Investigating to Content of the Earning Components and How to Weight the Components by Managers and Investors

هدف اصلی صورت‏های مالی، فراهم کردن اطلاعات مالی مفید برای استفاده‏کنندگان است. این اطلاعات تاحدی مبتنی بر واقعیت‏های اقتصادی هستند. بدین ترتیب، اطلاعات ارائه شده می‏توانند به بهبود تصمیمات سرمایه‏گذاران، تحلیل‏گران و حتی مدیران شرکت کمک کنند. موضوع بسیاری از پژوهش‏های حسابداری از زمان نخستین پژوهش در رابطه با اطلاعات حسابداری و اثر آنها بر قیمت سهام (بال و براون [10])، سود حسابداری و تاثیر آن بر قیمت، بازده سهام و جریان نقدی بوده است. بررسی این موضوع که سود در قالب یک رقم کلی (معمولاً به صورت سود هر سهمEPS ) چه میزان اطلاعات در بر دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. سود بیانگر نتیجه مجموعه‏ای از عملیات شرکت طی یک دوره زمانی است. مبلغ سود می‏تواند با مدیریت سود، ایجاد سود‏های غیرعملیاتی و مواردی نظیر آن دستکاری شود؛ بنابراین، قابل‌اتکا بودن مبلغ کلی سود در فرایند تصمیم‌گیری با تردید مواجه است. اکنون اگر سود به اجزای آن تفکیک شود، امکان دست‏یابی به نتایجی متفاوت وجود خواهد داشت. با این شیوه، سود‏های غیرعملیاتی، هموار سازی سود و اقلام دارای پایداری متفاوت قابل تشخیص خواهد بود. این موضوع باعث بهبود توان پیش‏بینی سود و افزایش توان سود در توضیح قیمت و بازده سهام می‏شود. اسلوان [21] در پژوهش خود بیان داشت که پایداری اجزای سود (نقدی و تعهدی) متفاوت است. میزان پایداری سود بیانگر میزان تداوم آن در آینده است و سود‏های غیرعملیاتی مانند فروش دارایی‏های ثابت که قیمت بازار آنها نسبت به ارزش دفتری افزایش داشته است، به ایجاد سود گذرا منجر می‏شود؛ از این رو، درنظر گرفتن پایداری سود در تصمیم‏گیری‏ها بسیار مهم است. به همین دلیل، در اهداف گزارشگری مالی بر ارائه سود در قالب اجزای تشکیل دهنده آن تاکید شده است [15]. طبقه‌بندی صورت سود و زیان بر اساس نوع عملیات ایجاد کننده سود، اهمیت قابل ملاحظه‏ای دارد و پژوهش‏های بسیاری اهمیت طبقه‌بندی اقلام سود در صورت سود و زیان را تایید کرده‌اند (برای مثال، فینگر [16]). از سوی دیگر، همان‌طور که ذکر شد، پایداری اجزای سود (نقدی و تعهدی) متفاوت است [21]. بنابراین، هم طبقه‏ای از صورت سود و زیان (بر اساس نوع عملیات ایجاد کننده آن‏ها) که اقلام در آن قرار می‏گیرند و هم نقدی یا تعهدی بودن اقلام بر میزان پایداری آنها اثر دارد. به این ترتیب، اگر هر دو موضوع به طور همزمان ملاحظه شوند، انتظار بهبود در قدرت تبیین‏ سود آتی وجود دارد. پژوهش‏های اخیر، حاکی از آن است که ملاحظه تغییرپذیری و چسبندگی هزینه‏ها با تغییر فروش مفید است [11].
سرمایه‏گذاران بر اساس اطلاعات موجود تصمیم‏گیری می‏کنند. مدیران و برخی از صاحب‌نظران معتقدند که سرمایه‏گذاران به موضوع‌های پیچیده و یاداشت‏های توضیحی توجهی نمی‏کنند [18]؛ اما انتظار می‏رود سرمایه‏گذاران عقلایی عمل کرده، اطلاعات مربوط را در تصمیمات خود لحاظ کنند. بنابراین، نوع اطلاعات ارائه شده، نحوه ارائه اطلاعات و محتوای اطلاعاتی آنها برای همه بازیگران بازار اهمیت دارد.
هدف این پژوهش، ابتدا بررسی تفاوت در توان تبیین سود آتی از طریق اجزای سود سال‏های قبل (نقدی و تعهدی، عملیاتی و غیرعملیاتی) نسبت به مبلغ کلی سود است. در ادامه، رفتار دو گروه مهم از بازیگران بازار (مدیران و سرمایه‏گذاران) در رابطه با ملاحظه یا عدم ملاحظه اجزای سود در تصمیم‏گیری (پیش‏بینی سود و بازده سهام) و چگونگی وزن‏دهی به این اجزا بررسی می‏شود.

2- ادبیات و پیشینه پژوهش
موضوع بحث برانگیز در نوشته‏های حسابداری، قیمت‏گذاری بازار از جزء نقدی و تعهدی سود است. ارزیابی اجزای نقدی و تعهدی سود قبل از خرید یا فروش اوراق بهادار مهم است. هیات استانداردهای حسابداری بر مفید بودن اطلاعات حسابداری، به‏خصوص اجزای نقدی و تعهدی سود تاکید کرده است. پژوهش‏ها بیان می‏‏کنند که اقلام تعهدی و نقدی سود برای پیش‌بینی و ارزش‏گذاری حقوق صاحبان مربوط هستند؛ اما نتایج متفاوتی در رابطه با نحوه وزن‏دهی به اجزای تعهدی و نقدی سود توسط بازیگران بازار وجود دارد.
لیپ [19] سود را به شش جزء (سود خالص، هزینه اداری عمومی‏، استهلاک، هزینه بهره، مالیات، و سایر اقلام) تفکیک کرد و به آزمون ارتباط این اقلام با بازده سهام و سود آتی پرداخت. نتیجه این پژوهش نشان داد که تفکیک اجزای سود، باعث بهبود توان تبیین بازده غیرعادی و سود آتی می‏شود. برادشاو و دیگران [12] بر اهمیت ملاحظه ریسک مرتبط با میزان اقلام تعهدی تاکید کردند. ایشان به بررسی ارتباط بین اقلام تعهدی سود جاری و اشتباهات پیش‏بینی تحلیلگران از سود دوره بعد پرداختند. نتیجه این پژوهش شواهدی در رابطه با سوگیری برآورد اقلام تعهدی توسط تحلیلگران ارائه نمود. افزون بر این نتایج بیان داشت که تحلیلگران در درک تفاوت پایداری بین اقلام تعهدی و جریان نقد ناتوان هستند. الگرس، لو و پفیفر [14] چگونگی وزن‏دهی سرمایه‏گذاران به اقلام تعهدی سرمایه در گردش برای پیش‏بینی سود آتی را بررسی کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که بیش وزن‏دهی اقلام تعهدی سرمایه در گردش در پیش‏بینی تحلیلگران از سود، کمتر از یک سوم بیش وزن‏دهی سرمایه‏گذاران است. دسای و دیگران [13] ناکارایی بازار در ملاحظه اقلام تعهدی و نقدی سود را بررسی کردند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که متغیر جریان‏های نقدی گذشته در پیش‏بینی سود آتی توسط تحلیلگران کم برآورد می‏شود. احمد، نینار و زانگ [8] به بررسی نحوه برآورد پایداری اقلام نقدی سود عملیاتی توسط تحلیلگران و سرمایه‏گذاران پرداختند. ایشان دریافتند که تحلیلگران و سرمایه‏گذاران پایداری جریان‏های نقد عملیاتی را کم برآورد می‏کنند. فرانسیس [17] ارزش‏گذاری اقلام تعهدی توسط بازار را بررسی کرد. نتایج این مطالعه نشان داد که ارزش‏گذاری بازار از اقلام تعهدی دریافتنی‏ها بیشتر از ارزش‏گذاری سایر اقلام تعهدی جاری است. احسان حبیب [9] به بررسی توانایی پیش‏بینی اجزای سود در پیش‏بینی سود‏های آتی در بورس ژاپن پرداخت. وی به این نتیجه رسید که تفکیک سود به اجزای آن، به افزایش توان پیش‏بینی سود آتی منجر می‏شود. وی همچنین بیان داشت که تفاوتی بین شرکت‏های خاص و صنایع مختلف در این مورد وجود ندارد. ذو و لاسینا [22] به مطالعه پایداری اجزای نقد با استفاده از مدل پیش‏بینی جریان‏های نقدی پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که جریان‏های نقدی اصلی و غیر اصلی در پیش‏بینی جریان نقد آتی دارای پایداری متفاوتی هستند. بنابراین، اجزای جریان نقدی توان پیش‏بینی مدل پیش‏بینی جریان نقد را افزایش می‏‏دهد. ذو [23] به بررسی میزان کاربرد اقلام تعهدی توسط مدیریت در پیش‏بینی سود آتی پرداخت. نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که مدیران به‌طور کلی پایداری اقلام تعهدی را در پیش‏بینی سود بیش برآورد می‏کنند. در این پژوهش ارتباط منفی بین اشتباهات پیش‎‏بینی مدیران و اقلام تعهدی شرکت‏هایی که پیش‏بینی سود را در یک دامنه (یعنی برای پیش‏بینی خود بازه‏ای مقداری بین دو عدد) ارائه می‏کنند، به‏دست آمد؛ ولی برای شرکت‏هایی که پیش‏بینی خود را در قالب مبلغ مشخصی ارائه می‏کنند، این بیش برآورد وجود ندارد. خالقی مقدم [2] دقت پیش‏بینی سود ‏اعلام شده توسط مدیریت را با هدف بررسی رابطه چهار متغیر قیمت سهم، اندازه، عمر شرکت و درجه اهرم مالی با دقت پیش‏بینی سود، با استفاده از رگرسیون‏های یک و چند متغیره بررسی کرد. نتایج آزمون رابطه معنادار بین دقت پیش‏بینی و متغیرهای قیمت و اندازه شرکت را تایید کرد. خواجوی و ناظمی‏ [3] اثر اقلام تعهدی (تفاوت بین سود حسابداری و جریان وجوه نقد) بر کیفیت سود شرکت‏های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار را بررسی کردند. نتایج این پژوهش بیانگر آن بود که میانگین بازده سهام شرکت‏ها تحت تاثیر میزان ارقام تعهدی و اجزای مربوط به آن قرار نمی‏گیرد. قائمی‏، لیوانی و ده بزرگی [4] نقش اقلام تعهدی را در تشریح کیفیت سود شرکت‏های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران بررسی کردند. نتایج این پژوهش نشان می‏دهد بازده سهام شرکت‏ها تحت تاثیر میزان اقلام تعهدی و اجزای مربوط به آن قرار می‏گیرد. به عبارت دیگر، بین بازده شرکت‏های با اقلام تعهدی بالاتر و پایین‏تر اختلاف معناداری وجود دارد. هاشمی ‏و صادقی [7] رابطه بین اقلام تعهدی اختیاری با وجه نقد عملیاتی، بازده سهام و کارایی سرمایه‏گذاری دارایی‏های سرمایه‏ای را بررسی کردند. نتایج پژوهش نشان می‏دهد که رابطه معناداری بین جریان وجوه نقد و سرمایه‏گذاری دارایی‏های سرمایه‏ای در شرکت‏های دارای اقلام تعهدی اختیاری بالا وجود دارد. ‏علاوه بر این، نرخ بازده دارایی‏های شرکت‏هایی که اقلام تعهدی اختیاری بیشتری گزارش می‏کنند، نسبت به سایرشرکت‏ها کمتر است.

3- فرضیه‏های پژوهش
در بررسی محتوای اطلاعاتی ‏سود و توان تبیین سود آتی ‏بر دو موضوع تفکیک اجزای سود و پایداری سود تاکید شده است. از این رو، فرضیه‏های این پژوهش عبارتند از:
فرضیه1: قدرت توضیحی اجزای سود (R2) از قدرت توضیحی مبلغ کلی سود در تبیین سود آتی بیشتر است.
فرضیه 2: قدرت توضیحی اجزای سود (R2) از قدرت توضیحی مبلغ کلی سود در تبیین بازده آتی سهام بیشتر است.
فرضیه 3: قدرت توضیحی اجزای سود (R2) از قدرت توضیحی مبلغ کلی سود در تبیین سود پیش‌بینی شده توسط مدیریت برای دوره آتی بیشتر است.
فرضیه 4: بین اجزای نقدی سود عملیاتی و خطای سود پیش‌بینی شده توسط مدیریت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
فرضیه 5: سرمایه‏گذاران پایداری اجزای نقدی سود عملیاتی را در پیش‏بینی سود آتی کمتر از واقع برآورد می‏کنند.
فرضیه6: سرمایه‏گذاران پایداری اجزای نقدی سود عملیاتی را بیشتر از مدیران کم ‏برآورد می‏کنند.

4- تشریح روش اجرای پژوهش
پژوهش حاضر از نظر هدف تحقیقی کاربردی و از نظر روش از نوع همبستگی است. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند برای طیف گسترده‌ای، از جمله سرمایه‌گذاران، سهامداران، تحلیلگران مالی و پژوهشگران مفید باشد.
قلمرو زمانی پژوهش دوره زمانی شش ساله بین سال‏های 1382 تا 1387 انتخاب شد؛ ولی اطلاعات چهار سال قبل از هر سال مورد نیاز است. نمونه انتخابی پژوهش شرکت‏هایی هستند که مجموعه شرایط زیر را دارا باشند:
از آن‌جایی که در پژوهش حاضر سال‏های بین 1382 تا 1387 بررسی می‌شوند و داده‏های چهار سال قبل از هر سال مورد نیاز است؛ لازم است که شرکت قبل از سال 1378 در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده باشد و اطلاعات آن موجود باشد، سال مالی شرکت به 29 اسفند ختم شود، شرکت مورد نظر جزو صنعت واسطه‌گری مالی نباشد، شرکت در طول دوره مورد بررسی تغییر در دوره مالی نداشته باشد و سهام این گونه شرکت‏ها در طی دوره مورد نظر در بورس معامله شده باشد. با توجه به معیارهای فوق، تعداد 80 شرکت به روش حذف سیستماتیک برای انجام پژوهش انتخاب شد. داده‌های مربوط به سود پیش‏بینی شده، برخی اجزای سود، قیمت سهام و گزارش افزایش سرمایه، با استفاده از نرم افزار‏های تدبیرپرداز و ره‏آورد نوین برای دوره زمانی 1378 تا 1387 استخراج شد. داده‌های مربوط به اجزای نقدی و تعهدی سود که در نرم افزار‏های موجود ارائه نشده بود، با استفاده از فایل صورت‏های مالی و یاداشت‏های همراه جمع آوری و به کمک نرم افزار اکسل محاسبه شد. داده‌های ترکیبی جمع‌آوری شده به عنوان ورودی نرم افزار SPSS نگارش 16 استفاده شد و هر کدام از فرض‏ها با استفاده از مدل رگرسیون چند متغیره مربوط و در سطح اطمینان 95 درصد آزمون شدند. برای تعیین توان توضیح‏دهندگی مدل‏ها، روابط رگرسیونی برازش و ضرایب مربوط برآورد گردید. برای بررسی نحوه وزن‏دهی به اجزای سود از مقادیر بتای برآوردی برای هر متغیر استفاده شد.

5- مدل‌های پژوهش
فرضیه اول
برای آزمون فرضیه فرضیه اول دو مدل زیر به‌کار می‏رود:
مدل (1):



در این مدل همه اجزای سود در نظر گرفته‏ می‏شود.
EARNINGSi,t : سود قبل از اقلام غیرمترقبه برای شرکت i در دوره t؛
CCi,j,t-1 : جزء نقدی j از اجزای سود و زیان برای شرکت i در دوره t-1؛
ACCi,k,t-1 : جزء تعهدی K از اجزای سود و زیان برای شرکت i در دوره t-1 و
AVGΔISCi,l,t-1 : میانگین تغییرات در اجزای سود و زیان طی سه سال قبل است.
برای اظهارنظر در رابطه با تفاوت پایداری اجزای سود به مدلی نیاز است که همه اجزای سود را در قالب یک متغیر در نظر بگیرد. بنابراین، در این مدل سود خالص قبل از اقلام غیرمترقبه به عنوان متغیر مستقل درنظر گرفته می‏شود. افزون بر این، میانگین تغییرات سه سال گذشته در سود خالص به عنوان متغیر مستقل دیگر وارد مدل شد.
مدل (2):

EARNINGSi,t-1: سود خالص سال t-1 برای شرکت i و
AVGΔEARNINGSi,t-1 : میانگین تغییرات در سود خالص طی سه سال قبل است.

فرضیه دوم
برای تعیین اینکه آیا واکنش سرمایه‏گذاران با انتظار از سود -که تابعی از پایداری اجزای سود یا تابعی از پایداری مبلغ کلی سود است- ارتباط دارد، از مدل رگرسیون (3 و 4) استفاده می‌شود. در صورتی که اجزای سود تبیین بهتری از بازده سال بعد نسبت به مبلغ کلی سود داشته باشد، می‏توان اظهار داشت که اجزای سود توسط سرمایه‏گذاران مورد ملاحظه قرار گرفته است.
مدل (3):

EARNRETi,t: بازده سهم شرکت i در دوره t
افزون بر مدل (3) مدل جایگزین نیز ارائه شده است که در آن به‏جای اجزای سود از مبلغ کلی سود استفاده می‏شود.
مدل (4):


فرضیه سوم
برای بررسی این موضوع که آیا مدیران اجزای سود را در پیش‏بینی‏ خود از سود آتی مدنظر قرار می‏دهند یا خیر، مدل‏های رگرسیونی زیر (مدل‌های 5 و 6) آزمون می‏گردد.
مدل (5):



FORECASTi,t: سود پیش‏بینی شده توسط مدیریت شرکت i برای دوره t
مدل (6):

‏با آزمون دو مدل رگرسیونی فوق (مدل‌های 5 و 6) و اندازه‏گیری ضرایب تعیین مدل‏ها، نسبت به ملاحظه یا عدم ملاحظه اجزای سود توسط مدیران در پیش بینی سود نتیجه‌گیری می‏شود.

فرضیه چهارم
درصورتی که مدیران اجزای سود را در پیش‏بینی سود آتی مدنظر قرار دهند، این اجزا را به‏گونه‏ای برآورد می‏کنند و برآورد خالی از اشتباه نخواهد بود. در ادامه بررسی می‏شود که مدیران چگونه به اجزای سود در پیش‏بینی سود آتی وزن می‏دهند. برای این منظور، بین خطای پیش‏بینی مدیران (به عنوان متغیر وابسته) و اجزای سود (به عنوان متغیر مستقل) رگرسیون برازش و مقادیر ضرایب برای هر جزء اندازه‌گیری می‏شود و با توجه به علامت ضریب هر متغیر نسبت به نحوه وزن‏دهی نتیجه‌گیری می‏شود. مدل مورد استفاده برای این منظور به صورت زیر است:
مدل (7):


ERRORi,t: خطای پیش‏بینی سود توسط مدیریت (تفاوت بین سود خالص واقعی سال t و مقدار پیش‏بینی شده توسط مدیریت)
با برازش رگرسیون فوق (مدل 7) و به‏دست آوردن ضرایب هر متغیر مستقل، با توجه به علامت آنها نسبت به نحوه وزن‏دهی مدیران به اجزای سود نتیجه‌گیری می‏شود. در صورتی که علامت ضریب متغیر مثبت باشد، بیانگر کم ‌وزن‌دهی و در صورت منفی بودن، بیانگر بیش وزن‌دهی است.

فرضیه پنجم
در رابطه با نحوه وزن‏دهی سرمایه‏گذاران به اجزای سود، می‏توان از طریق مقایسه ضرایب در دو مدل یک ( ) و سه ( ) نتیجه‏گیری کرد. برای این منظور به شرح زیر عمل می‏شود:

اکنون اگر دارای علامت مثبت باشد، نتیجه‌گیری می‏شود که پایداری جزء ام سود توسط سرمایه‏گذاران کم برآورد می‏شود و در صورت منفی بودن علامت مذکور بیش‎‏برآورد صورت گرفته است.
فرضیه ششم
در نهایت، برای بررسی تفاوت در نحوه وزن‏دهی به جزء نقدی سود عملیاتی توسط دو گروه سرمایه‏گذارن و مدیران، (مذکور در فرض پنج) برای متغیر مورد نظر با ضرایب به‏دست آمده حاصل از برازش مدل (7) مقایسه می‏شود.

6- متغیر‏های پژوهش
در این پژوهش، اجزای سود به دو بخش نقدی و تعهدی تقسیم شده‏ است. اجزای سود مورد مطالعه به‎ شرح زیر است که اطلاعات آنها از صورت جریان نقد، صورت سود و زیان و ترازنامه استخراج شد.
سود قبل از اقلام غیرمترقبه: مبلغ سود قبل از اقلام غیرمترقبه از صورت سود و زیان استخراج شده و اجزای تشکیل دهنده آن به شرح زیر است:
1- سود عملیاتی: سود عملیاتی به دو بخش تعهدی و نقدی تقسیم می‎‏شود:
بخش نقدی شامل جریان نقدی ناشی از عملیات و هزینه‏های نقدی مربوط به عملیات است و بخش تعهدی شامل تغییر در حساب‌ها و اسناد دریافتنی تجاری، پیش دریافت، حساب‌های پرداختنی تجاری، پیش‏پرداخت، موجودی کالا، هزینه استهلاک و مزایای پایان خدمت کارکنان است.
جریان نقدی ناشی از عملیات = درآمد عملیاتی - افزایش در حساب‌ها و اسناد دریافتنی تجاری + افزایش در پیش دریافت‌ها ‏
جریان نقدی مربوط به هزینه‏های عملیاتی = هزینه‏های عملیاتی- افزایش در حساب‌ها و اسناد پرداختنی تجاری + افزایش در پیش پرداخت‏ها + افزایش در موجودی کالا - افزایش در مزایای پایان خدمت - هزینه استهلاک
2- مالیات: برای هر دوره با استفاده از اطلاعات صورت سود و زیان و بخش مالیات صورت جریان وجوه نقد محاسبه می‏شود.
مالیات نقد= مالیات دوره- -افزایش در مالیات پرداختنی - کاهش در پیش‏پرداخت مالیات

مالیات تعهدی برابر تفاوت مالیات شرکت (ارائه شده در صورت سود و زیان) و مالیات نقدی است.
3- هزینه‏های مالی: این بخش به صورت مجموع دو بخش نقدی و تعهدی در نظر گرفته می‏شود (بدون تفکیک به نقدی و تعهدی). از آن‏جایی که این مبالغ به صورت کوتاه مدت پرداخت می‏شوند، تقریباً نقدی خواهند بود.
4- سایر درآمدها و هزینه‏های غیرعملیاتی: به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات مبالغ این متغیر به صورت مجموع دو جزء نقدی و تعهدی (بدون تفکیک) در نظر گرفته می‏شوند.
محاسبه میانگین تغییرات هر متغیر: به دلیل این که توان پیش‏بینی اجزای سود ممکن است در طول زمان تغییر ‏کند، از داده‏ها برای دوره 5 ساله استفاده شده است. اجزای سود سال t-1 و میانگین تغییر در اجزای سود برای سال‏های t-3 تا t-1 به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است. نحوه محاسبه میانگین تغییرات به شرح زیر است:
X: جزء مورد نظر از سود خالص است.

سود پیش‌بینی شده توسط مدیریت (FORECAST): نخستین سودی است که توسط مدیریت برای سال مالی مورد نظر پیش بینی و ارائه شده است.
خطای پیش‏بینی مدیریت (ERROR): این متغیر برابر تفاوت بین سود خالص تحقق یافته و سود پیش‏بینی شده توسط مدیریت است.
بازده سهام (EARNRET): برای محاسبه بازده واقعی از فرمول زیر استفاده می‌شود:
/

: درصد افزایش سرمایه از محل آورده نقد،
: افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته،
: قیمت سهم در پایان دوره،
: قیمت سهم در ابتدای دوره، و
D: سود تقسیمی است.
متغیر کنترل: از مبلغ کل دارایی‏ها برای سال t-1 به عنوان همسان‏کننده کلیه متغیرهای سال t استفاده شد (هر یک از متغیرهای شرکت بر مبلغ کل دارایی‌های سال قبل شرکت تقسیم شده‌اند).

آزمون فرضیه‏ها و یافته‏های پژوهش
فرض نرمال بودن توزیع جملات خطا در مدل رگرسیون عبارت است از این که مقادیر متغیر وابسته به صورت نرمال و مستقل از یکدیگر توزیع شده‌اند. بر اساس قضیه حد مرکزی چنانچه تعداد مشاهدات یا نمونه آماری افزایش یابد ( )، توزیع آن به سمت توزیع نرمال میل خواهد کرد [5]. لذا با توجه به تعداد شرکت‏های عضو نمونه آماری این پژوهش می‏توان برقرار بودن این فرض را پذیرفت (همچنین، نمودار باقیمانده‌های مدل‌ها نشان‌دهنده نرمال بودن توزیع باقیمانده‌هاست).
برای آزمون فرضیه اول دو مدل (1) و (2) به‌کار‏ می‏رود. متغیر وابسته در این دو مدل سود خالص سال t است و متغیر‏های مستقل در یکی از مدل‏ها اجزای سود و زیان سال t-1 و میانگین تغییرات آنها در سه سال گذشته (مدل 1) و در مدل دیگر جمع کلی سود سال t-1 و میانگین تغییر آن در طی سه سال گذشته (مدل 2) است.

نگاره (1) : نتایج حاصل از برازش مدل (1)
مدل 1
سطح معناداری آماره t بتای استاندارد شده
001/0 501/3 مقدار ثابت
000/0 103/10 183/2 نقد ناشی از درآمد عملیاتی
000/0 570/10 228/2 نقد مربوط به هزینه‏های عملیاتی
000/0 271/6 332/0 حساب‌های پرداختنی عملیاتی
769/0 293/0 012/0 پیش دریافت
000/0 291/8 505/0 حساب‌های دریافتنی عملیاتی
809/0 242/0- 010/0- پیش پرداخت
000/0 070/5- 270/0- موجودی کالا
003/0 012/3- 096/0- استهلاک
297/0 043/1- 033/0- ذخیره مزایای خدمت
001/0 218/3- 146/0- مالیات نقد
293/0 054/1- 049/0- مالیات تعهدی
098/0 660/1- 093/0- هزینه‏های مالی
001/0 281/3 143/0 سایر درآمد‏های غیر عملیاتی
759/0 307/0- 018/0- م نقد ناشی از عملیات
539/0 614/0 041/0 م حساب‌های پرداختنی
006/0 763/2- 103/0- م پیش دریافت
839/0 203/0 011/0 م حساب‌های دریافتنی
821/0 227/0 008/0 م پیش پرداخت
464/0 733/0 045/0 م موجودی کالا
192/0 306/1- 048/0- م استهلاک
525/0 636/0 023/0 م ذخیره مزایای خدمت
035/0 113/2 088/0 م مالیات نقد
220/0 229/1 055/0 م مالیات تعهدی
920/0 100/0 005/0 م هزینه‏های مالی
746/0 324/0 012/0 م سایر درآمد‏های غیر عملیاتی
مفروضات مدل قدرت مدل
729/1=آماره دوربین واتسون R824/0=
ANOVA (F) =آماره 962/37 R 2679/0=
30183857/0= خطای استاندارد اصلاح شدهR 2661/0 =
(م: بیانگر میانگین تغییرات متغیرمورد نظر طی سه سال اخیر است.)

همان‌طور که در نگاره (1) نشان داده شده است، متغیرهای جریان نقد مربوط به هزینه‏های عملیاتی، جریان نقد ناشی از درآمدهای عملیاتی، سایر درآمد‏های غیرعملیاتی، مالیات نقد، استهلاک، موجودی کالا، حساب‌های دریافتنی، حساب‌های پرداختنی و میانگین مالیات نقد سه سال گذشته معنادار هستند. یکی از نتایج مهم و جالب در این آزمون، معناداری برخی متغیر‏های غیرعملیاتی (مالیات نقد و سایر درآمد‏های غیرعملیاتی) است (این نتیجه مشابه یافته ایزدی‌نیا و دری سده [1] است)؛ بنابراین، ملاحظه این اقلام در پیش‏بینی مهم است و لازم است که صرف نظر از عملیاتی و غیر عملیاتی بودن جزء مورد نظر، با توجه به پایداری آنها تصمیم‏گیری شود. معنادار بودن سایر درآمدهای غیرعملیاتی می‌تواند بیانگر این موضوع باشد که شرکت‌ها در حوزه‌های غیرعملیاتی خود اقدام به سرمایه‌گذاری‌هایی نموده‌اند که جریان پایداری از درآمد ایجاد می‌کند.
در نگاره (2) نتایج برازش مدل (2) نشان داده شده است. همان‌طور که مشاهده می شود، متغیر سود خالص سال t-1 معنادار است.

نگاره (2) : نتایج حاصل از برازش مدل (2)
مدل2
سطح معناداری آماره t بتای استاندارد شده
000/0 679/4 مقدار ثابت
000/0 320/24 749/0 سود خالص سال t
892/0 136/0 004/0 میانگین سه سال گذشته
مفروضات مدل قدرت مدل
864/1=آماره دوربین واتسون R749/0=
ANOVA (F) =آماره 813/295 R 2561/0=
33662362/0= خطای استاندارد اصلاح شدهR 2560/0 =

نتایج تحلیل رگرسیون برای دو مدل فوق نشان می‏دهد که ضریب تعیین برای مدل (1) (مدل اجزای سود) بالاتر از مدل (2) (مبلغ کلی سود) و خطای استاندارد مدل (1) کمتر از مدل (2) است. میزان ضریب تعیین در مدل (1) به اندازه 1/10 درصد بیشتر از مدل (2) است؛ بنابراین، اجزای سود تبیین بهتری از سود آتی دارند (که این نتیجه مشابه یافته هاشمی و دیگران [6] است) و این موضوع نشان می‌دهد که پایداری همه اجزای سود یکسان نیست؛ چرا که در صورت یکسانی، ضریب تعیین دو مدل برابر می‌شد و بین آنها تفاوت معناداری وجود نداشت.
برای بررسی اینکه آیا واکنش سرمایه‏گذاران (بازده سهام) با انتظار از سود که تابعی از پایداری اجزای سود یا تابعی از پایداری مبلغ کلی سود است، ارتباط دارد، از مدل رگرسیون (3) و (4) استفاده شد.
با توجه به آماره t به‏دست آمده برای هر متغیر در مدل (3) (نگاره (3)) این نتیجه به‌دست آمد که متغیرهای نقد ناشی از درآمد عملیاتی، نقد ناشی از هزینه‏های عملیاتی، حساب‌های دریافتنی، استهلاک و میانگین استهلاک سه سال قبل در تبیین بازده معنادار هستند. همان طور که مشاهده می‏شود، حساب‌های دریافتنی جزء مهمترین اجزای مربوط در تصمیم‏گیری
سرمایه‏گذاران است. این موضوع با یافته‏های پیفیفر و الگرس [20] و فرانسیس [17] مشابه است.

نگاره(3) : نتایج حاصل از برازش مدل (3)
مدل 3
سطح معناداری آماره t بتای استاندارد شده
293/0 053/1- مقدار ثابت
003/0 962/2 107/1 نقد ناشی از درآمد عملیاتی
002/0 147/3 102/1 نقد مربوط به هزینه‏های عملیاتی
228/0 206/1- 101/0- حساب‌های پرداختنی عملیاتی
128/0 527/1 096/0 پیش دریافت
001/0 196/3 264/0 حساب‌های دریافتنی عملیاتی
936/0 080/0 005/0 پیش پرداخت
264/0 118/1 084/0 موجودی کالا
000/0 695/5- 306/0- استهلاک
231/0 198/1- 062/0- ذخیره مزایای خدمت
155/0 424/1- 109/0- مالیات نقد
522/0 641/0- 048/0- مالیات تعهدی
779/0 281/0- 017/0- هزینه‏های مالی
691/0 398/0 023/0 سایر درآمد‏های غیر عملیاتی
846/0 194/0 018/0 م نقد ناشی از عملیات
768/0 295/0 031/0 م حساب‌های پرداختنی
055/0 926/1- 114/0- م پیش دریافت
676/0 418/0- 033/0- م حساب‌های دریافتنی
733/0 342/0 019/0 م پیش پرداخت
468/0 726/0 068/0 م موجودی کالا
001/0 287/3- 207/0- م استهلاک
097/0 664/1- 098/0- م ذخیره مزایای خدمت
113/0 590/1- 115/0- م مالیات نقد
059/0 891/1- 143/0- م مالیات تعهدی
978/0 027/0 002/0 م هزینه‏های مالی
622/0 494/0 026/0 م سایر درآمد‏های غیر عملیاتی
مفروضات مدل قدرت مدل
428/2=آماره دوربین واتسون R397/0=
ANOVA (F) =آماره 378/3 R 2158/0=
0000187121061/0= خطای استاندارد اصلاح شدهR 2111/0 =

در رابطه با مدل (4) همان‌طور که در نگاره (4) ملاحظه می شود، سود خالص سال t-1 معنادار است.

نگاره (4): نتایج حاصل از برازش مدل (4)
مدل4
سطح معناداری آماره t بتای استاندارد شده
000/0 931/4 مقدار ثابت
025/0 244/2 113/0 سود خالص سال-1 t
210/0 256/1 063/0 میانگین سه سال گذشته
مفروضات مدل قدرت مدل
094/2=آماره دوربین واتسون R128/0=
ANOVA (F) =آماره 253/3 R 2016/0=
0000287847645/0=خطای استاندارد اصلاح شدهR 2011/0 =

نتایج تحلیل رگرسیون دو مدل (ارائه شده در نگاره‏های 3 و 4) نشان می‏دهد که ضریب تعیین در مدل (3) (مدل اجزای سود) بالاتر از مدل (4) (مبلغ کلی سود) و خطای استاندارد مدل (3) کمتر از مدل (4) است. توان مدل (3) به اندازه 10 درصد بیشتر از توان مدل (4) در تبیین بازده است. بنابراین، می‏توان نتیجه گرفت که اجزای سود در تصمیمات سرمایه‏گذاران لحاظ می‏شود و سرمایه گذاران به اهمیت پایداری سود توجه دارند. این نکته قابل ذکر است که نمی‏توان کل این توان تبیین را به پایداری سود نسبت داد، زیرا بخشی از آن به دلیل تاخیر در واکنش به اطلاعات (بازده تاخیری) است.
به منظور بررسی نحوه برخورد مدیران با اجزای سود توان دو مدل (5) و (6) در تبیین سود پیش‌بینی شده توسط مدیریت مقایسه می‏شود. همان‌طور که در نگاره (5) ملاحظه می‏شود، متغیرهای حساب‌های پرداختنی، حساب‌های دریافتنی، موجودی‏ها، سایر درآمد‏های غیرعملیاتی، میانگین تغییرات در جریان‏های نقد سه سال قبل، نقد ناشی از درآمد عملیاتی و نقد مربوط به هزینه‏های عملیاتی در رابطه با سود پیش‏بینی شده توسط مدیریت معنادار است.

نگاره (5): نتایج حاصل از برازش مدل (5)
مدل 5
سطح معناداری آماره t بتای استاندارد شده
000/0 216/6 مقدار ثابت
000/0 930/5 880/1 نقد ناشی از درآمد عملیاتی
000/0 362/6 975/1 نقد مربوط به هزینه‏های عملیاتی
003/0 977/2 242/0 حساب‌های پرداختنی عملیاتی
181/0 341/1- 083/0- پیش دریافت
001/0 331/3 308/0 حساب‌های دریافتنی عملیاتی
171/0 373/1- 085/0- پیش پرداخت
024/0 269/2- 192/0- موجودی کالا
097/0 663/1- 077/0- استهلاک
290/0 539/0- 025/0- ذخیره مزایای خدمت
797/0 257/0- 017/0- مالیات نقد
387/0 865/0- 059/0- مالیات تعهدی
228/0 207/1 106/0 هزینه‏های مالی
000/0 696/4 331/0 سایر درآمد‏های غیر عملیاتی
028/0 205/2- 087/0- م نقد ناشی از عملیات
495/0 682/0 051/0 م حساب‌های پرداختنی
473/0 718/0- 041/0- م پیش دریافت
802/0 251/0- 019/0- م حساب‌های دریافتنی
376/0 887/0- 049/0- م پیش پرداخت
363/0 910/0- 075/0- م موجودی کالا
137/0 491/1 081/0 م استهلاک
817/0 232/0- 011/0- م ذخیره مزایای خدمت
936/0 081/0- 005/0- م مالیات نقد
397/0 847/0 052/0- م مالیات تعهدی
139/0 482/1 128/0 م هزینه‏های مالی
061/0 880/1- 118/0- م سایر درآمد‏های غیر عملیاتی
مفروضات مدل قدرت مدل
939/1=آماره دوربین واتسون R557/0=
ANOVA (F) =آماره 171/8 R 2310/0=
36294811/0= خطای استاندارد اصلاح شدهR 2272/0 =

افزون بر مدل (5) مدل جایگزین نیز ارائه شده است که در آن به‏جای اجزای سود از مبلغ کلی سود استفاده می‏شود.

نگاره (6): نتایج حاصل از برازش مدل (6)
مدل6
سطح معناداری آماره t بتای استاندارد شده
000/0 300/8 مقدار ثابت
000/0 108/11 454/0 سود خالص سال-1 t
019/0 345/2- 096/0- میانگین سه سال گذشته
مفروضات مدل قدرت مدل
205/2=آماره دوربین واتسون R466/0=
ANOVA (F) =آماره 886/64 R 2217/0=
37872316/0= خطای استاندارد اصلاح شدهR 2213/0 =

نتایج تحلیل رگرسیون نشان می‏دهد که ضریب تعیین در مدل (5) (مدل اجزای سود) بالاتر از مدل (6) (مبلغ کلی سود) و خطای استاندارد مدل (5) کمتر از مدل (6) است. توان تبیین مدل (5) به اندازه 9/5 درصد بیشتر از توان مدل (6) است. بنابراین، می‏توان نتیجه گرفت که اجزای سود در تصمیمات مدیران لحاظ می‏شود و مدیران به اهمیت پایداری سود توجه دارند؛ اما این نتیجه بیان نمی‏کند که مدیران میزان پایداری را به درستی برآورد و در تصمیمات لحاظ می‏کنند. توان اجزای سود در تبیین سود تحقق یافته سال t حدود 66 درصد است، در حالی که برای سود پیش‏بینی شده توسط مدیریت به میزان 27 درصد است. این تفاوت نشان می‏دهد که مدیریت در وزن‏دهی به اجزای سود به گونه‏ای سوگیرانه عمل می‏کند. برای بررسی این موضوع بین خطای پیش‏بینی مدیران و اجزای سود رگرسیون برازش می‏شود و مقادیر ضرایب برای هر جزء برآورد می‏شود و با توجه به علامت ضریب هر متغیر نسبت به نحوه وزن‏دهی نتیجه‌گیری می‏شود.
نتایج به دست آمده (ارائه شده در نگاره 7) بیانگر این است که مدیران به اجزای نقدی سود کم وزن می‏دهند. همان‌طور که مشاهده می‏شود، ضریب متغیر جریان نقدی، ناشی از عملیات مثبت است که بیانگر کم وزن‏دهی به این اقلام است. همچنین، همان‌طور که در نگاره (8) مشاهده می‌شود، این کم وزن‌دهی به جزء نقدی سود در تمامی سال‌های مورد بررسی برقرار بوده است. این نتیجه با سایر پژوهش‏ها در این زمینه مشابه است (برای مثال، ذو [23]). در مورد بخش تعهدی سود نتایج بیان می‏کند که مدیران پایداری برخی از اجزای تعهدی سود را بیش برآورد و برخی دیگر را کم برآورد می‏کنند.

نگاره (7): نتایج حاصل از برازش مدل (7)
مدل 7
سطح معناداری آماره t بتای استاندارد شده
002/0 157/3- مقدار ثابت
007/0 694/2 827/0 نقد ناشی از درآمد عملیاتی
008/0 681/2 806/0 نقد مربوط به هزینه‏های عملیاتی
013/0 481/2 162/0 حساب‌های پرداختنی عملیاتی
756/0 311/0 015/0 پیش دریافت
000/0 459/4 330/0 حساب‌های دریافتنی عملیاتی
171/0 371/1 067/0 پیش پرداخت
182/0 338/1- 080/0- موجودی کالا
203/0 275/1- 056/0- استهلاک
429/0 792/0- 031/0- ذخیره مزایای خدمت
171/0 371/1- 088/0- مالیات نقد
797/0 258/0 016/0 مالیان تعهدی
001/0 505/3- 204/0- هزینه‏های مالی
531/0 628/0- 031/0- سایر درآمد‏های غیر عملیاتی
مفروضات مدل قدرت مدل
967/1=آماره دوربین واتسون R546/0=
ANOVA (F) =آماره 021/15 R 2298/0=
42565403/0= خطای استاندارد اصلاح شدهR 2278/0 =
ERROR: خطای پیش‏بینی سود توسط مدیریت

بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که مدیران پایداری اقلام تعهدی، از قبیل تغییر در حساب‌ها و اسناد دریافتنی و پرداختنی، پیش‏پرداخت‌ها، پیش‏دریافت‏ها و مالیات تعهدی را کم برآورد می‏کنند؛ اما در مورد موجودی‏ها و بقیه اجزا بیش‏برآورد صورت می‏گیرد (البته، برای هر یک از سال‌های مورد بررسی این ضرایب در نگاره (8) ارائه شده است). ذو [23] در مورد شرکت‏هایی که پیش‏بینی سود خود را در یک مقدار مشخص ارائه می‏کنند، به نتیجه‏ای مشابه دست یافت. کم وزن‏دهی به اجزای سود می‏تواند به دلیل محافظه کاری مدیران باشد.
در رابطه با سرمایه‏گذاران نیز چنین آزمونی انجام ‏شد. اگر مقادیر بتای به‏دست آمده در مدل (3) با مقادیر بتای به‏دست آمده از مدل (1) مقایسه شود، می‏توان نسبت به نحوه وزن‏دهی به این اجزا نتیجه‌گیری کرد. برای این منظور، نتایج حاصل از دو مدل (1) و (3) با یکدیگر مقایسه ‏شد. همان‌طور که در نگاره (8) مشاهده می‏شود، ضریب جریان نقد ناشی از عملیات مثبت است، در نتیجه، سرمایه‏گذاران اجزای نقدی را کم برآورد می‏کنند که این نتیجه با نتایج پژوهش‏های گذشته مشابه است (برای مثال، دسای و دیگران [13]). در رابطه با برخی اجزای تعهدی سود نیز این کم برآورد وجود دارد؛ اما همان طور که ملاحظه می‏شود، بیشتر ضرایب منفی است، که بیانگر بیش برآورد کردن پایداری این اجزاست. در نهایت، با مقایسه ضریب جریان نقد در نگاره (8) و مقدار این ضریب در مدل (7) می‏توان چنین نتیجه گرفت که سرمایه‏گذاران نسبت به مدیران، به میزان بیشتری پایداری جزء نقدی سود را در سال‌های مورد بررسی (بجز سال 1387) کم برآورد می‏کنند. افزون بر این، این نتیجه بیانگر عدم ملاحظه کامل سود پیش‏بینی شده به‏وسیله مدیریت توسط سرمایه‏گذاران است.

نگاره (8): نتایج حاصل از مقایسه ضرایب متغیرها در دو مدل (1) و (3) و برازش مدل (7) برای سال‌های 1382 تا 87
(بتای مدل (3)- بتای مدل (1)) بتای مدل 7
1382 1383 1384 1385 1386 1387 مجموع سال‌ها 1382 1383 1384 1385 1386 1387 مجموع سال‌ها
نقد ناشی از درآمد عملیاتی 174/1 61/2 093/2 46/1 617/2 124/2 076/1 7/0 367/2 938/0 041/1 586/1 709/2 827/0
نقد مربوط به هزینه‏های عملیاتی 979/1 522/2 502/2 119/1 176/2 675/2 126/1 775/0 965/1 308/1 113/1 68/1 008/2 806/0
حساب‌های پرداختنی عملیاتی 747/0 582/0 934/0 233/0 467/0 5/0 433/0 274/0 07/0 336/0 32/0 04/0 324/0 162/0
پیش دریافت 091/0 037/0 314/0- 183/0- 132/0- 013/0- 084/0- 374/0 197/0- 04/0 213/0 155/0 214/0 015/0
حساب‌های دریافتنی عملیاتی 352/0 687/0 466/0 577/0 253/0 419/0 241/0 282/0 56/0 659/0 175/0 019/0 407/0 330/0
پیش پرداخت 023/0- 403/0- 028/0 244/0- 034/0- 148/0- 015/0- 063/0 109/0- 172/0 177/0 037/0 059/0 067/0
موجودی کالا 076/0- 456/0- 336/0- 356/0- 345/0- 814/0- 354/0- 257/0- 042/0- 327/0- 044/0 04/0- 263/0- 080/0-
استهلاک 021/0 509/0- 24/0- 29/0 806/0- 176/0 21/0 068/0 1/0- 11/0 113/0- 152/0 095/0- 056/0-
ذخیره مزایای خدمت 134/0- 058/0 577/0 198/0- 392/0 182/0 029/0 015/0- 02/0- 001/0 018/0- 023/0 073/0- 031/0-
مالیات نقد 017/0- 066/0 41/0- 192/0 18/0- 23/0- 037/0- 1/0- 179/0 219/0- 272/0- 395/0- 011/0 088/0-
مالیات تعهدی 274/0- 087/0 022/0- 157/0 325/0 079/0- 001/0- 061/0- 417/0 142/0 378/0- 238/0- 062/0 016/0
هزینه‏های مالی 008/0 004/0 223/0- 202/0- 135/0- 107/0 076/0- 034/0- 131/0- 271/0- 213/0 192/0 159/0- 204/0-
سایر درآمد‏های غیر عملیاتی 137/0 008/0- 351/0 1/0 097/0 093/0 120/0 23/0 308/0- 093/0 396/0- 205/0- 226/0- 031/0-

نتیجه‏گیری
در این مقاله، به بررسی اهمیت اجزای سود و تفاوت پایداری آنها پرداخته شد. افزون بر این، نحوه به‌کارگیری اجزای سود و وزن‏دهی به این اجزا توسط مدیران و سرمایه‏گذاران بررسی شد. انتظار می‏رود ملاحظه تفاوت در پایداری اجزای سود به دلیل تفاوت در منشا آنها باعث بهبود در توان تبیین سود آتی شود. از سوی دیگر، سرمایه‏گذاران و مدیران به عنوان بازیگران اصلی بازار سرمایه باید به اهمیت این موضوع واقف باشند و تفاوت در پایداری سود را ملاحظه کنند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که ملاحظه اجزای سود با منشا متفاوت، به بهبود توان تبیین سود آتی منجر می‏شود و مدیران و سرمایه‏گذاران اجزای سود را در تصمیمات خود لحاظ می‏کنند. افزون بر این، ملاحظه شد که مدیران و سرمایه‏گذاران پایداری اجزای سود را به طور کامل درک نکرده، به اجزای سود به گونه‏ای نادرست وزن می‏دهند. در مورد اجزای نقدی سود هر دو گروه مدیران و سرمایه‏گذاران میزان پایداری را کم برآورد می‏کنند و میزان کم برآورد سرمایه‏گذاران بیشتر از مدیران است. این یافته با یافته‏های پژوهش‏های پیشین مطابق است (برای مثال الگرس و دیگران [14]).

پیشنهادها:
1- از آنجایی که سود تعهدی توان پیش‏بینی سود آتی را دارد، سازمان بورس می‏تواند با فراهم کردن زمینه انجام پژوهش‏ها و حمایت از تحلیلگران مالی امکان انجام چنین پیش‏بینی‏هایی را توسط این موسسه‏ها به منظور استفاده سرمایه‏گذاران و سایر استفاده‏کنندگان فراهم آورد.
2- با توجه به این موضوع که اجزای سود موجب بهبود در توان پیش‏بینی سود آتی می‏شوند و سود آتی نشان دهندۀ توان پرداخت سود در آینده است، استفاده از اجزای سود در تصمیم‏گیری توسط سرمایه گذران مفید است.
3- با توجه به اینکه مدیریت توان علامت‌دهی به بازار را دارد و می‏تواند موجب بهبود در کارایی اطلاعاتی بازار شود، پس باید به گونه‏ای صحیح اطلاع رسانی کند. برای این منظور، ملاحظه اجزای سود به گونه‏ای صحیح در پیش‏بینی سود آتی، در دست‏یابی به این مقصود کمک بسیاری می‏کند.
4- با توجه به نتایج این پژوهش، سرمایه‏گذاران باید درستی سود پیش‏بینی شده توسط مدیران را با دقت بیشتری بررسی کنند و تنها آن‏ را به عنوان منبع اطلاعاتی مکمل در نظر گیرند.
5- در نهایت، با توجه به شرایط بی‏ثبات بازار مالی ایران، استفاده کنندگان از این پیش‏بینی‏ها باید انحراف از پیش‏بینی را به دقت بررسی و با دقت تصمیم‏گیری کنند.

محدودیت‏ها
1- دوره زمانی این پژوهش محدود بوده است و نتایج می‏تواند تحت تاثیر این محدودیت قرار گیرد.
2- تعدیلات سنواتی و بندهای گزارش حسابرسی در این پژوهش بررسی نشده است.
3- ملزم نبودن شرکت ها به رعایت استانداردهای حسابداری ملّی قبل از سال 1380 باعث نوعی ناهمگونی در شکل و محتوای صورت‌های مالی، به ویژه صورت گردش وجوه نقد بین سال‌های قبل 1380 و پس از آن شده است.