رتبه‌بندی شرکت‌ها بر اساس سنجه‌های ارزیابی عملکرد با استفاده از تکنیک چند شاخصه TOPSIS و مقایسه معیارهای ارزیابی (شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد حسابداری دانشگاه شیراز

2 دانشگاه شیراز

چکیده

این پژوهش دارای دو هدف اصلی است؛ اول، رتبه‌بندی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در هر صنعت بر اساس معیارهای ارزیابی عملکرد و دوم، مقایسۀ معیارها و در نهایت تعیین بهترین سنجه در ارزیابی عملکرد. در راستای هدف اول، نسبت‌های مالی سنتی، نوین و همچنین ارزش اقتصادی به عنوان معیارهای ارزیابی عملکرد برای 142 شرکت (1846 سال - شرکت) طی دورۀ 13 سال (طی سال‌های 1380 تا 1392) محاسبه شدند. سپس، شرکت‌های مورد مطالعه بر اساس هر یک از سنجه‌های مالی به صورت جداگانه و با استفاده از تکنیک TOPSIS و به کمک روش آنتروپی شانون رتبه‌بندی گردیدند. در پایان، رتبه‌بندی نهایی بر اساس تجمیع نسبت‌های مزبور نیز صورت پذیرفت. یافته‌های مطالعه نشان داد هنگامی که نسبت‌های سنتی، نوین و ارزش اقتصادی به تنهایی استفاده می‌شوند، به ترتیب یکی از شرکت‌های متعلق به صنعت قند و شکر، صنعت استخراج کانی فلزی و صنعت خودرو و ساخت قطعات رتبۀ اول را به خود اختصاص می‌دهند، اما هنگامی که تجمیع نسبت‌های مزبور مورد استفاده قرار گیرد، یکی از شرکت‌های متعلق به صنعت خودرو و ساخت قطعات حائز رتبۀ اول است. به منظور دستیابی به هدف دوم پژوهش، فرضیه‌های مربوط به تعیین با اهمیت بودن تفاوت شاخص‌های نزدیکی نسبی شرکت‌ها، بین معیارهای مالی سنتی، نوین و ارزش اقتصادی و همچنین تعیین وجود رابطه و تأثیر بین معیارها با رتبه‌بندی کل انجام گرفت. در نتیجه از آزمون‌های فریدمن، ضریب همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چندمتغیره استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد که TOPSIS تکنیک مناسبی برای رتبه‌بندی شرکت‌هاست و بین شاخص‌های نزدیکی نسبی معیارهای مالی سنتی، نوین و ارزش اقتصادی اختلاف معنادا‌ر وجود دارد. افزون بر این، نسبت‌های مالی نوین و ارزش اقتصادی با یکدیگر رابطه معنادار دارند، ولی این دو نسبت با نسبت‌های سنتی رابطۀ معنا‌داری ندارند. هم‌چنین، نسبت‌های نوین، به رتبه‌بندی کل معیارها نزدیک‌تر است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ranking Firms Based on the Performance Evaluation Criteria via Multiple Attribute TOPSIS Technique and Comparing Evaluation Criteria (Evidence from Companies Listed in Tehran Stock Exchange)

نویسندگان [English]

  • M Namazi 1
  • Navid - Reza Namazi 2
1 Professor of Accounting, Shiraz University, Shiraz
2 دانشگاه شیراز
چکیده [English]

This research follows two main goals: first, ranking firms which are listed in Tehran Stock Exchange (TSE) based on the performance evaluation criteria and and second, Comparing performance criteria and identifying the best measures to assess performance. In complying with the first aim, traditional financial ratios, modern and economics measures were calculated for the period of 13 years (2000-2013) as performance evaluation criteria for the sample firms. Then, selected samples were ranked according of each index via the TOPSIS technique and Shannon’s entropy concept. Moreover, companies were ranked according of total performance indexes. The results showed that when the traditional ratios, modern or economic indexes are used individually, a firm belonging to the sugar industry, metallic mineral mining industry, vehicle and parts manufacturing industry is the first one respectively. However, when total indexes are used, a firm belonging to the vehicle and parts manufacturing industry posits the first rank. In attaining the second aim of the research, hypotheses regarding to the determination of the significance of the differences between relative proximity indexes of the firms in traditional, modern and economics criteria and also, determination of the existence and effect relationship between criteria and determination of the closest index to total indexes, were tested. Thus, Friedman test, Spearman test and regression were performed. Results showed that TOPSIS is an appropriate technique for ranking of the firm, and there is a significant differences between relative proximity indexes of the traditional, modern and economics criteria. Also, there is a significant relation between the modern and economic ratios, but these indexes do not exhibit a significant relation with the traditional performance criteria. Other results of this research relates to the existence of the relation between modern and economic indexes, compared with the traditional criteria, to total indexes.
 
Keywords: Performance evaluation, Traditional criteria, Modern criteria, Economic criteria, Ranking, TOPSIS.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Performance Evaluation
  • Traditional criteria
  • Modern criteria
  • Economic criteria
  • ranking
  • TOPSIS

مراجع

1- اصغرپور، محمد جواد. (1387). تصمیم‌گیری چندمعیاره، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
2- افشاری، اسدالله. (1378). مدیریت مالی در تئوری و عمل، چاپ اول، جلد اول، تهران: انتشارات سروش.
3- ایزدی‌نیا، ناصر. (1384). نقدی بر معیار‌های حسابداری ارزیابی عملکرد و پیشنهاد معیار‌های ارزش افزودۀ اقتصادی و جریان‌های آزاد نقدی برای گزارشگری ارزش‌های واحد تجاری. دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، شمارۀ 1، دوره 17، صص. 79-57.
4- ایزدی‌نیا، ناصر و امیرحسین کربلایی‌کریم. (1391). شناسایی تأثیر متغیرهای منتخب مالی بر بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش‌های حسابداری مالی، شمارۀ 1، پیاپی 11، صص. 30-17.
5- آذر، عادل و علی رجب‌زاده. (1387). تصمیم گیری چندمعیاره، چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه دانش.
6- جهانخانی، علی و اصغر سجادی. (1374). کاربرد مفهوم ارزش افزوده اقتصادی در تصمیمات مالی. تحقیقات مالی، شماره‌های 5 و 6، سال دوم، صص. 86-68.
7- حجازی، رضوان و عارفه حسینی. (1385). مقایسه رابطه ارزش افزوده بازار و ارزش افزوده اقتصادی با معیارهای حسابداری در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشنامه اقتصادی، شمارۀ 23، صص. 262-237.
8- حیدرپور، فرزانه و حمید مستوفی. (1388). بررسی رابطه بین نسبت Q توبین و ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری مالی، شمارۀ 1، صص. 37-20.
9- دهقانی، اسحاق، شاهوردیانی، شادی و کامبیز انصاری. (1393). رتبه‌بندی و ارزیابی عملکرد شعب بانک شهر با رویکرد کارت امتیازی متوازن با استفاده از مدل تاپسیس. مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، شمارۀ بیستم، صص. 147-119.
10- رضایی، فرزین و سلیمان مولودی. (1389). رابطۀ ارزش افزودۀ نقدی، ارزش افزودۀ اقتصادی، جریان‌های نقدی آزاد، و سود باقی‌مانده با ارزش ایجاد شده برای سهامداران. مطالعات مالی، شمارۀ 5، صص. 18-1.
11- سجادی، حسین و محمدصادق زارع‌زاده مهریزی. (1390). بررسی رابطه بین طرح‌های پاداش مدیران و معیارهای اقتصادی ارزیابی عملکرد در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش‌های حسابداری مالی، شمارۀ 4، صص. 54-41.
12- سعیدی، پرویز و محمد‌رضا ابو‌جعفری. (1388). بررسی همبستگی EVA و ROE در ارزیابی عملکرد صنایع شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامۀ مدیریت، شمارۀ 15، دورۀ 6، صص. 76-66.
13- صالح‌آبادی، علی و احمد احمدپور. (1389). همبستگی بین نسبت ارزش افزودۀ اقتصادی (EVA) به سرمایه با نسبت ارزش افزودۀ بازار (MVA) به سرمایه در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش‌نامۀ اقتصادی، شمارۀ چهارم، سال دهم، صص. 271-255.
14- طالب‌نیا، قدرت‌الله و اسماعیل شجاع. (1390). رابطه بین نسبت ارزش افزودۀ بازار (MVA) به سود حسابداری و نسبت ارزش افزودۀ اقتصادی (EVA) به سود حسابداری در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری مدیریت، شمارۀ 8، صص. 60-47.
15- فیضی، عمار و علی‌رضا سلوکدار. (1393). ارزیابی عملکرد صنعت بانکداری با رویکرد ترکیبی کارت امتیازی متوازن - تاپسیس فازی (FTOPSIS-BSC).مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، شمارۀ بیستم، صص. 78-57.
16- قدرتیان‌کاشان، سید عبدالجابر و علی‌اصغر انواری‌رستمی. (1383). طراحی مدل جامع ارزیابی عملکرد و رتبه‌بندی شرکت‌ها. مدرس علوم انسانی، شمارۀ 8، صص. 136-109.
17- کاشانی‌پور، محمد و امیر رساییان. (1386). بررسی رابطۀ بازده سهام و معیار‌های ارزیابی عملکرد. پژوهشنامۀ علوم انسانی و اجتماعی مدیریت، شمارۀ 25، دورۀ 7، صص. 138-121.
18- مرادی، مهدی و فهیمه پورحسن‌. (1389). بررسی کاربرد نسبت Q توبین و مقایسۀ آن با نسبت‌های  و در پیش‌بینی بازده حقوق صاحبان سهام در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پیشرفت‌های حسابداری، شمارۀ 1، دوره 2، پیاپی 3/58، صص. 198-179.
19- معین‌الدین، محمود، نایب‌زاده، شهناز و ابراهیم منصوری. (1389). مقایسۀ توان تبیین معیار‌های سنتی و نوین در ارزیابی عملکرد. فصلنامۀ حسابداری مالی، شمارۀ 6، دورۀ 2، صص. 140-121.
20- معینی، مینا، دین‌پرور، مرتضی و صدیقه صادقی‌تبار. (1389). ارزیابی عملکرد مدیریت با استفاده از شاخص ارزش افزودۀ نقدی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشنامۀ حسابداری مالی و حسابرسی، شمارۀ 2، دورۀ 5، صص. 218-201.
21- مهدوی، غلامحسین و کمال گوینده. (1388). رابطۀ ارزش افزودۀ اقتصادی و ارزش افزودۀ اقتصادی پالایش شده با بازده سهام. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، شمارۀ 2، صص. 86-61.
22- مهدوی، غلامحسین و نویدرضا نمازی. (1390). رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر خطر حسابرسی با استفاده از تکنیک TOPSIS. دانش حسابرسی، شمارۀ پیاپی 45، سال یازدهم، صص. 50-28.
23- مهرگان، محمدرضا و محمود دهقان‌نیری. (1388). رویکرد منسجم BSC-TOPSIS جهت ارزیابی دانشکده‌های مدیریت برتر دانشگاه‌های استان تهران، مدیریت صنعتی، شمارۀ 2، صص. 168-153.
24- نمازی، محمد و نورالدین رستمی. (1385). بررسی رابطۀ بین نسبت‌های مالی و نرخ بازده سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، شمارۀ 44، صص. 127-105.
25- نمازی، محمد و رامین زراعتگری. (1388). بررسی کاربرد نسبت Q توبین و مقایسۀ آن با سایر معیار‌های ارزیابی عملکرد مدیران در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پیشرفت‌های حسابداری، شمارۀ 1، دورۀ 1، پیاپی 3/57، صص. 262-231.
26- نمازی، نویدرضا. (1390). رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر خطر حسابرسی با استفاده از تکنیک TOPSIS. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، شیراز.
27- نوروش، ایرج و مهدی حیدری. (1383). ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران با مدل CVA و بررسی رابطۀ آن مدل با بازده سهام. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، شمارۀ 38، دورۀ 11، صص. 147-121.
28- نوروش، ایرج و علی سعیدی. (1384). بررسی برتری سود جامع نسبت به سود خالص برای ارزیابی عملکرد شرکت. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، شمارۀ 39، دورۀ 12، صص. 121-97.
29- هومن، حیدرعلی. (1393). استنباط آماری در پژوهش رفتاری. چاپ نهم، تهران: انتشارات سمت.
30- Arnaboldi, M. and G. Azzone. (2010). Constructing Performance Measurement in the Public Sector”. Critical Perspectives on Accounting, Vol. 21, No. 4, Pp. 266-282.
31- Beikkhakhian, Y., Javanmardi, M., Karbasian, M., and B. Khayambashi. (2015). The Application of ISM Model in Evaluating Agile Suppliers Selection Criteria and Ranking Suppliers Using Fuzzy TOPSIS-AHP Methods. Expert Systems with Applications, Vol. 12,Pp. 6224-6236.
32- Bentes, A. V., Carneiro, J.; Silva, J. F. and H. Kimura. (2012). Multidimensional Assessment of Organizational Performance: Integrating BSC and AHP. Journal of Business Research, Vol. 65, No. 12, Pp. 1790-1799.
33- Beriha, G.S., Patnaik, B., Mahapatra, S.S. and S. Padhee. (2012). Assessment of Safety Performance in Indian Industries Using Fuzzy Approach. Expert Systems with Applications, Vol. 39, No. 3, Pp. 3311-3323.
34- Çelen, A. and N. Yalçın. (2012). Performance Assessment of Turkish Electricity Distribution Utilities: An Application of Combined FAHP/ TOPSIS/ DEA Methodology to Incorporate Quality of Service. Utilities Policy, Vol. 23, Pp. 59-71.
35- Conrad, L. and P. G. Uslu. (2012). UK Health Sector Performance Management: Conflict, Crisis and Unintended Consequences. Accounting Forum, Vol. 36, No. 4, Pp. 231-250.
36- Das, M. C.; Sarkar, B. and S. Ray. (2012). A Framework to Measure Relative Performance of Indian Technical Institutions Using Integrated Fuzzy AHP and COPRAS Methodology. Socio-Economic Planning Sciences, Vol. 46, No. 3, Pp. 230-241.
37- De Andrés, J., Landajo, M. and P. Lorca. (2009). Flexible Quantile-Based Modeling of Bivariate Financial Relationships: The Case of ROA Ratio. Expert Systems with Applications, Vol. 36, No. 5, Pp. 8955-8966.
38- Delen, D., Kuzey, C. and A. Uyar. (2013). Measuring Firm Performance Using Financial Ratios: A Decision Tree Approach. Expert Systems with Applications, Vol. 40, No. 10, Pp. 3970-3983.
39- Foster, G. (1986). Financial Statement Analysis. 2ndEdition, Prentice-Hall, United States.
40- Fu, C. and S. Yang. (2012). The Combination of Dependence-Based Interval-Valued Evidential Reasoning Approach with Balanced Scorecard for Performance Assessment. Expert Systems with Applications, Vol. 39, No. 3, Pp. 3717-3730.
41- Grigoroudis, E., Orfanoudaki, E. and C. Zopounidis. (2012). Strategic Performance Measurement in a Healthcare Organisation: A Multiple Criteria Approach Based on Balanced Scorecard. Omega, Vol. 40, No. 1, Pp. 104-119.
42- Halkos, G. E. and N. G. Tzeremes. (2012). Industry Performance Evaluation with the Use of Financial Ratios: An Application of Bootstrapped DEA. Expert Systems with Applications, Vol. 39, No. 5, Pp. 5872-5880.
43- Horta, I.M. and A.S. Camanho. (2013). Competitive Positioning and Performance Assessment in the Construction Industry. Expert Systems with Applications, Vol. 41, No. 41, Pp. 974-983.
44- Kunz, J. (2015). Objectivity and Subjectivity in Performance Evaluation and Autonomous Motivation: An Exploratory Study. Management Accounting Research. Vol. 27, Pp. 27-46.
45- Lee, S. and W. G. Kim. (2009). EVA, Refined EVA, MVA, or Traditional Performance Measures for the Hospitality Industry?. International Journal of Hospitality Management, Vol. 28, Pp. 439–445.
46- Lev. B (1974). Financial Statement Analysis: A New Approach. First Edition, New Jersy, Engelwood Cliff: Prentice Hall.
47- Lin, T. T., Lee, C., and T.Chiu. (2009). Application of DEA in Analyzing a Bank’s Operating Performance. Expert Systems with Applications, Vol. 36, No. 5, Pp. 8883-8891.
48- Namazi, M. and H. Allahyari Abhari. (2010). An Investigation of the Balanced-Scorecard's Applications for Performance Measurement of the Firms Accepted in the Tehran Securities Exchange Market. Journal of Applied Sciences Research, Vol. 6, Issue 8, Pp. 943-955.
49- Olugu, E. U. and Y.Wong Kuan. (2012). An Expert Fuzzy Rule-Based System for Closed-Loop Supply Chain Performance Assessment in the Automotive Industry. Expert Systems with Applications, Vol. 39, No. 1, Pp. 375-384.
50- Paradi, J. C. and H. Zhu. (2013). A Survey on Bank Branch Efficiency and Performance Research with Data Envelopment Analysis. Omega, Vol. 41, No. 1, Pp. 61-79.
51- Seçme, N. Y., Bayrakdaroğlu, A. and C. Kahraman. (2009). Fuzzy Performance Evaluation in Turkish Banking Sector Using Analytic Hierarchy Process and TOPSIS. Expert Systems with Applications, Vol. 36, No. 9, Pp. 11699-11709.
52- Shen, Y., Zou, L., and D. Chen. (2015). Does EVA Performance Evaluation Improve the Value of Cash Holdings? Evidence from China. China Journal of Accounting Research. Vol. 8, Pp. 213-241.
53- Stewart, G. B. (1991). The Quest for Value, First Edition, HarperCollins, United States.
54- Tavana, M., Keramatpour, M., Santos-Arteaga; F. J.; and E. Ghorbaniane. (2015). A Fuzzy Hybrid Project Portfolio Selection Method Using Data Envelopment Analysis, TOPSIS and Integer Programming. Expert Systems with Applications, Vol. 42, Pp. 8432-8444.
55- Theodosiou, M., Kehagias, J. and E. Katsikea. (2012). Strategic Orientations, Marketing Capabilities and Firm Performance: An Empirical Investigation in the Context of Frontline Managers in Service Organizations. Industrial Marketing Management, Vol. 41, No. 7, Pp. 1058-1070.
56- Veprauskaitė, E. and M. Adams. (2013). Do Powerful Chief Executives Influence the Financial Performance of UK Firms?. The British Accounting Review, Vol. 45, Pp. 229-241.
57- Wanke, P., Abul Kalam Azad, M. D.and C. P. Barros. (2016). Predicting Efficiency in Malaysian Islamic Banks: A Two-Stage TOPSIS and Neural Networks Approach. Research in International Business and Finance, Vol. 36, Pp. 485–498.
58- Yalcin, N., Bayrakdaroglu, A. and C. Kahraman. (2012). Application of Fuzzy Multi-Criteria Decision Making Methods for Financial Performance Evaluation of Turkish Manufacturing Industries. Expert Systems with Applications, Vol. 39, No. 1, Pp. 350-364.
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 دی 1394
  • تاریخ بازنگری: 06 آبان 1395
  • تاریخ پذیرش: 12 آبان 1395

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار