بررسی هموارسازی سود از طریق فروش دارایی‌های شرکت

نویسندگان

1 استاد گروه حسابداری دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه تهران

چکیده

این تحقیق به بررسی هموارسازی سود از طریق فروش دارایی‌های شرکت می‌پردازد. برای آزمون هموارسازی سطح سود عملیاتی انتخاب شده است. آزمون با بهره گیری از رگرسیون چندگانه خطی برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار طی دوره زمانی 1381 تا 1385 صورت پذیرفت. نتایج تحقیق حاکی از تأیید هموارسازی است، چنان که سود فروش دارایی‌ها تغییرات موقتی سود را هموار می سازد. همچنین میزان اثر هموارسازی سود در شرکت‌های دارای کاهش سود عملیاتی بیشتر از شرکت‌هایی است که افزایش سود عملیاتی را تجربه می کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation of Income Smoothing Through Asset Sales

نویسندگان [English]

  • I Noravesh 1
  • H Zakeri 2
1 Professor of Accounting, Faculty of Management, University of Tehran
2 M.A. of Accounting, Faculty of Management, University of Tehran
چکیده [English]

  This paper investigates income smoothing through the asset sales. We tested income smoothing in the level of operating income. The test based on a linear multi-regression analysis for the companies listed in Tehran Exchange during 1381-1385. Investigation supports income smoothing so that managers use the gains and losses of the asset sales to smooth earnings. Our evidence also indicate that the level of smoothing in the companies that experience lower level of operating income is more than those which experiencing higher level of operating income.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Income smoothing
  • Income manipulation
  • Asset sales
  • Operating income

اصل مقاله

 

سود خالص به عنوان آخرین مبلغ صورت سود و زیان، یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد شرکت محسوب می گردد که همواره مورد توجه ویژه استفاده کنندگان صورت‌های مالی نظیر سرمایه گذاران، تحلیلگران مالی و سهامداران قرار می‌گیرد. سرمایه گذاران بر این عقیده اند که سود با ثبات در مقایسه با سود دارای نوسان، پرداختسود تقسیمی بالاتری را تضمین می‌کند. علاوه بر این، نوسان‌های سود به عنوان معیار مهم ریسک کلی شرکت قلمدادمی شود و شرکت‌های دارای سود هموارتر دارای ریسک کمتری هستند. از این رو شرکت‌هایی که دارای سودهمواری هستند، بیشتر مورد علاقه سرمایه گذاران بوده، از نظر آنها چنین شرکت‌هایی محل مناسبتری برای سرمایه گذاری محسوب می شوند [4].

سود به عنوان نتیجه نهایی فرآیند حسابداری تحت تاثیر رویه‌هایی قرار دارد که توسط مدیریت انتخاب شده است. امکان انتخاب رویه‌های حسابداری به مدیریت فرصت می‌دهد تا در مورد زمان شناخت و اندازه گیری هزینه‌ها و درآمدها تصمیم گیری کند. مدیریت انگیزه دارد با به‌کارگیری ابزارهای مختلف به هموارسازی سود بپردازد. یکی از این ابزارها، فروش دارایی‌هاست. از آنجایی که مدیران اغلب می توانند دوره  فروش دارایی را انتخاب نمایند و از طرفی طبق اصل بهای تمام شده، تغییرات در ارزش بازار دارایی بین تاریخ تحصیل و فروش در دوره فروش گزارش می‌شود، این امر فرصت‌هایی را برای مدیران برای دستکاری سود از طریق زمان بندی فروش دارایی‌ها با هزینه نسبتا پایین در پی دارد [7].

این تحقیق به بررسی هموارسازی سود با استفاده از فروش سرمایه گذاری‌ها و دارایی‌های ثابت در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران طی سال‌های 1381 تا 1385 می‌پردازد. در ادامه ادبیات تحقیق و فرضیه تحقیق بیان می‌شود. سپس روش تحقیق مورد بحث قرار می‌گیرد. بعد از آن یافته‌های تحقیق، نتیجه گیری و پیشنهادها ارائه می‌شود.

 

ادبیات تحقیق

هموارسازی سود اقدام آگاهانه‌ای است که مدیران به منظور کاهش نوسان‌های دوره ای سود در چارچوب اصول و روش‌های متداول حسابداری به آن دست می‌زنند. هموارسازی سود هدف مشخصی دارد و آن ایجاد جریان با ثباتی از رشد سود است [19].

به طور کلی، جریان سود هموار را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد که عبارتند از: هموارسازی طبیعی و هموارسازی تعمدی. جریان هموارسازی طبیعی بر فرایندی دلالت می‌کند که ایجاد سود به طور ذاتی جریان سود هموار تولید می‌کند و از اقدام‌های مدیریت ناشی نمی شود. هموارسازی تعمدی نتیجه اقدام‌های مدیریت است که به دو دسته هموارسازی واقعی و هموارسازی مصنوعی تقسیم می‌شود [15].

هموارسازی واقعی سود نشان دهنده اقدام‌های مدیریت برای کنترل و تاثیرگذاری بر رویدادهای اقتصادی است. هموارسازی واقعی بر خلاف هموارسازی مصنوعی بر جریان‌ها‏ی نقدی تأثیر می‌گذارد. برای مثال، شرکت پروژه‌های سرمایه‌ای را بر مبنای کوواریانس مجموعه سود مورد انتظار انتخاب نماید. این تصمیم کنترل واقعی رویدادهای اقتصادی را نشان می‌دهد که به صورت مستقیم بر سودهای آتی تأثیر می‌گذارد و بنابراین، از آن به عنوان  هموارسازی واقعی نام برده می‌شود [15].

هموارسازی مصنوعی نشان دهنده دستکاری در حساب‌ها توسط مدیریت به منظور هموار نمودن سود است. این دستکاری نتیجه رویدادهای اقتصادی  نبوده، بر جریان‌ها‏ی نقدی تأثیرگذار نیست، اما درآمدها و یا هزینه‌ها را از یک دوره به دوره دیگر منتقل می‌نماید [15]. این تحقیق به بررسی هموارسازی واقعی سود می‌پردازد.

برای انجام هموارسازی نیاز به ابزار هموارسازی است. ابزار هموارسازی وسیله ای است که مدیران در تلاش برای هموار کردن اعداد خاص حسابداری به کار می‌برند [17]. مدیران از ابزارهای متعددی برای هموارسازی سود استفاده می‌کنند، ابزارهایی که به وسیله محققان آزمون شده‌اند شامل؛ اقلام تعهدی اختیاری [9]، درآمد سود سهام [12‌‌]، مخارج تحقیق و توسعه [‌‌13]، اقلام غیر مترقبه [14‌‌]، طبقه بندی اقلام حسابداری [‌18]، فروش دارایی ها [‌‌7]، تغییر در روشهای استهلاک [‌6] و ذخیره زیان وام [‌‌5] هستند. این تحقیق به بررسی هموارسازی سود با استفاده از فروش دارایی های شرکت می پردازد.

اولین تحقیق درباره هموارسازی سود از طریق زمان بندی فروش دارایی ها توسط بارتو [7] صورت گرفته است. وی با آزمون فرضیه های هموارسازی سود و نسبت بدهی به بررسی این موضوع پرداخت. نتایج تحقیق نشان داد که مدیران با استفاده از زمان بندی فروش دارایی ها تغییرات موقتی سود را هموار می سازند و محدودیت های حسابداری در قراردادهای بدهی را کاهش می دهند.

بلک و همکاران [8] به آزمون نمونه ای متشکل از شرکت‌های انگلیسی، نیوزیلندی و استرالیایی پرداختند.آنها دریافتند شرکت‌هایی که قادر به تجدید ارزیابی دارایی ها هستند، برای هموار نمودن سود از زمان بندی فروش دارایی ها استفاده نمی کنند.

پویتراز و همکاران [16] تحقیقی را با این موضوع در کشور سنگاپور انجام دادند. این تحقیق نشان داد در شرکت‌هایی که تغییرات سود هر سهم (به استثنای فروش دارایی‌ها) منفی است، رابطه منفی بین سود حاصل از فروش دارایی و سود هر سهم (به استثنای فروش دارایی ها) وجود دارد و در شرکت‌هایی که تغییرات سود هر سهم (به استثنای فروش دارایی ها) مثبت است، این رابطه مثبت است. این بدان معنی است که شرکت‌ها انگیزه کمی برای هموارسازی سود دارند. همچنین شرکت‌های سنگاپوری مجاز به تجدید ارزیابی دارایی ها هستند و می‌توانند با این کار نسبت بدهی را کاهش دهند. از این رو، نتایج این تحقیق فرضیه نسبت بدهی را پشتیبانی نمی کرد.

هرمن و همکاران [10] تحقیقی با عنوان مدیریت سود از طریق فروش دارایی ها در کشور ژاپن انجام دادند. در این تحقیق هدف مدیریت سود کاهش خطای پیش بینی سود در دوره های جاری و آتی بود. طبق فرضیه های این تحقیق، شرکت‌هایی که دارای عملکرد جاری منفی (مثبت) هستند، انتظار می‌رود سودها را با بیشتر /کمتر گزارش نمودن مبلغ فروش دارایی های شرکت، به سمت بالا /پایین هموار سازند. در ارتباط با عملکرد آتی، شرکت‌هایی که دارای عملکرد آتی مثبت (منفی) هستند، به احتمال فراوان سودهای تحقق نیافته دارایی ها را شناسایی (حفظ) می کنند. نتایج تحقیق حاکی از تأیید فرضیه های تحقیق بود، به‌طوری که مدیران ژاپنی آثار عملکرد آتی و جاری را در شناخت درآمد حاصل از فروش دارایی‌ها در نظر می‌گرفتند.

کوچکی [2] به بررسی هموارسازی سود از طریق زمان بندی فروش دارایی ها پرداخته است. یافته های حاصل از آزمون تجربی با زمان بندی فروش دارایی ها توسط مدیریت سازگار نیستند؛ بدین معنی که سود حاصل از این  فروش ها، تغییرات موقتی سود را هموار نساخته است. برخلاف اقتضای فرضیه هموارسازی سود، یافته ها نشان می دادند مبلغ سود حاصل از فروش دارایی در شرکت‌هایی که کاهش سود سالانه (به استثنای آثار فروش دارایی ها) داشتند، عمدتاً زیادتر از شرکت‌های دارای افزایش سود سالانه نیست. شایان ذکر است که این تحقیق در سال 1373 صورت گرفته است که استانداردهای ملی حسابداری در ایران وجود نداشته است و شرکت‌ها از رویه های متفاوتی برای ارائه صورت‌های مالی بهره می‌برده‌اند.

ابراهیمی کردلر و ذاکری [1] به بررسی  مدیریت سود با استفاده از فروش دارایی های شرکت پرداختند. در این تحقیق انگیزه مدیریت سود، کاهش خطای پیش بینی سود در دوره های جاری و آتی بود. آزمون فرضیه ها با استفاده از رگرسیون چندگانه و آزمون های آماری برای شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار طی سال های 1380 تا 1385 انجام گرفت. نتایج تحقیق حاکی از تایید فرضیه‌های تحقیق بود، به‌طوری که شرکت های دارای عملکرد جاری منفی (مثبت) و عملکرد آتی مثبت (منفی)، با استفاده از سود (زیان) فروش دارایی‌ها سود را مدیریت کرده‌اند.

 

تبیین فرضیه تحقیق

طبق فرضیه هموارسازی سود، مدیران برای کاهش نوسان ها پیرامون سطح مورد نظر شرکت، سود را دستکاری می کنند. به منظور آزمون هموارسازی سود، سطح مورد نظر شرکت باید مشخص شود. ما فرض می کنیم که سود سال قبلی، هدف شرکت است. این انتخاب به دو علت صورت گرفته است: اول این که نسبتاً ساده است و دوم این که نسبت به سایر تعاریف که مستلزم محاسبه نرخ رشد سالیانه است، واقعی تر است. در تحقیقات قبلی دو سطح از سود آزمون شده است: شامل سود خالص  [7] و سود عملیاتی [10] است. در این تحقیق برای آزمون هموارسازی سود، سطح سود عملیاتی انتخاب گردیده است. این بدان جهت است که سود و زیان فروش دارایی ها با عنوان اقلام غیر عملیاتی در صورت سود و زیان ارائه می شود و سود عملیاتی به عنوان سود قبل از هموار سازی قلمداد می‌شود. بدین ترتیب فرضیه تحقیق به شرح زیر ارائه می شود:

"بین سود حاصل از فروش دارایی ها و تغییرات سود عملیاتی رابطه منفی وجود دارد."

 

متغیرهای کنترلی

برای آزمون فرضیه تحقیق متغیرهای کنترلی به شرح زیر انتخاب شده اند:

اندازه: آینو و توماس [11] نشان دادند که شرکت‌های بزرگ با احتمال بیشتری از روش های استهلاک تسریعی استفاده می‌کنند. از آنجایی که شرکت‌های بزرگ در زمان به کارگیری دارایی ها از رویه های محافظه کارانه بهره می‌برند، لذا ممکن است دارایی ها را با سود بفروشند.

رشد: شرکت‌های دارای رشد بالا و در حال گسترش با احتمال کمتری سود فروش دارایی ها را شناسایی می کنند. هرمن و همکاران [10] برای آزمون هموارسازی سود از متغیر کنترلی رشد استفاده کردند.

اهرم. شرکت‌ها برای تامین مالی از قراردادهای بدهی استفاده می کنند. بارتو [‌‌7] تایید کرد که شرکت‌های دارای نسبت بدهی بالا برای جلوگیری از نقض قراردادهای بدهی اقدام به افزایش سود فروش دارایی‌ها می کنند.

 

جامعه و نمونه آماری

جامعه آماری تحقیق شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به دلیل ایجاد یکنواختی شرکت هایی به عنوان نمونه آماری انتخاب می شوند که حایز شرایط زیر باشند:

1- سال مالی آنها به پایان اسفند ماه ختم شود.

2- طی سال های 80 تا  85 تغییر فعالیت یا تغییر سال مالی نداده و به طور مداوم در بورس فعالیت داشته باشند.

3- شرکت‌های سرمایه گذاری و  بانک ها به دلیل ماهیت خاص فعالیت حذف شده اند.

4- سود ده باشند و طی دوره تحقیق فروش دارایی داشته باشند.

4- اطلاعات شرکت برای مقاصد این تحقیق در دسترس باشد.

6- شرکت در 90 روز اولیه سال دارای معامله سهام باشد.

بدین ترتیب، با اعمال شرایط فوق 50 شرکت (250 مشاهده) انتخاب شده اند. با حذف داده های پرت، تعداد مشاهدات به 227 رسید. با توجه به این موضوع که برای آزمون فرضیه تحقیق نیاز به محاسبه تغییرات سال «t» نسبت به سال«1t-» است، دوره تحقیق یک دوره زمانی پنج ساله بر اساس سالهای 1381 تا 1385 است.

 

روش تحقیق

تحقیق حاضر از نظر شیوه جمع آوری داده ها، تحقیقی توصیفی و از نظر هدف، کاربردی است.

به منظور آزمون هموارسازی، در تحقیقات پیشین دو سطح سود شامل سود عملیاتی و سود خالص بررسی شده است. در این تحقیق سطح سود عملیاتی آزمون می‌گردد. فرضیه تحقیق با استفاده از مدل زیر بررسی می شود :

 

ASSINit =a0+a1ΔOIPSit+ a2SIZEit+ a3GROWTHit +a4LEVit+εit

که در این مدل:

ASSINit : سود هر سهم حاصل از فروش دارایی‌های ثابت و سرمایه گذاری های شرکت i در سال t متناسب با قیمت سهام در ابتدای سال t

ΔOIPSit : تغییر در سود عملیاتی هر سهم شرکت i در سال t نسبت به سال 1-t متناسب با قیمت سهام در ابتدای سال t

SIZEit : لگاریتم طبیعی کل فروش شرکت i در پایان سال t به عنوان متغیر کنترلی اندازه

GROWTHit : درصد تغییر در فروش شرکت i در پایان سال t به عنوان متغیر کنترلی رشد

LEVit : حاصل تقسیم بدهی بلند مدت به حقوق صاحبان سهام شرکت i در ابتدای سال t به عنوان متغیر کنترلی اهرم

εit:جزء اخلال

مدل رگرسیون چندگانه به صورت مقطعی برای هر یک از سال های 1381 تا 1385 و به صورت تجمعی پنج ساله آزمون گردید. علاوه بر این، آزمون مدل رگرسیون برای شرکت ها با کاهش و افزایش سود عملیاتی به صورت جداگانه بررسی گردید.آزمون مقطعی برای انعکاس شرایط احتمالی خاص اقتصادی حاکم طی سال صورت گرفته است.

 

یافته‌های تحقیق

اطلاعات مورد نیاز شرکت‌ها از طریق نرم افزارهای ره آورد نوین، تدبیر پرداز، صورت‌های مالی شرکت‌های نمونه و سایت بورس اوراق بهادار گردآوری و سپس داده ها با استفاده از نرم افزار اکسل آماده تجزیه و تحلیل شد. تجزیه و تحلیل نهایی توسط نرم افزار SPSS انجام گرفته است.

 

بررسی مفروضات رگرسیون خطی

استفاده از روش رگرسیون خطی زمانی امکان پذیر است که شرایط زیر وجود داشته باشد:

1.مدل رگرسیون برازش شده به صورت کلی معنادار و رابطه خطی بین متغیرهای مستقل و وابسته وجود داشته باشد. آماره  F  در نگاره های شماره (3)، (4) و (5) نشان می دهد که مدل های برازش شده رگرسیون معنادار هستند.

2.بین خطاهای مدل همبستگی وجود نداشته باشد. این موضوع با استفاده از آزمون دوربین- واتسون صورت  می‌پذیرد. چنانچه این آماره در بازه 5/1 تا 5/2 قرار گیرد، فرض صفر که حاکی از عدم همبستگی بین خطاهاست پذیرفته می شود. با توجه به نگاره های شماره (3)، (4) و (5) می توان نتیجه گرفت اجزای خطا در مدل برازش شده رگرسیون مستقل از هم هستند.

3.توزیع خطاها نرمال و با میانگین صفر باشد. به منظور بررسی این مسأله باید نمودار توزیع داده ها و نمودار نرمال آنها رسم شود و سپس بین دو نمودار مقایسه انجام شود. در نمودار شماره (1) منحنی اجزای خطاها برای کل مشاهدات نشان داده شده است و حاکی از توزیع تقریبا نرمال است. همچنین مقدار میانگین ارائه شده در سمت راست نمودار بسیار کوچک (نزدیک به صفر) و انحراف معیار نزدیک به یک است.


 

نمودار 1. منحنی اجزای خطاها

 

 

4.بین متغیرهای مستقل همبستگی وجود نداشته باشد. در نگاره شماره (1) نتایج آزمون هم خطی ارائه شده است. احتمال هم خطی هنگامی وجود دارد که مقادیر ویژه نزدیک صفر و شاخص وضعیت بزرگتر از 30 باشد [‌‌3]. با توجه به نتایج آزمون می توان گفت بین متغیرهای مستقل رابطه هم خطی وجود ندارد.

 

 

نگاره 1. نتایج آزمون هم خطی

85

84

83

82

81

عنوان

039/1

654/0

949/0

306/1

033/3

مقادیر ویژه

729/1

004/2

841/1

562/1

000/1

شاخص وضعیت

 


آمار توصیفی

در نگاره شماره 2 آمار توصیفی متغیرهای تحقیق ارائه شده است. نکته قابل توجه در این نگاره، منفی بودن میانگین و میانه متغیر تغییرات سود عملیاتی است. همچنین با توجه به مقدار انحراف معیار متغیرها می توان گفت که پراکندگی متغیرهای تحقیق بالاست.


نگاره 2. آمار توصیفی داده های تحقیق

انحراف معیار

میانه

میانگین

حداکثر

حداقل

تعداد

متغیر

020/0

002/0

010/0

13/0

00/0

227

ASSIN

101/0

008/0-

012/0-

39/0

62/0-

227

ΔOIPS

371/1

691/12

908/12

12/18

55/10

227

SIZE

679/0

227/0

300/0

90/8

93/0-

227

GROWTH

519/0

216/0

389/0

87/3

00/0

227

LEV

 


آمار تحلیلی

در نگاره شماره 3 نتایج حاصل از آزمون مدل با توجه به داده های تجمعی ارائه شده است.


نگاره3. نتایج آزمون مدل به صورت تجمعی

معناداری

آماره t

ضریب متغیر

متغیر

417/0

813/0-

010/0-

مقدار ثابت

000/0

890/5-

077/0-

ΔOIPS

104/0

630/1

002/0

SIZE

677/0

417/0

001/0

GROWTH

227/0

211/1-

003/0-

LEV

F آماره: 996/8

تعدیل شده R2 : 12/0

D.W :228/2
           

 

 

 

 

آماره F نشان دهنده معناداری کلی مدل رگرسیون برازش شده در سطح اطمینان 99 درصد است. مقدار R2 تعدیل شده برابر با 12/0 است. همچنین میزان آماره دوربین واتسون نشان دهنده تایید استقلال اجزای خطا در مدل برازش شده رگرسیون است.

طبق فرضیه تحقیق انتظار می رود ضریب متغیر تغییرات سود عملیاتی منفی باشد. مقدار این ضریب برابر با 077/0- و میزان آماره t معادل 890/5- است که در سطح اطمینان 99 درصد معنادار است. این امر نشان دهنده رابطه منفی و معناداری بین تغییرات سود عملیاتی با سود حاصل از فروش دارایی هاست. بنابراین، فرضیه تحقیق با توجه به داده های تجمعی تایید می شود.

در نگاره شماره 4 نتایج حاصل از مدل با توجه به کاهش و افزایش سود عملیاتی به تصویر کشیده شده است.

ابتدا به بررسی شرکت‌های دارای افزایش سود عملیاتی می پردازیم:

آماره F نشان دهنده معناداری کلی مدل رگرسیون برازش شده در سطح اطمینان 99 درصد است و ارتباط خطی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته تایید می گردد. مقدار R2 تعدیل شده برابر با  14/0 است و میزان آماره دوربین واتسون نشان می دهد که اجزای خطا در مدل برازش شده رگرسیون مستقل از هم هستند.

مطابق با پیش بینی ضریب متغیر تغییرات سود عملیاتی منفی و معادل 033/0- است و این متغیر به صورت معکوس با سود حاصل از فروش دارایی ها در سطح اطمینان 95 درصد رابطه معنادار دارد. از این رو، هموارسازی سود در شرکت‌هایی که با افزایش سود عملیاتی مواجه اند، تایید می شود.


نگاره 4. نتایج آزمون مدل با توجه به افزایش و کاهش سود عملیاتی

با  ΔOIPS منفی (تعداد = 123)

با  ΔOIPS مثبت (تعداد = 104)

نمونه

معناداری

آماره t

ضریب

معناداری

آماره t

ضریب

عنوان

552/0

597/0

014/0

001/0

379/3-

029/0-

مقدار ثابت

000/0

624/3-

104/0-

044/0

042/2-

033/0-

ΔOIPS

790/0

266/0-

000/0

000/0

185/4

003/0

SIZE

364/0

912/0

005/0

438/0

779/0-

001/0-

GROWTH

259/0

133/1-

004/0-

434/0

785/0-

002/0-

LEV

514/3

188/5

آماره F

08/0

14/0

 R2تعدیل شده R2

217/2

893/1

دوربین واتسون

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اینک به تحلیل نتایج مدل تحقیق درباره شرکت‌های دارای کاهش سود عملیاتی می‌پردازیم:

آماره F نشان دهنده معناداری کلی مدل رگرسیون برازش شده در سطح اطمینان 95 درصد است. مقدار R2 تعدیل شده برابر با 08/0 است. همچنین میزان آماره دوربین واتسون نشان دهنده تایید استقلال اجزای خطا در مدل برازش شده رگرسیون است.

مطابق با پیش بینی مقدار ضریب تغییرات سود عملیاتی منفی و برابر با 104/0- و میزان آماره t معادل 624/3-

است که در سطح اطمینان 99 درصد معنادار است. این امر وجود یک رابطه منفی و معنادار بین تغییرات سود عملیاتی با سود حاصل از فروش دارایی‌ها را تایید می‌کند. بنابراین، هموارسازی سود در شرکت‌های دارای کاهش سود عملیاتی تایید می‌شود.

بدین ترتیب، این نتایج دو نکته را نشان می دهد: نخست این که، شرکت‌هایی که دارای افزایش یا کاهش در سود عملیاتی هستند، اقدام به هموارسازی سود با استفاده از فروش دارایی می نمایند؛ دوم این که مقدار ضریب متغیر تغییرات سود عملیاتی در شرکت‌های دارای کاهش سود، بیشتر از شرکت‌هایی است که افزایش سود دارند. این امر نشان می دهد که اثر هموارسازی سود در شرکت‌های دارای کاهش سود بیشتر است.

در نگاره شماره 5 نتایج آزمون مدل به صورت مقطعی ارائه شده است.


نگاره 5. نتایج آزمون مدل به صورت مقطعی

85

84

83

82

81

متغیر

007/0-

(551/0-)

028/0-

(927/0-)

007/0-

(176/0-)

013/0

(270/0)

006/0

(321/0)

مقدار ثابت

**039/0-

(629/2-)

**105/0-

(563/2-)

007/0

(122/0)

**087/0-

(095/2-)

*052/0-

(300/3-)

ΔOIPS

001/0

(256/1)

003/0

(391/1)

002/0

(489/0)

000/0

(057/0)

000/0

(151/0-)

SIZE

008/0-

(200/1-)

001/0-

(358/0-)

004/0

(349/0)

014/0-

(786/0-)

*014/0

(740/4)

GROWTH

002/0-

(882/0-)

003/0-

(562/0-)

004/0-

(531/0-)

004/0-

(262/0-)

001/0-

(179/0-)

LEV

709/3

679/2

182/0

251/3

210/10

F آماره

20/0

13/0

08/0-

16/0

46/0

تعدیل شده R2

931/1

648/1

826/1

200/2

968/1

دوربین واتسون

اعداد داخل پرانتز نشان دهنده مقدار آماره t است.

* و ** به ترتیب نشان دهنده سطح معناداری 99 درصد و 95 درصد است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بر اساس این نگاره، فرضیه تحقیق در تمامی سال‌های مورد آزمون به استثنای سال 1383 تأیید می‌شود و شواهد قوی مبنی بر هموارسازی سود را فراهم می‌کند. علت عدم تایید این فرضیه در سال 1383 را می‌توان به شرایط اقتصادی کشور و بورس اوراق بهادار ارتباط داد. در نیمه دوم سال 1383 افت قیمت های سهام و متعاقب آن کاهش شاخص بورس صورت گرفت. از این رو مدیران شرکت ها در پایان سال قادر به شناسایی سود ناشی از افزایش قیمت سهام با استفاده از فروش دارایی ها نبودند.

 

نتیجه گیری

در این تحقیق برای بررسی هموارسازی سود از طریق فروش دارایی های ثابت و سرمایه گذاری ها، فرضیه هموارسازی سود در سطح سود عملیاتی آزمون گردید. به طور کلی، یافته‌های تحقیق شواهدی در ارتباط با تایید فرضیه هموارسازی سود فراهم می‌آورد که حاکی از زمان بندی فروش دارایی‌ها توسط مدیریت است؛ چنان که سود فروش دارایی‌ها تغییرات موقتی سود را هموار می‌سازد.

فرضیه تحقیق در ارتباط با شرکت هایی که دارای افزایش و کاهش در سود عملیاتی هستند، تایید شد. همچنین نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که مقدار ضریب متغیر تغییرات سود عملیاتی در شرکت‌های دارای کاهش سود عملیاتی بیشتر از شرکت هایی است که افزایش سود عملیاتی، دارند. این امر نشان می‌دهد که اثر هموارسازی سود در شرکت‌های دارای کاهش سود عملیاتی به صورت معناداری بیشتر از شرکت هایی است که افزایش سود را تجربه می کنند. این نتایج با یافته های تحقیق بارتو [‌‌7] مطابقت می‌کند. علاوه بر این، نتایج تحقیق حاکی از تایید فرضیه هموارسازی به صورت مقطعی در کلیه سال های مورد آزمون به استثنای سال 1383 است.

بنابراین، یافته های تحقیق شواهد قوی در ارتباط با هموارسازی سود با استفاده از فروش دارایی ها ارائه می کند. این نتایج با یافته های بارتو [‌‌7] و هرمن و همکاران [‌‌10] سازگار است.

 

پیشنهادها

با توجه به یافته های تحقیق پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:

  1. به استفاده کنندگان از صورت‌های مالی پیشنهاد می شود؛ در استفاده از صورت‌های مالی، هموارسازی سود با استفاده از فروش دارایی‌ها را در نظر بگیرند و برای قضاوت صحیح نسبت به عملکرد شرکت از مبلغ سود عملیاتی استفاده نمایند.
  2. در این تحقیق ابزار فروش دارایی ها بررسی گردید. پیشنهاد می شود در تحقیقات آتی سایر ابزارهای هموارسازی نظیر سود سهام و سود و زیان تسعیر ارز بررسی شود.
  3. پیشنهاد می شود این تحقیق به صورت مستقل در مورد هر یک از صنایع انجام شود.
  4. در این تحقیق متغیرهای کنترلی اندازه و رشد استفاده شد، پیشنهاد می‌شود در تحقیقات آتی متغیرهای دیگری نظیر وجه نقد حاصل از فروش دارایی‌ها کنترل شوند.

مراجع

  1.  

    1. ابراهیمی کردلر، علی؛ ذاکری، حامد. (1388). «بررسی مدیریت سود با استفاده از فروش دارایی‌ها»، فصلنامه تحقیقات حسابداری، ش 3، ص صص 122-135.
    2. کوچکی، حسن.(1373).«هموارسازی سود از طریق زمان بندی فروش دارایی»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
    3. مومنی، منصور؛ فعال قیومی، علی.(1386). «تحلیل های آماری با استفاده از SPSS»، تهران: انتشارات کتاب نو.
    4. مهرانی، کاوه؛ عارف منش، زهره. (1387). «بررسی هموارسازی سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران»، فصلنامه بررسی های حسابداری و حسابرسی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، سال پانزدهم، ش 51، صص37 -56.
      1. Anandarajan, A; Hasan, I and McCarthy, C. (2007). "Use of loan loss provisions for capital, earnings management and signalling by Australian banks",  Accounting and Finance, Vol 47, pp: 357-379.
      2. Archibald، T.R. (1967). "The return to straight line depreciation: Ananalysis of a change in accounting methods". Empirical Research in Accounting: Selected Studies, pp:164-180.
      3. Bartov, E.(1993), "The Timing of Asset Sales and Earnings Manipulation", The Accounting Review (October) 68, pp:840-855.
      4. Black,E.L.,K.F. Sellers and T.S. Manly.(1998). "Earnings management using asset sales: An international study of countries allowing noncurrent asset revaluation ", Journal of Business Finance & Accounting 25(9) & (10)(November/December), pp: 1287-1317.
      5. Ghosh, D ; Olsen, L. (2009). "Environmental uncertainty and managers’ use of discretionary accruals", Accounting, Organizations and Society, Vol.34, pp: 188-255.
      6. Herrmann, D ; Inoue, T and Thomas W.B (2003)." The Sale of Assets to Manage Earnings in Japan ",Journal of Accounting Research 41(2) (May) , pp: 89-108.
      7. Inoue, T., and W. Thomas.( 1996). "The Choice of Accounting Policy in Japan". Journal of International Financial Management and Accounting  (Spring), pp: 1-23. 
      8. Kerstein , J and Rai, A.(2007). "Intra-year shifts in the earnings distribution and their implications for earnings management ", Journal of Accounting and Economics Vol 44, pp: 399-419.
      9. Markarian, G ; Pozza, L and Prencipe, A. (2008). "Capitalization of R&D costs and earnings management:Evidence from Italian listed companies", The International journal of accounting, Vol. 43, pp: 246-267.
      10. Mcvay, S.E. (2006). "Earnings Management UsingClassification Shifting: An Examination of Core Earnings and Special Items", The Accounting Review Vol 81, No 3, pp: 501-531.
      11. Norm Eckel. (1981). "The income smoothing Hypothesis Revisited",Abacus, Vol. 17, pp 28.
      12. Poitras , G; Wilkins , T and Shang Kwan, Y (2002)." The Timing of asset sales: Evidence of Earnings Management? ", Journal of Business Finance & Accounting 29(7) & (8)(September/October), pp: 903-934.
      13. Stolowy Herve and Gaetan Breton. (2004). "Accounts Manipulation: A Literature Review and Proposed Conceptual Framework". The Review of Accounting & Finance 3(1), pp: 5-69.
      14. Strong, N.C ; Athanasakou,V.E  and Walker, M.(2007). "Classificatory income smoothing: The impact of a change in regime of reporting financial performance ", Journalof Accounting and Public Policy26, pp: 387-435.
      15. Yoon Soon Suk and Gary A. Miller. (2002). "Cash from operations andearnings managemet in Korea", The International journal of accounting, Vol. 37.

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     
     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 خرداد 1395
  • تاریخ بازنگری: 18 دی 1396
  • تاریخ پذیرش: 25 خرداد 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار