

2.504-

2.157-

0.031

NI9

2.950

2.478

0.013

 

 

 

 

 

 

 

با استفاده از این نتایج، می توان گفت به‌رغم نبود تفاوت زیاد در معناداری مدل‌های بیان شده، صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای شش‌ماهه دارای بالاترین محتوای اطلاعاتی نسبی میان صورت‌های مالی مختلف است؛ به گونه‌ای که مدل طراحی شده در این روش، توانایی بازگویی 6/22 درصد از تغییرات سود ناخالص سالانه را داراست. در میان اقلام تشکیل‌دهنده صورت‌های میان‌دوره‌ای سود/زیان قبل از مالیات، علاوه بر دارا بودن ضریب منفی، دارای پایین‌ترین محتوای اطلاعاتی نسبت به سایر اجزای تشکیل‌دهنده این صورت‌ها بود.

نگاره 6 نتایج مربوط به قدرت پیش‌بینی سود عملیاتی سالانه با استفاده از صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای و اقلام آن‌ها را بیان می‌کند. بنابر نتایج حاصله، هر سه صورت به شیوة مطلوبی توان پیش‌بینی سود عملیاتی سالانه را دارند. از میان انواع صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای، صورت نه ماهه دارای بیشترین محتوای نسبی اطلاعات برای پیش‌بینی سود عملیاتی سالانه بود. صورت‌های سه، شش و نه ماهه به ترتیب دارای ضریب تعیین 9/33، 7/36 و 2/37 درصد هستند که بدین ترتیب می‌توان بیش از یک سوم تغییرات مربوط به سود/زیان عملیاتی را با استفاده از اطلاعات مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای توضیح داد.

 

 

نگاره (6): بررسی رابطه میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و سود/ زیان عملیاتی سالانه

عامل

ضریب رگرسیونی

آماره t

P-Value

آماره F

P-Value

D.W

R

R2

صورت سه ماهه

GI3

0.372

8.596-

0.000

139.346

0.000

1.955

0.582

0.339

OI3

0.098

0.195

0.845

EBT3

2.084

1.113

0.257

NI3

2.061

1.038

0.299

صورت شش ماهه

GI6

0.123

2.495

0.013

157.412

0.000

1.976

0.606

0.367

OI6

0.280-

1.150-

0.251

EBT6

0.993-

1.337-

0.182

NI6

3.110

3.983

0.000

صورت نه ماهه

GI9

0.060

1.774

0.076

161.046

0.000

1.986

0.610

0.372

OI9

0.318-

1.676-

0.094

EBT9

0.364-

0.617-

0.537

NI9

1.981

3.269

0.001

 

در مدل‌های طراحی شده توسط تکنیک تحلیل رگرسیونی چندمتغیره به منظور پیش‌بینی سود/زیان قبل از مالیات سالانه، این نتیجه حاصل شد که سطح معناداری مدل پیش‌بینی‌کننده در هر سه صورت مالی میان‌دوره‌ای تا حدود زیادی برابر بوده، دارای اختلاف چشم‌گیری نیست.

 

 

نگاره (7): بررسی رابطه میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و سود (زیان) قبل از مالیات سالانه

عامل

ضریب رگرسیونی

آماره t

P-Value

آماره F

P-Value

D.W

R

R2

صورت سه ماهه

GI3

0.493-

6.806-

0.000

80.454

0.000

1.945

0.475

0.229

OI3

4.836

5.749

0.000

EBT3

1.919-

0.624-

0.533

NI3

2.435-

0.733

0.464

صورت شش ماهه

GI6

0.224

2.658

0.008

81.807

0.000

1.940

0.481

0.232

OI6

1.408

3.380

0.001

EBT6

3.418-

2.694-

0.007

NI6

4.235

3.117-

0.002

صورت نه ماهه

GI9

0.122

2.108

0.035

81.683

0.000

1.955

0.481

0.231

OI9

0.820

2.519

0.012

EBT9

2.493-

2.461-

0.014

NI9

3.370

3.243

0.001

 

 

شایان ذکر است که هر سه مدل طراحی شده مربوط به هر سه صورت سود/زیان میان‌دوره‌ای از لحاظ آماری با اهمیت بوده که نشانگر خوبی برای بیان داشتن محتوای اطلاعاتی این صورت‌هاست. در مدل‌های طراحی شده توسط تکنیک رگرسیون چندمتغیره به منظور پیش‌بینی سود/زیان خالص سالانه که در نگاره 8 آمده است، مدلی که از صورت‌میان‌دوره‌ای نه ماهه استفاده نموده، دارای بیشترین محتوای نسبی اطلاعات برای پیش‌بینی سود/زیان خالص سالانه است. این مدل توانایی بیان بیش از 34 درصدی تغییرات سود/زیان خالص سالانه را دارد.

 علاوه بر این، نتایج نشان داد که مهمترین قلم صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای برای پیش‌بینی سود/زیان خالص سالانه، سود/زیان خالص تحقق یافته در صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای است.


 

نگاره (8): بررسی رابطه میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و سود /زیان خالص سالانه

عامل

ضریب رگرسیونی

آماره t

P-Value

آماره F

P-Value

D.W

R

R2

صورت سه ماهه

GI3

0.328-

7.905-

0.000

117.048

0.000

1.947

0.549

0.301

OI3

0.091

0.188

0.851

EBT3

0.339-

0.192-

0.848

NI3

4.340

2.279

0.023

صورت شش ماهه

GI6

0.108

2.281

0.023

132.611

0.000

1.968

0.573

0.328

OI6

0.277-

1.183-

0.237

EBT6

1.769-

2.476-

0.013

NI6

3.820

5.090

0.000

صورت نه ماهه

GI9

0.060

1.849

0.065

137.870

0.000

1.979

0.580

0.337

OI9

0.322-

1.769-

0.077

EBT9

1.114-

1.966-

0.050

NI9

2.707

4.657

0.000

 

 

 

 

 

 

 

در نهایت، با مقایسه میانگین آماره F بیان شده در نگاره‌های 5 تا 8 می‌توان چنین گفت که با اطلاعات مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای، به ترتیب برای پیش‌بینی سود/زیان عملیاتی سالانه، سود/زیان خالص سالانه، سود/زیان قبل از مالیات سالانه و سود/زیان ناخالص سالانه دارای بیشترین تا کمترین محتوای اطلاعاتی هستند. به طور کلی، با توجه به اینکه همة مدل‌های ارائه شده در این بخش در سطح بالای آماری قابل پذیرش است، فرضیه دوم پژوهش در خصوص این‌که صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای دارای محتوای اطلاعاتی برای پیش‌بینی قدرت سودآوری آتی شرکت‌هاست را نمی‌توان رد کرد.

 

6-4- با استفاده از اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای می‌توان ایجاد جریان‌های نقدی سالانه را پیش‌بینی کرد.

با استفاده از اطلاعات مندرج در صورت سود و زیان میان ‌دوره‌ای می‌توان به شیوه‌ای مطلوب جریان وجوه نقد عملیاتی سالانه را پیش‌بینی کرد، به گونه‌ای که اقلام مندرج در صورت نه ماهه می‌توانند تا میزان 6/67 درصد از تغییرات جریان وجه نقد عملیاتی سالانه را تبیین نمایند. با توجه به اعداد مندرج در نگاره 9 می‌توان به این نتیجه رسید که صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای نه، شش و سه ماهه، به ترتیب دارای بیشترین محتوای اطلاعاتی نسبی برای پیش‌بینی جریان وجوه نقد عملیاتی سالانه بودند. علاوه بر این، کلیه اجزای صورت‌ها در معادلات برآورد شده دارای ضرایب معنادار هستند و در پیش‌بینی جریان نقدی دارای اهمیت هستند. نکته دیگری که می‌توان به آن توجه کرد، این است که هر سه صورت میان‌دوره‌ای مورد مطالعه، توانایی بالایی در تبیین تغییرات جریان وجوه نقد ناشی از عملیات اصلی سالانه دارند، چرا که ضرایب تعیین هر سه مدل بالاتر از 50 درصد است.


 

نگاره (9): بررسی رابطه میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و خالص جریان وجه نقد عملیاتی سالانه

عامل

ضریب رگرسیونی

آماره t

P-Value

آماره F

P-Value

D.W

R

R2

صورت سه ماهه

GI3

0.155-

6.211-

0.000

286.967

0.000

1.950

0.717

0.514

OI3

2.974

10.274

0.000

EBT3

10.035-

9.482-

0.000

NI3

11.555

10.111

0.000

صورت شش ماهه

GI6

0.326

12.131

0.000

381.509

0.000

1.657

0.764

0.584

OI6

0.659

4.969

0.000

EBT6

6.330-

15.659-

0.000

NI6

7.544

17.758

0.000

صورت نه ماهه

GI9

0.164

10.049

0.000

566.205

0.000

1.676

0.822

0.676

OI9

1.611

17.601

0.000

EBT9

5.950-

20.879-

0.000

NI9

5.906

20.205

0.000

 

 

 

 

 

 

نتایج مندرج در نگاره 10 به بیان توان پیش‌بینی‌کنندگی اطلاعات صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای برای خالص جریان وجه نقد قبل از تامین مالی سالانه پرداخته است. نتایج این بخش، چنین بیان می‌دارد که صورت شش ماهه دارای بیشترین محتوای اطلاعاتی در میان دیگر صورت‌های میان‌دوره‌ای است. بعلاوه، کلیه اقلام مندرج در این صورت دارای ضرایب معنادار آماری هستند، که می‌توانند نشان‌دهنده محتوای اطلاعاتی نسبی تمامی اجزای این صورت باشند. به علاوه، صورت سه ماهه نیز دارای محتوای اطلاعاتی بیشتری نسبت به صورت نه ماهه است. به بیانی دیگر، علی‌رغم اینکه هر سه صورت میان‌دوره‌ای دارای محتوای اطلاعاتی هستند، مربوط‌ترین صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای برای پیش‌بینی جریان وجوه نقد قبل از تامین مالی سالانه صورت شش‌ماه است. این صورت توانایی پیش‌بینی 9/33 درصد از تغییرات جریان وجوه نقد قبل از تامین مالی سالانه را دارد.

 

 

نگاره (10): بررسی رابطه میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و خالص جریان وجه نقد قبل از تامین مالی سالانه

عامل

ضریب رگرسیونی

آماره t

P-Value

آماره F

P-Value

D.W

R

R2

صورت سه ماهه

GI3

0.269

10.371

0.000

39.455

0.000

1.326

0.356

0.127

OI3

2.119-

7.029-

0.000

EBT3

0.457

0.415

0.679

NI3

0.554

0.465

0.642

صورت شش ماهه

GI6

0.266

10.089

0.000

139.042

0.000

1.578

0.582

0.339

OI6

2.775-

21.34-

0.000

EBT6

3.754

9.475

0.000

NI6

2.035-

4.889-

0.000

صورت نه ماهه

GI9

0.175

8.279

0.000

30.766

0.000

1.287

0.319

0.102

OI9

0.571-

4.821-

0.000

EBT9

0.461

1.249

0.212

NI9

0.424-

1.122-

0.262

 

 

 

نتیجه پژوهش در خصوص توان پیش‌بینی خالص جریان وجه نقد سالانه توسط صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای نشان داد که هر سه صورت دارای توانایی لازم برای پیش‌بینی خالص جریان وجه نقد سالانه را دارند. از میان این سه صورت میان‌دوره‌ای، صورت‌های شش و نه ماهه هر کدام به تنهایی توانستند بیش از 58 درصد تغییرات خالص جریان وجه نقد سالانه را تبیین نمایند.

 

 

 

 

نگاره (11): بررسی رابطه میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و خالص جریان وجه نقد سالانه

عامل

ضریب رگرسیونی

آماره t

P-Value

آماره F

P-Value

D.W

R

R2

صورت سه ماهه

GI3

0.164

17.428

0.000

130.611

0.000

1.973

0.570

0.325

OI3

0.593

5.427

0.000

EBT3

3.107-

7.775-

0.000

NI3

2.756

6.385

0.000

صورت شش ماهه

GI6

0.327

37.911

0.000

379.703

0.000

1.824

0.764

0.583

OI6

0.475-

11.16-

0.000

EBT6

0.937-

7.222-

0.000

NI6

1.197

8.779

0.000

صورت نه ماهه

GI9

0.207

35.305

0.000

397.574

0.000

1.821

0.771

0.594

OI9

0.114

3.468

0.001

EBT9

1.593-

15.58-

0.000

NI9

1.464

13.965

0.000

 

 

با توجه به نتایج مندرج در نگاره‌های 9 تا 11، اطلاعات مندرج در صورت‌های میان‌دوره‌ای قابلیت لازم را برای پیش‌بینی ایجاد وجوه نقد سالانه دارند. البته، با توجه ضریب معناداری معادلات رگرسیونی برآورد شده می‌توان به این نتیجه رسید که توان پیش‌بینی برای خالص جریان وجه نقد عملیاتی سالانه بیشتر از سایر موارد است. در نهایت، می‌توان چنین گفت که صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای دارای محتوای اطلاعاتی لازم برای پیش‌بینی توان ایجاد وجه نقد سالانه است.

 

6-5- با استفاده از اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای می‌توان شرایط مالی سالانه را پیش‌بینی کرد.

یکی از اهداف بیان شده در استاندارد شماره 22، برای انتشار گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای ارائه اطلاعات لازم به منظور بررسی شرایط مالی سالانه واحد تجاری است. در این بخش، با استفاده از اهرم مالی- که یکی از پرکاربردترین نسبت‌های مالی مورد استفاده در پژوهش‌هاست- به بررسی توانایی پیش‌بینی این نسبت با استفاده از اطلاعات مندرج در صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای پرداخته می‌شود. نتایج مندرج در نگاره شماره 12 نشان می‌دهد که این صورت‌های میان‌دوره‌ای دارای محتوای اطلاعاتی لازم برای پیش‌بینی اهرم مالی هستند. البته صورت نه ماهه بیشترین محتوای اطلاعاتی را برای پیش‌بینی اهرم مالی داراست. از میان اقلام تشکیل‌دهنده صورت‌های میان‌دوره‌ای، سود/زیان خالص مندرج در این گزارش‌ها، دارای بهترین وضعیت اطلاعاتی برای پیش‌بینی اهرم مالی سالانه است. صورت‌های میان‌دوره‌ای سه، شش و نه ماهه، به ترتیب دارای ضریب تعیین 22، 25 و 30 درصدی برای پیش‌بینی اهرم مالی سالانه هستند.

 

 

نگاره (12): بررسی رابطه میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و اهرم مالی سالانه

عامل

ضریب رگرسیونی

آماره t

P-Value

آماره F

P-Value

D.W

R

R2

صورت سه ماهه

GI3

0.398

0.553

0.580

79.35

0.000

1.435

0.476

0.226

OI3

1.494

1.383

0.167

EBT3

5.999

2.951

0.003

NI3

11.951-

6.021-

0.000

صورت شش ماهه

GI6

0.030-

0.090-

0.928

94.804

0.000

1.379

0.509

0.259

OI6

0.425

0.903

0.367

EBT6

1.340

1.748

0.081

NI6

4.048-

5.554-

0.000

صورت نه ماهه

GI9

1.218

4.389

0.000

119.361

0.000

1.394

0.553

0.305

OI9

1.280-

3.443-

0.001

EBT9

3.281

5.393

0.000

NI9

5.009-

8.479-

0.000

 

 

بنابراین، می‌توان به این نتیجه رسید که صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای محتوای اطلاعاتی کافی را برای بیان وضعیت مالی سالانه واحد تجاری دارا هستند.

 

6-6- با استفاده از اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای می‌توان نقدینگی سالانه را پیش‌بینی کرد.

خالص سرمایه در گردش که حاصل کسر کل بدهی‌های جاری پایان سال از جمع دارایی‌های جاری پایان سال است، به عنوان معیار نقدینگی سالانه در نظر گرفته شده و با استفاده از تحلیل رگرسیونی چند ‌متغیره، وجود محتوای اطلاعاتی در صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای انتشار یافته توسط شرکت‌های بورسی برای پیش‌بینی این نسبت آزمون گردید. از نتایج مربوطه که در نگاره شماره 13 آمده است، می‌توان به این نتیجه رسید که هر سه صورت میان‌دوره‌ای محتوای اطلاعاتی لازم برای پیش‌بینی نقدینگی سالانه را دارند.

 البته، صورت میان‌دوره‌ای نه ماهه دارای بیشترین محتوای اطلاعاتی برای پیش‌بینی نقدینگی سالانه است، به گونه‌ای که این صورت و اقلام مندرج در آن توانایی تبیین 8/16 درصد از تغییرات در نقدینگی سالانه را داراست. از میان اقلام اصلی تشکیل‌دهنده صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای، سود خالص معنادارترین ضریب را دارد.

 

 

 

 

 

 

 

نگاره (13): بررسی رابطه میان اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای و نسبت خالص سرمایه

در گردش به دارایی سالانه

عامل

ضریب رگرسیونی

آماره t

P-Value

آماره F

P-Value

D.W

R

R2

صورت سه ماهه

GI3

1.546

2.067

0.039

40.27

0.000

1.300

0.359

0.129

OI3

3.348-

2.974-

0.003

EBT3

3.060-

1.445-

0.149

NI3

7.865

3.803

0.000

صورت شش ماهه

GI6

1.089

3.170

0.002

48.444

0.000

1.251

0.389

0.151

OI6

1.207-

2.438-

0.015

EBT6

0.940-

1.166-

0.244

NI6

2.869

3.745

0.000

صورت نه ماهه

GI9

0.066

0.221

0.825

54.635

0.000

1.235

0.409

0.168

OI9

0.129

0.323

0.747

EBT9

2.273-

3.475-

0.001

NI9

3.477

5.473

0.000

 


6-7- اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای دارای محتوای اطلاعاتی افزاینده است.

به منظور بررسی محتوای اطلاعاتی افزاینده اقلام صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای، از تکنیک رگرسیون چندمتغیره در حالت حذف پسرو استفاده شد. نتایج مربوط به این بخش از پژوهش، در نگاره 14 انعکاس یافته است.


 

نگاره (14): بررسی محتوای افزاینده اطلاعاتی اقلام صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای

معیارها

آماره F، اولین معادله

متغیرهای حذف شده

آماره F، آخرین معادله

1

بازده سهام

8.416

GI6,GI3,NI6,NI9,OI3

14.066

2

سود/زیان ناخالص

28.924

EBT6,GI6,EBT3,NI3,OI9,NI6

56.431

3

سود/زیان عملیاتی

54.563

EBT3,NI3,OI9,EBT9,NI6,EBT6,GI3,OI3

163.487

4

سود/زیان قبل از مالیات سالانه

31.352

NI6,GI6,EBT3,NI3,EBT9

53.033

5

سود/زیان خالص سالانه

46.891

EBT3,OI9,NI3,EBT9,OI3,GI3,OI6

111.718

6

خالص جریان وجوه نقد عملیاتی سالانه

221.18

هیچ کدام از متغیرها حذف نشده است

221.18

7

خالص جریان وجوه نقد قبل از فعالیت‌های تامین مالی سالانه

105.118

GI9,GI6

125.981

8

خالص جریان وجوه نقد سالانه

332.031

EBT3,GI3

398.484

9

اهرم مالی

44.17

GI3,OI6,EBT3

58.987

10

نقدینگی

20.971

EBT3,GI3,OI6,EBT9

31.363

 

 

 

 

 

 در این آزمون معادله، اولیه که در آن از همة متغیرهای مورد مطالعه استفاده شده است، با توجه به سطح معناداری ضرایب متغیرها و با توجه به معناداری مدل که توسط آماره F اندازه‌گیری می‌شود، بهترین مدل با استفاده از روش حذف متغیرهای بی‌تاثیر در مدل نهایی برآورد می‌شود.

با توجه به نگاره مذکور مشخص شد که با توجه به معیاری که به عنوان شاخص تصمیم‌گیری استفاده‌کنندگان در نظر گرفته می‌شود، مدل نهایی متفاوتی حاصل شده است و متغیرهای خاصی از مدل نهایی حذف شد. البته، در خصوص معیار توان ایجاد خالص جریان وجه نقد عملیاتی سالانه هیچ یک از اقلام حذف نشد که این موضوع نشان می‌دهد تمامی اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای 3، 6 و 9 ماهه دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی در ارتباط با توان ایجاد خالص جریان وجه نقد عملیاتی سالانه است.

 

7- نتیجه‌گیری

پژوهش حاضر در راستای بررسی محتوای اطلاعاتی صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای 3، 6 و 9 ماهه و اعداد حسابداری مندرج در این صورت‌ها انجام پذیرفت. به منظور انجام این پژوهش، از پنج معیار بازده سالانه سهام، توان کسب سود (شامل سود/زیان ناخالص، سود/زیان عملیاتی، سود/زیان قبل از مالیات و سود/زیان خالص)، ایجاد جریان‌های نقدی (شامل خالص جریان وجوه نقد عملیاتی، خالص جریان وجوه نقد قبل از فعالیت‌های تامین مالی و خالص جریان وجه نقد سالانه)، شرایط یا ساختار مالی(اهرم مالی) و نقدینگی(نسبت خالص سرمایه در گردش به کل دارایی‌ها) به عنوان عوامل مهم در تصمیم‌گیری استفاده‌کنندگان استفاده شد. نتایج نشان داد که هر سه صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای، دارای محتوای اطلاعاتی لازم به منظور پیش‌بینی اهداف استفاده‌کنندگان هستند. به علاوه، تقریباً همة اقلام و اعداد مندرج در این صورت‌ها دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی بوده، با استفاده از این اعداد و ارقام می‌توان به مدل‌های قابل اتکایی از لحاظ آماری برای پیش‌بینی اهداف مورد نظر دست یافت. از میان اهداف مختلف مورد بررسی در این پژوهش، صورت‌های سود و زیان میان‌دوره‌ای بیشترین توان پیش‌بینی‌‌کنندگی را در پیش‌بینی ایجاد جریان‌های نقدی سالانه داشتند و کمترین توان پیش‌بینی متعلق به پیش‌بینی بازده سهام سالانه بود. اقلام مندرج در صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای نه ماهه نیز در اکثریت موارد دارای معنادارترین ضرایب بودند.

 

8- پیشنهادهای حاصل از پژوهش

با توجه به اهمیت موضوع و وجود محتوای اطلاعاتی در صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای، به نظر می‌رسد که بازیگران عرصه بازار مالی، به ویژه سرمایه‌گذاران باید توجه ویژه‌ای به آن‌ها داشته باشند. بعلاوه، مسؤولان بازار با توجه به وجود محتوای اطلاعاتی افزاینده در اقلام این صورت‌های مالی باید بیش‌ از پیش در جهت افزایش کیفیت اطلاعاتی این صورت‌ها گام بردارند تا بدین وسیله برخی از عدم تقارن اطلاعاتی‌های موجود کاهش یابد.

 

9-پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آتی

با توجه به عمق و اهمیت خاص موضوع، انجام تحقیقاتی با موضوعات زیر پیشنهاد می‌شود:

1-انجام موضوع تحقیق برای سایر صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای؛

2-استفاده از سایر تکنیک‌های پیش‌بینی و مقایسه توان پیش‌بینی‌‌کنندگی؛

3-استفاده از شاخص‌های دیگری به عنوان اهداف استفاده‌کنندگان و بررسی محتوای اطلاعاتی بر مبنای آن‌ها؛

4-مقایسه مقطعی توان پیش‌بینی‌کنندگی برای صورت‌های میان‌دوره‌ای.


[1] Privative

[2] Information Asymmetry

[3] Efficient Investment

[4] Moral Hazard

[5] Adverse Selection

[6] بر طبق بند چهارم همین بخشنامه شرکت‌های غیر تلفیقی باید نسخه حسابرسی شده گزارش‌های مالی شش ماهه خود را تا 60 روز پس پایان دوره شش ماهه ارائه کنند. به علاوه، شرکت‌های تلفیقی باید نسخه حسابرسی شده را حداکثر تا 75 روز از پایان دوره شش ماهه ارائه کنند. شایان ذکر است که دیگر صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای نیازی به حسابرسی شدن ندارند.

[7] Information Content

[8] Relative Information Content

[9] Incremental Information Content

[10] Enter

[11] Stepwise

[12] Backward Elimination

[13] Forward Elimination

References

 
1.اعتمادی، حسین و اکرم یارمحمدی (1382). “بررسی عوامل مؤثر بر گزارشگری میان‌دوره‌ای بموقع در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران”، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره نوزدهم، شماره دوم، پیاپی 38، 100-112.
2.بهرامفر، نقی و بهزاد کاردان .(1387). "بررسی محتوای اطلاعاتی اقلام حسابداری مندرج در صورت‌های مالی و ارائه مدلی جهت پیش‌بینی سود"، فصلنامه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، ش 52، صص:17-36.
3.ثقفی، علی و سیدعباس هاشمی .(1383). "بررسی تحلیلی رابطه بین جریان‌های نقدی عملیاتی و اقلام تعهدی، ارائه مدلی برای پیش‌بینی جریان‌های نقدی عملیاتی"، مجله بررسیهایحسابداریوحسابرسی، ش 38، بهار،29-52.
4.چیت‌سازان، الهام و ویدا مجتهد زاده .(1384). "بررسی کفایت محتوای اطلاعاتی گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای تهیه شده بر مبنای استاندارد حسابداری شماره 22 در جهت تاثیر بر تصمیم‌گیری‌های استفاده‌کنندگان"، دانش و پژوهش حسابداری، سال اول، ش 2، 20-29.
5.دستگیر، محسن و رامین خدابنده .(1382). "بررسی ارتباط بین محتوای اطلاعاتی اجزای اصلی صورت گردش وجه نقد با بازده سهام"، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره نوزدهم، شماره دوم، پیاپی 38، 87-99.
6.عرب‌مازار‌یزدی، محمد.(1374). "محتوای افزاینده جریانات نقدی و تعهدی"، رساله دکتری حسابداری، دانشگاه تهران.
7.عرب‌مازار‌یزدی، محمد؛ مشایخی، بیتا و افسانه رفیعی .(1385). "محتوای اطلاعاتی جریان نقدی و تعهدی در بازار سرمایه ایران"،  مجله بررسیهایحسابداریوحسابرسی، ش 43، بهار،99-118.
8.لامئی، بی‌بی‌فاطمه .(1382). "بررسی میزان کفایت افشای اقلام افشا شده در گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای ارائه شده به بورس اوراق بهادار تهران و درجه اهمیت هر یک از این اقلام از دیدگاه خریداران سهام"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حسابداری، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران.
9.نوروش، ایرج و بیتا مشایخی .(1383). “محتوای افزاینده اطلاعاتی ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده نقدی در مقابل سود حسابداری و وجوه نقد حاصل از عملیات”، فصلنامه تحقیقات مالی، ش 17، 131-150.
10.نیری رضائی، ندا .(1382). "تاثیر انتشار گزارشات مالی میان‌دوره‌ای بر قیمت سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیرت بازرگانی-گرایش مالی، دانشگاه الزهراء (س).
11.هیأت تدوین استانداردهای حسابداری .(1383). "استاندارد شماره22: گزارش‌گری مالی میان‌دوره‌ای"، تهران: سازمان حسابرسی.
12.Ashiq Ali (1994). "The Incremental Information Content of Earning، Working Capital from Operation and cash flow”، Journal of Accounting Research، 32 (1).
13.Ball, R. ; Watts, R. and B. Lev (1979). "Income variation and Balance Sheet composition", Journal of Accounting Research, Vol.14, No.1, PP.1-9.
14.Beaver, W.H; Kennelly, J.W and W.M. Voss (1968). "Predictive Ability as a Criterion for the Evaluation of accouting Data", The Accounting Review, PP: 675.
15.Beck, T. and R. Levine (2004). “Stock markets, banks, and growth: Panel evidence”, Journal of Banking & Finance, Vol. 28, pp: 423–442.
16.Belkaoui, Ahmad Riahi (2000). “Accounting Theory”. 1st Edition. Thomson Learning.
17.Belkaoui, Ahmad Riahi (1994). "The information Content of value added, earning, and cash flow: US evidences", International Journal of Accounting, NO.2, PP: 140.
18.Biddle, GaryC.; Gilles, Hilary and Rodrigo S. Verdi (2009). “How does financial reporting quality relate to investment efficiency?”, Journal of Accounting and Economics, doi:10.1016/j.jacceco.2009.09.001.
19.Bowen, R. M.; Burghstahler, D. and L. A. Daley (1987). "The incremental information content of accruals versus cash flows.", The Accounting Review, Vol: 62, PP: 723-747.
20.Butler, Marty; Kraft, Arthur and Ira S. Weiss (2007). " The effect of reporting frequency on the timeliness of earnings: The cases of voluntary and mandatory interim reports", Journal of Accounting and Economics, Vol: 43, PP:181–217.
21.Haw, In-Mu; Qi, Daqing and woody Wu (2001). "The nature of information in accruals and cash flows in an emerging capital market: The case of China". The international journal of accounting, Vl: 36,PP: 391-406.
22.Ijiri, Yuji and Robert. K.  Jaedicke (1966). "Reliability and Objectivity of Accounting Measurements", The Accounting Review, PP:474-490.
23.Minier J.(2008). “Opening a stock exchange”, Journal of Development Economics. doi: 10.1016/j.jdeveco.2008.10.002.
24.Ou, J. (1984). "The Information Content of Nonearnings Accounting Numbers as Earnings Predictors", Ph.D. dissertation, Universuty of California, Berkeley.
25.Paton, William A. (1992), "Accounting Theory". The Ronald Press, PP: 472.
26.Schroeder, Richard G.; Clark Myrtle W. And Jack M. Cathey (2008). “Financial Accounting Theory and Analysis: Text And Cases”, 9th Edition, John Wiley & Sons.
27.Wiersma, Eelke (2008). " An exploratory study of relative and incremental information content of two non-financial performance measures: Field study evidence on absence frequency and on-time delivery", Accounting, Organizations and Society, Vol: 33, PP: 249–265.
28.Wilson, G. P. (1986). The relative information content of accruals and cash flows: combined evidence at the earnings announcement and annual report release date. Journal of Accounting Research, 24, 165-203.
29.Wilson, G. P. (1987). "The incremental information content of the accrual and funds components of earnings after controlling earnings.", The Accounting Review, 62, 293-322.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Files

History

  • Receive Date: 14 June 2016
  • Revise Date: 07 January 2018
  • Accept Date: 14 June 2016

Share

How to cite

Statistics