نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار حسابداری، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
2 گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
According to recent preceding studies, reduction of costs when sales decline, less than the increase in costs when the rate increases sales. This behavior is known as asymmetric costs to cost stickiness. With regard to meeting earnings targets, managers attempt to adjust operation resources when sales fall. This action probably results in cutting slack resources even though managers’ prediction concerning sale reduction is temporary. When there is an incentive to reduce the cost in the current period, the acceleration of removing slack resources is higher compared to the period when there is no incentive. Given this, tendency to meet earnings targets is more likely lead to reduce stickiness cost. The present study, covering 1384 to 1394, consist of 152 firms. The results of this study indicate that in the presence of incentive of earnings targets, cost stickiness cost is reduced by adjusting resources and through the reduction of sale the cost will decrease more aggressively. However, with the presence of incentive, consecutive periods will not affect stickiness cost significantly. In addition, managers’ optimistic (pessimistic) can be an important factor in increasing (decreasing) stickiness cost.
کلیدواژه‌ها [English]
به دنبال مطرح شدن «چسبندگی هزینه ها » توسط اندرسون و همکاران[10] مبنی اینکه میزان کاهش هزینه ها به هنگام فروش، کمتر از میزان افزایش هزینهها به هنگام همان میزان افزایش فروش است، و استدلال براینکه چسبندگی هزینه نتیجه تعدیل منابع مرتبط با فعالیتهای عملیاتی توسط مدیریت است. برخی از پژوهشها به بررسی اثر تصمیمات آگاهانه مدیران بر میزان چسبندگی هزینهها پرداختند. تصمیمات مدیران در نتیجه وجود محرکهایی انجام میشود که به تعدیل منابع مرتبط با فعالیتها عملیاتی میانجامد. محرکهایی که مدیران با آن مواجه هستند و در ادبیات حسابداری با عنوان اهداف سود[1] شناخته میشوند عبارتند از اجتناب از زیان و اجتناب از کاهش سود[11].
وقتی فروش کاهش مییابد، برخی از منابع مرتبط با فعالیتهای عملیاتی بلااستفاده[2] خواهد شد مگر اینکه مدیران تصمیمی آگاهانه مبنی بر حذف آنها اتخاذ[3] نمایند. طبق استدلال اندرسون و همکاران[10] زمانی که مدیران کاهش فروش را موقتی پیشبینی کرده و انتظار فروش به سطح قبلی را داشته باشند، از حذف منابع مرتبط با فعالیتهای عملیاتی خوداری خواهند نمود. چراکه حذف این منابع با کاهش فروش و تحصیل مجدد آن در آینده با افزایش فروش، علاوه بر زمانبر بودن آن موجب افزایش هزینه ها و درنتیجه کاهش سود در بلندمدت خواهد شد. بنابراین خودداری از حذف منابع مرتبط با فعالیتهای عملیاتی هنگام کاهش فروش مانع از افزایش هزینهها در بلندمدت شده و منجر به افزایش ارزش شرکت خواهد شد[9]. اما مدیران منفعت طلب[4] هنگام تعدیل منابع مرتبط با فعالیتهای عملیاتی ، نه تنها ارزش شرکت بلکه منافع شخصی خود را نیز مدنظر قرار میدهند[14] [20].
هنگامی که مدیران منفعت طلب، انگیزه دستیابی به اهداف سود را دارند به احتمال زیاد اقدام به حذف سریع منابع راکد[5]، در نتیجه کاهش فروش، خواهند کرد حتی اگر پیشبینی آنها در مورد کاهش فروش، موقتی باشد. تسریع در حذف منابع راکد به منظور کاهش هزینهها در دوره جاری در صورت وجود انگیزه برای دستیابی به اهداف سود نسبت به حالتی که چنین انگیزهای وجود ندارد، بیشتر است. بنابراین مطابق استدلال اندرسون و همکاران[10] درباره چسبندگی هزینه، تمایل به دستیابی به اهداف سود به احتمال زیاد منجر به کاهش میزان چسبندگی هزینهها خواهد شد.
بنابراین با توجه اهمیت موضوع، در این پژوهش به بررسی اثر انگیزههای مدیریت جهت دستیابی به اهداف سود از طریق تعدیل منابع و ساختار هزینهها پرداخته میشود.
مبانی نظری و فرضیههای پژوهش
درک اینکه چگونه انگیزه دستیابی به اهداف سود ، ساختار هزینهها را شکل میدهد از موضوعات مورد علاقه در حسابداری بوده است. به ویژه حذف منابع توسط مدیران منفعت طلب، اخیراً مورد توجه قرار گرفته است. وقتی که فروش کاهش مییابد، بخشی از منابع مرتبط با فعالیتهای عملیاتی بلااستفاده خواهد شد. مدیران با توجه به تغییرات فروش در آینده نسبت به حذف و یا حفظ این منابع تصمیمگیری خواهند نمود. چنانچه مدیران انتظار داشته باشند که در آینده فروش افزایش خواهد یافت برای حداکثر کردن ارزش شرکت اقدام به حفظ منابع راکد خواهند نمود. البته اندرسون و همکاران[10] استدلال بر این دارند که علاوه بر تاکید بر حداکثرسازی ارزش شرکت، ممکن است مدیران براساس علایق شخصی اقدام به حفظ منابع راکد نمایند.
به طورکلی هنگامی که کاهش در فروش اتفاق میافتد، مدیران برای دستیابی به اهداف سود اقدام به حذف سریع منابع راکد نموده تا از این طریق بتوانند هزینهها را کاهش دهند. این اقدام مدیران از میزان چسبندگی هزینهها خواهد کاست. در واقع این رفتار مدیران بیانگر شکلی از هزینههای نمایندگی است چون مدیران با انگیزه دستیابی به اهداف سود و درنتیجه آن کسب حداکثرمنافع شخصی اقدام به چنین تصمیماتی خواهند نمود. حذف منابع راکد منجر به صرفهجویی آنی هزینه میشود که برای دستیابی به اهداف سود موثر است. به عبارتی دیگر با توجه به ملاحظات نمایندگی، انگیزه دستیابی به اهداف سود مدیران را برای حذف سریع منابع راکد سوق میدهد. وقتی فروش افزایش مییابد برای دستیابی به اهداف سود ، انتظار میرود که مدیران بکارگیری منابع جدید را متوقف نموده و باعث کندکردن رشد هزینهها شوند. با این وجود انگیزه مدیران برای دستیابی به اهداف سود هنگامی که فروش افزایش مییابد نسبت به زمانی که فروش کاهش مییابد، کمتر است و این را میتوان در دو دلیل جستجو نمود[17].
اول اینکه، خبر بد در مورد عدم دستیابی به اهداف سود، در صورت وجود خبر بد مربوط به کاهش فروش حادتر است[18]. مدیران هنگامی که با خبر بد در مورد کاهش فروش مواجه هستند، به احتمال زیاد تحت فشار بیشتری برای اجتناب از خبر بد در مورد عدم دستیابی به اهداف سود هستند[16]. بنابراین هنگامی که مدیران با کاهش فروش مواجه هستند تحت فشار بیشتری برای انگیزه دستیابی به اهداف سود خواهند بود.
دوم اینکه، درصورتی که یک مدیر دارای انگیزه اجتناب از زیان بوده (که یکی از اهداف سود است) و شرکت تحت مدیریت او سود کمی داشته ،در حالی که در سال جاری افزایش فروش را تجربه کرده باشد، به احتمال زیاد در سال قبل به دلیل پایین بودن فروش، زیان را تجربه کرده است. بنابراین مدیریت در سال قبل برای کاهش زیان منابع راکد خود را حذف کرده است و این باعث کاهش منابع راکد قابل حذف برای سال جاری میشود. از طرف دیگر، اگر شرکت تحت مدیریت او دارای سود کمی در سال جاری بوده باشد و همراه آن کاهش فروش را تجربه کرده باشد، به احتمال زیاد در سال قبل به دلیل بالا بودن میزان فروش، سود زیادی را تجربه کرده است. در این مورد مدیریت در سال قبل برای دستیابی به اهداف سود تحت فشار کمتری برای حذف منابع راکد بوده است بنابراین در سال جاری منابع راکد بیشتری وجود خواهد داشت[17].
به طورکلی هنگامی که فروش کاهش مییابد، تاثیر نسبی انگیزه دستیابی به اهداف سود بیشتر از زمانی است که فروش افزایش مییابد.
پیشینه پژوهش
از پژوهشهای اخیر انجام شده در زمینه چسبندگی هزینه می توان به موارد زیر اشاره نمود:
قائمی و نعمت الهی[5] در پژوهش خود مبنی بر بررسی رفتار هزینه توزیع و فروش و عمومی و اداری و بهای تمام شده، وجود چسبندگی در این هزینه را تایید نمودند. همچنین آنها در پژوهش دیگر خود مبنی بر رفتار و ساختار هزینههای عملیاتی و هزینههای مالی به این دست یافتند که هزینه مواد اولیه مصرفی، هزینه دستمزد مستقیم و هزینههای مالی شرکت نسبت به تغییرات درآمد فروش چسبندگی ندارند، ولی هزینه سربار تولید شرکت نسبت به تغییرات فروش چسبندگی دارد[6].
کردستانی و مرتضوی[7] در پژوهشی به بررسی تاثیر تصمیمات سنجیده مدیران بر چسبندگی هزینهها پرداختند. نتایج پژوهش حاکی از این بود که انتظار فروش آتی توسط مدیریت، موجب کاهش چسبندگی بهای تمام شده فروش می شود و هرچه این خوشبینی بیشتر باشد، چسبندگی بهای تمام شده فروش بیشتر کاهش مییابد. اما خوشبینی مدیریت، چسبندگی هزینههای فروش، عمومی و اداری را افزایش میدهد و چسبندگی این هزینهها در صورت خوشبینی زیاد مدیریت، بیشتر از حالت خوشبینی کم است.
سجادی و همکاران[4] نشان دادند که چسبندگی رفتار هزینهها بر عدمتقارن ارتباط میان سود و بازده، تاثیرگذار بوده و باعث عدمتقارن زمانی شناسایی سود میشود. افزون بر این شرکتهای دارای چسبندگی هزینهها، سود اخبار منفی را با سرعت بیشتری منعکس میکند.
سپاسی و همکاران[3] به بررسی چسبندگی هزینههای عملیاتی در سه سطح بهای تمام شده کالای فروش رفته، هزینههای اداری، عمومی و فروش و سایر هزینههای عملیاتی پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که هزینههای عملیاتی در هر سه سطح دارای رفتار چسبندگی میباشند.
نمازی و دوانی[8] به بررسی رفتار چسبندگی هزینهها در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد ک هزینههای اداری، عمومی و فروش چسبندگی دارند و شدت چسبندگی هزینهها در دورههایی که قبل از آن کاهش درآمد رخ داده کمتر و برای شرکتهایی که نسبت جمع داراییها به فروش بزرگتری دارند، بیشتر است.
حقیقت و مرتضوی[1] تاثیر رفتار هزینه بر ارتباط بین نسبت هزینههای عملیاتی و سودآوری آینده مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که در ذورههای افزایش فروش، سودهای آینده با تغییرات نسبت هزینههای عملیاتی رابطه منفی و معناداری دارد اما بر خلاف تفسیر سنتی، در دوره کاهش فروش، افزایش نسبت هزینه های عملیاتی موجب افزایش سودعملیاتی آینده میشود و هرچه نسبت هزینههای عملیاتی به فروش بزرگتر باشد، ارتباط مثبت بین نسبت هزینههای عملیاتی و سود عملیاتی آینده در دورههای کاهش فروش قویتر میشود. همچنین با حذف اثر رفتار هزینه، افزایش نسبت هزینههای عملیاتی هم در دورههای افزایش فروش و هم در دورههای کاهش فروش، موجب افزایش سود عملیاتی آینده میشود.
خدادادی و همکاران [2] در پژوهش خود به بررسی تأثیر رفتار چسبندگی هزینه و محافظه کاری مشروط بر تجزیه و تحلیل هزینه، حجم فعالیت و سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج به دست آمده نشان داد که رفتار چسبندگی هزینه بر مدل استاندارد تجزیه و تحلیل هزینه، حجم فعالیت و سود تأثیرگذار است. افزون بر این نتایج پژوهش نشان داد که نادیده گرفتن محافظه کاری شرطی سبب تشدید تغییرات چسبندگی سود (کاهش سطح سود) میشود و ویژگی های خاص شرکتها بر رفتار چسبندگی هزینه و محافظه کاری شرطی مؤثر بوده که سبب تأثیر معنادار بر تجزیه و تحلیل هزینه، حجم فعالیت و سود میشود.
گراهام و همکاران [16]، روچاردهری[20]، کوهن و همکاران[14] و کیانگ و همکاران[18] به این دست یافتند که مدیران برای اجتناب از زیان و کاهش سود و یا برای دستیابی به پیشبینیهای تحلیلگران در مورد سود، اقدام به کاهش هزینه میکنند.
ویس[22] معتقد است در شرکتهایی که هزینههای چسبندهتری دارند، دقت پیشبینی سود توسط تحلیلگران کمتر است و سرمایهگذاران در ارزیابی ارزش شرکت، چسبندگی هزینهها را لحاظ میکنند.
چن و همکاران[12] به این اشاره نمودند که چگونه انگیزه مدیران برای ساخت امپراتوری[6] بر تصمیمات آنها در مورد ساختار هزینهها در واکنش به شوکها تقاضا اثر میگذارد. آنها نشان دادند که ساخت امپراتوری توسط مدیران منجر به افزایش سریع هزینههای اداری، عمومی و فروش هنگام افزایش فروش میشود، و هنگامی که فروش کاهش مییابد ،کاهش هزینهها به آرامی صورت میگیرد. بنابراین انگیزه ساخت امپراتوری توسط مدیران منجر به عدمتقارن هزینه[7] خواهد شد. و این دلالت بر رابطه مثبت بین مسئله نمایندگی[8] و میزان عدمتقارن هزینه عمومی، اداری و فروش دارد.
چن و همکاران [13] به بررسی ویژگیهای رفتاری مدیریت در قبال چسبندگی هزینهها پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که وقوع پدیده چسبندگی هزینه، اعتماد به نفس مدیران را افزایش میدهد. آنها معتقدند چسبندگی هزینه سبب افزایش بزرگنمایی عملکرد مدیریتی میشود.
سابرامانیام و وستون [21] نشان دادند که چسبندگی هزینه در صنایع تولیدی نسبت به صنایع بازرگانی، مالی و خدماتی بیشتر است علاوه بر این چسبندگی هزینه متاثر از میزان تغییرات در فعالیتهای عملیاتی و عوامل تعیین کننده چسبندگی است که برای هر صنعت میتواند متفاوت باشد.
کووک همکاران [15] نشان دادند چسبندگی هزینه از طریق تاثیر بر نوسان داراییها بر بازده سهام اثرگذار است. همچنین آنها نشان دادند که قیمت اوراق قرضه شرکتها نیز متاثر از چسبندگی هزینهها هستند.
فرضیه های پژوهش
با توجه به مطالب فوق فرضیههای این پژوهش برای بررسی اثر انگیزه مدیران برای دستیابی به اهداف سود بر چسبندگی هزینه به شرح زیر طرح میگردد:
فرضیه (1): تعدیل آگاهانه منابع به منظور دستیابی به اهداف سود، چسبندگی هزینه را کاهش میدهد.
فرضیه (2): درصورت وجود انگیزه برای دستیابی به اهداف سود، با کاهش در فروش ، هزینهها با شدت بیشتری حذف میشوند.
فرضیه (3): وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود در دورههای متوالی، منجر به کاهش میزان چسبندگی هزینه خواهد شد.
فرضیه (4): در صورت خوشبینی(بدبینی)[9] مدیران، انگیزه دستیابی به اهداف سود میزان چسبندگی هزینه را افزایش(کاهش) میدهد.
فرضیه (5): اثر انگیزه دستیابی به اهداف سود بر میزان چسبندگی هزینه در حالت بدبینی مدیران نسبت به حالت خوشبینی آنها قویتر[10] است.
روش پژوهش
این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی- همبستگی بوده و برای آزمون فرضیه ها از الگوی رگرسیون داده های ترکیبی استفاده شده است. برای انتخاب از بین روشهای الگوهای رگرسیونی ترکیبی و الگوی داده های تابلویی با اثرات ثابت، از آزمون F لیمر استفاده میشود.اگر در آزمون Fلیمر روش دادههای ترکیبی انتخاب شود، کار تمام است؛ ولی اگر روش داده های تابلویی با اثرات ثابت انتخاب گردید لازم است تا آزمون هاسمن نیز انجام شود. از آزمون هاسمن جهت تعیین استفاده از الگوی اثرات ثابت در مقابل الگوی اثرات تصادفی استفاده می شود.
قبل از برازش الگو و با توجه به این که شرکت های مورد بررسی در این پژوهش، مربوط به صنایع مختلف بوده و در این پژوهش از روش داده های ترکیبی استفاده شده است، در نتیجه امکان وجود ناهمسانی واریانس وجود دارد که برای رفع این مشکل از روش رگرسیون حداقل مربعات تعمیم یافته جهت برازش الگو استفاده شد؛ هم چنین پس از برازش الگو به منظور بررسی عدم وجود خودهمبستگی در باقی ماندههای الگو از آماره ی دوربین واتسون استفاده شد.
داده های مورد نیاز پژوهش از صورتهای مالی شرکتهای نمونه مورد بررسی استخراج شده است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار Eviews 7 استفاده شده است. فرضیههای پژوهش در سطح اطمینان 95 درصد بررسی شدهاند. همچنین برای آزمون فرضیهها از مدلهای رگرسیونی خطی چند متغیره استفاده شده است.
جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد که از بین آنها 152 شرکت که واجد شرایط بودند مورد بررسی قرار گرفتند . طول دوره پژوهش 10 سال از سال 1383 تا 1393 میباشد. در انتخاب نمونه ملاحظات زیر اعمال شده است:
1-سال-شرکتهایی که در طول دوره پژوهش صورتهای مالی و سودهای پیشبینی شده آنها در دسترس بوده باشد.
2-پایان سال مالی شرکتهای نمونه 29 اسفند بوده در طول دوره پژوهش تغییر پایان سال مالی نداشته باشند.
3-شرکتهای لیزینگ، بیمه، بانک، سرمایهگذاری و موسسات مالی از نمونه کنار گذاشته شدند.
4-جزو شرکتهای زیانده نباشند.
متغیرهای پژوهش
نگاره (1) فهرست و نحوه محاسبه متغیرهای پژوهش را نشان میدهد.
نگاره 1 : فهرست متغیرهای پژوهش |
||
|
نماد متغیر |
نام متغیر |
نحوه محاسبه متغیر |
|
OCit |
هزینههای عملیاتی |
درآمد فروش منهای سود عملیاتی |
|
REVit |
درآمد فروش |
فروش سالانه شرکت i در سال t |
|
REVDECit |
متغیر مجازی کاهش فروش |
اگر فروش شرکت i در سال t کمتر از فروش در سال t-1 باشد عدد 1 و در غیر اینصورت مقدار صفر میگیرد. |
|
LOSSit |
متغیر مجازی،اجتناب از زیان |
اگر نسبت سود سالانه به ارزش بازار سهام شرکت در ابتدای دوره در دامنه(01/0 و 0) قرار داشته باشد مقدار 1 و در غیر اینصورت صفر میگیرد. |
|
EDECit |
متغیر مجازی،اجتناب از کاهش سود |
اگر نسبت تغییر سود سالانه به ارزش بازار سهام شرکت در ابتدای دوره در دامنه(01/0 و 0) قرار داشته باشد مقدار 1 و در غیر اینصورت صفر میگیرد. |
|
SUC_DECit |
متغیر مجازی،کاهش پیوسته |
اگر درآمد فروش در سال t-1 کمتر از سال t-2 باشد مقدار یک و در غیر اینصورت مقدار صفر میگیرد. |
|
ASINTit |
متغیر کنترلی(کثرت یا حجم داراییها) |
لگاریتم نسبت کل داراییها به درآمد فروش |
|
EMPINTit |
متغیرکنترلی(کثرت یا حجم پرسنل) |
لگاریتم نسبت تعداد کارکنان به درآمد فروش |
منبع: یافتههای پژوهش
مدلهای پژوهش
آزمون فرضیه اول و دوم
برای آزمون فرضیه اول و دوم از رابطه (2) استفاده شده است که از بسط مدل اندرسون و همکاران [10] معروف به ABJ حاصل شده است.
مدل اندرسون و همکاران-رابطه (1)
رابطه (2)
که:
طبق این مدل، میزان تغییرات[11] برای افزایش فروش در صورت وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود عبارت است از . همچنین میزان تغییرات برای کاهش فروش در صورت وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود عبارت است از:
همانطور که مشاهده میشود ضرایب هم در صورت افزایش فروش و هم کاهش فروش ثابت است. بنابراین معیار چسبندگی در صورت وجود انگیزه برای دستیابی به اهداف سود ، تفاوت بین این دو تغییرات خواهد بود که معادل است با:
در حالی که معیار چسبندگی در صورت عدم وجود انگیزه برای دستیابی به اهداف سود عبارت است از :
بنابراین طبق این مدل و مطالبی که بیان گردید، فرضیه اول هنگامی تایید میشود که باشد.
این مدل همچنین معیاری را برای آزمون فرضیه دوم فراهم میآورد. هنگامی که مدیران با انگیزه دستیابی به اهداف سود در صورت کاهش فروش مواجه هستند (یعنی TARGET=1 )، نسبت به حالتی که دارای چنین انگیزهای نیستند، هزینهها را با شدت بیشتری[12] حذف میکنند. شدت بیشتر حذف هزینهها در صورت وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود به این معنی است که میزان تغییرات برای کاهش فروشها نسبت به همان میزان تغییرات در صورت عدم وجود چنین انگیزهای بزرگتر خواهد بود . به عبارتی دیگر:
بنابراین فرضیه دوم در صورتی تایید خواهد شد که باشد.
آزمون فرضیه سوم
برای آزمون فرضیه سوم از رابطه (3) استفاده شده است.
رابطه (3)
در این مدل به بررسی اثر انگیزه برای دستیابی به اهداف سود در دورههای قبل روی میزان چسبندگی دوره جاری پرداخته شده است. این آزمون به این دلیل مدنظر قرار میگیرد که ممکن است انگیزه دوره قبل با انگیزه دوره جاری دارای اثر متضاد بر چسبندگی هزینه باشند. چنانچه در دوره قبل مدیریت در نتیجه انگیزه دستیابی به اهداف سود اقدام به حذف منابع راکدکند ، منابع راکد کمتری در دوره جاری برای حذف در اختیار خواهند داشت. بنابراین اگر انگیزه جاری مدیران میزان چسبندگی هزینه را کاهش دهد (صرفنظر از اینکه مدیران با انگیزه مشابهی در دوره قبلی مواجه بودهاند یا خیر)، خواهد بود. و اگر انگیزه مدیران در دوره قبل منجر به افزایش چسبندگی هزینه در دوره جاری شده باشد (صرفنظر از اینکه مدیران با انگیزه مشابهی در دوره جاری مواجه بودهاند یا خیر) ، خواهد بود. بنابراین انگیزه مدیران در دو دوره متوالی زمانی منجر به کاهش چسبندگی هزینه خواهد شد که :
آزمون فرضیه چهارم و پنجم
برای آزمون فرضیه چهارم و پنجم از رابطه (4) استفاده شده است.
رابطه (4)
در حالت خوشبینی مدیران و وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود میزان چسبندگی هزینه عبارت است از . و در صورت عدم وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود میزان چسبندگی هزینه خواهد بود. بنابراین در صورتی فرضیه چهارم مربوطه تایید می شود که:
در حالت بدبینی مدیران و وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود میزان کاهش چسبندگی هزینه عبارت است از . و در صورت عدم وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود میزان کاهش چسبندگی هزینه خواهد بود. بنابراین در صورتی فرضیه چهارم مربوطه تایید می شود که :
و فرضیه پنجم هنگامی تایید خواهد شد که :
یافتههای پژوهش
آمار توصیفی
محاسبات آمار توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش شامل میانگین، میانه، انحراف معیار، بیشینه و کمینه است که اطلاعات مرتبط با آنها به طور خلاصه در نگاره (2) نشان داده شده است.
نگاره 2: آماره های توصیفی متغیرهای پژوهش |
||||||
|
متغیر |
واحد سنجش |
میانگین |
میانه |
بیشینه |
کمینه |
انحراف معیار |
|
فروش |
میلیون ریال |
1607815 |
910011 |
3468500 |
692780 |
956875 |
|
هزینه های عملیاتی |
میلیون ریال |
1165180 |
798364 |
2681250 |
545628 |
875642 |
|
سود عملیاتی |
میلیون ریال |
442635 |
226682 |
865676 |
85356 |
862347 |
|
سود خالص |
میلیون ریال |
380914 |
93047 |
598632 |
32658 |
321548 |
|
مجموع دارایی ها |
میلیون ریال |
2284391 |
767313 |
5340378 |
1256432 |
1685329 |
|
ارزش بازار سهام |
میلیون ریال |
2368221 |
670247 |
4569856 |
1462358 |
1852364 |
|
تعداد کارکنان |
نفر |
567 |
402 |
986 |
254 |
435 |
آمار توصیفی مربوط به متغیرهای مجازی |
||||||
|
متغیر |
تعداد مشاهدات |
|||||
|
صفر |
یک |
کل |
||||
|
کاهش فروش |
912 |
608 |
1520 |
|||
|
اجتناب از زیان |
988 |
532 |
1520 |
|||
|
اجتناب از کاهش سود |
941 |
579 |
1520 |
|||
|
کاهش پیوسته فروش |
1173 |
347 |
1520 |
|||
|
منبع: یافتههای پژوهش |
||||||
یافتههای آزمون فرضیه اول و دوم
یافتههای حاصل از آزمون فرضیه اول و دوم به شرح زیر ارائه شده است. سه شاخص به عنوان معیار اهداف سود تعریف شده است که براساس هرشاخص رابطه(2) آزمون شده است و نتایج حاصل از آن در نگارههای (3)، (4) و (5) ارائه شده است.
نگاره 3 : در صورت وجود انگیزه مدیران جهت دستیابی به اهداف سود مبنی بر اجتناب از زیان |
|||||
|
متغیر ها |
ضرایب |
آماره t |
معناداری |
||
|
عرض از مبدا |
0212/0 |
97/8 |
0000/0 |
||
|
اجتناب از زیان |
0086/0 |
14/4 |
0000/0 |
||
|
تغییرات لگاریتم طبیعی درآمد فروش |
8245/0 |
02/10 |
0000/0 |
||
|
تغییرات لگاریتم طبیعی درآمد فروش با اجتناب از زیان |
0103/0- |
02/1- |
1235/0 |
||
|
معیار چسبندگی اندرسون و همکاران |
2216/0- |
83/10- |
0000/0 |
||
|
معیار چسبندگی اندرسون و همکاران اجتناب از زیان |
1355/0 |
19/2 |
034/0 |
||
|
کاهش متوالی فروش |
1685/0 |
89/9 |
0000/0 |
||
|
کثرت دارایی ها |
4112/0- |
42/16- |
0000/0 |
||
|
کثرت کارکنان |
0713/0- |
85/6- |
0000/0 |
||
|
آماره F: 27/45 |
سطح معناداری: 0000/0 دوربین واتسون: 756/1 |
ضریب تعیین تعدیل شده: 6121/0 |
|||
|
منبع: یافنههای پژوهش |
|||||
نگاره 4: در صورت وجود انگیزه مدیران جهت دستیابی به اهداف سود مبنی بر اجتناب کاهش سود |
||||
|
متغیر ها |
ضرایب |
آماره t |
معناداری |
|
|
عرض از مبدا |
0221/0 |
14/10 |
0000/0 |
|
|
اجتناب از کاهش سود |
0074/0- |
71/3- |
0000/0 |
|
|
تغییرات لگاریتم طبیعی درآمد فروش |
8165/0 |
75/10 |
0000/0 |
|
|
تغییرات لگاریتم طبیعی درآمد فروش درصورت اجتناب از کاهش سود |
0957/0 |
98/3 |
0000/0 |
|
|
معیار چسبندگی اندرسون و همکاران |
2243/0- |
62/10- |
0000/0 |
|
|
معیار چسبندگی اندرسون و همکاران اجتناب از کاهش سود |
1433/0 |
95/2 |
0000/0 |
|
|
کاهش متوالی فروش |
1572/0 |
89/7 |
0000/0 |
|
|
کثرت دارایی ها |
3278/0- |
86/16- |
0000/0 |
|
|
کثرت کارکنان |
0632/0- |
88/6- |
0000/0 |
|
|
آماره F: 64/35 سطح معناداری: 0000/0 دوربین واتسون: 956/1 ضریب تعیین تعدیل شده: 6243/0 |
||||
|
منبع: یافتههای پژوهش |
||||
نگاره 5 : در صورت وجود انگیزه مدیران جهت دستیابی به اهداف سود مبنی بر اجتناب از زیان یاکاهش سود |
||||
|
متغیر ها |
ضرایب |
آماره t |
معناداری |
|
|
عرض از مبدا |
0213/0 |
14/9 |
0000/0 |
|
|
اجتناب از زیان یاکاهش سود |
0021/0- |
71/0- |
3687/0 |
|
|
تغییرات لگاریتم طبیعی درآمد فروش |
8425/0 |
66/12 |
0000/0 |
|
|
تغییرات لگاریتم طبیعی درآمد فروش درصورت اجتناب از زیان یاکاهش سود |
0546/0 |
32/3 |
0000/0 |
|
|
معیار چسبندگی اندرسون و همکاران |
2314/0- |
87/10- |
0000/0 |
|
|
معیار چسبندگی اندرسون و همکاران و اجتناب از زیان یاکاهش سود |
1543/0 |
31/3 |
0000/0 |
|
|
کاهش متوالی فروش |
1584/0 |
24/8 |
0000/0 |
|
|
کثرت دارایی ها |
3264/0- |
55/16- |
0000/0 |
|
|
کثرت کارکنان |
0659/0- |
01/6- |
0000/0 |
|
|
آماره F: 46/37 سطح معناداری: 0000/0 دوربین واتسون: 861/1 ضریب تعیین تعدیل شده: 6239/0 |
||||
|
منبع: یافتههای پژوهش |
||||
با نوجه به نتایج حاصل از آزمون مدل (1) بر اساس سه شاخص مطرح شده برای انگیزه دستیابی به اهداف سود، مشاهده می شود که در جداول (3)، (4) و (5) مقدار ارائه شده به ترتیب 1355/0 ، 1433/0 و 1543/0 مثبت و معنادار میباشد. این نتایج در راستای تایید فرضیه اول مبنی بر " تعدیل آگاهانه منابع به منظور دستیابی به اهداف سود، چسبندگی هزینه را کاهش میدهد" است. بنابراین با توجه به نتایج حاصله ، فرضیه اول در سطح اطمینان 95 درصد تایید می شود.
همچنین برای آزمون فرضیه دوم، طبق توضیحات بخش (1-5) مجموع و مورد توجه قرار گرفت. با توجه به نتایج بدست آمده مشاهده میشود طبق نگاره (3)، 1252/0 = 1355/0 + 0103/0- ، طبق نگاره (4)، 2390/0= 1433/0+ 0957/0 و طبق نگاره (5) ، 2089/0 = 1543/0 + 0546/0 خواهد بود. همچنین آزمون والد برای بررسی معنادار بودن مورد استفاده قرار گرفت که نتایج آن در نگاره (6) ارائه شده است. با توجه به نتایج آزمون والد و معنادار بودن رابطه در سطح خطای 1 درصد میتوان نتیجه گرفت که درصورت وجود انگیزه برای دستیابی به اهداف سود با کاهش در فروش ، هزینهها با شدت بیشتری حذف میشوند.بنابراین فرضیه دوم در سطح خطای 1 درصد تایید میشود.
نگاره 6: آزمون والد |
||||
|
آزمون |
انگیزه مدیریت |
معادله |
آماره والد |
معناداری |
|
فرضیه دوم |
اجتناب از زیان |
24/19 |
0000/0 |
|
|
اجتناب از کاهش سود |
68/17 |
0000/0 |
||
|
اجتناب از زیان یا کاهش سود |
55/12 |
0000/0 |
||
|
منبع: یافتههای پژوهش |
||||
یافتههای آزمون فرضیه سوم
نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم در نگاره (7) ارائه شده است. همانطور که مشاهده میشود مقدار 0795/0= مثبت و در سطح خطای 10 درصد معنادار است که نشان میدهد انگیزه مدیران در دوره جاری باعث کاهش چسبندگی هزینه خواهد شد صرفنظر از اینکه انگیزه آنها در دوره جاری با انگیزه آنها در دوره قبل برای دستیابی به اهداف سود مشابه بوده است یا خیر.
همچنین با توجه به اینکه مقدار 0612/0- = منفی و در سطح خطای 10 درصد معنادار است میتوان استنباط نمود که انگیزه مدیران برای دستیابی به اهداف سود موجب افزایش چسبندگی هزینهها در دوره جاری خواهد شد صرفنظر از اینکه مدیران در دوره جاری با انگیزه مشابه دوره قبل مواجه بوده باشند یا خیر.
علاوه براین در مورد انگیزه دستیابی به اهداف سود در دو دوره متوالی، نتایج نشان میدهد که 0183/0 = مثبت است اما طبق نگاره (8) ، آماره والد برای آن معنادار نیست. بنابراین با توجه به این نتایج فرضیه سوم در سطح خطای 5 درصد رد میشود.
نگاره 7: در صورت وجود انگیزه مدیران جهت دستیابی به اهداف سود مبنی بر اجتناب از زیان یاکاهش سود |
|||||
|
|
ضرایب |
متغیرها |
ضرایب |
آماره t |
معناداری |
|
عرض از مبدا |
- |
023/0 |
74/6 |
000/0 |
|
|
اجتناب از زیان یا اجتناب از کاهش سود |
0031/0- |
95/2 |
000/ |
||
|
اجتناب از زیان یا اجتناب از کاهش سود دوره قبل |
0072/0 |
85/4 |
000/0 |
||
|
اثر مستقیم |
- |
8327/0 |
32/10 |
000/0 |
|
|
اجتناب از زیان یا اجتناب از کاهش سود |
0796/0 |
58/4 |
000/0 |
||
|
اجتناب از زیان یا اجتناب از کاهش سود دوره قبل |
0518/0 |
15/1 |
235/0 |
||
|
معیار چسبندگی |
معیار چسبندگی اندرسون و همکاران |
2345/0- |
76/6- |
000/0 |
|
|
اجتناب از زیان یا اجتناب از کاهش سود |
0795/0 |
86/1 |
075/0 |
||
|
اجتناب از زیان یا اجتناب از کاهش سود دوره قبل |
0612/0- |
65/1- |
094/0 |
||
|
متغیرهای کنترلی |
کاهش متوالی فروش |
56/14 |
74/9 |
000/0 |
|
|
کثرت دارایی ها |
3157/0- |
58/15- |
000/0 |
||
|
کثرت کارکنان |
0003/0 |
52/0- |
365/0 |
||
|
آماره F: 32/44 سطح معناداری: 0000/0 دوربین واتسون: 984/1 ضریب تعیین تعدیل شده: 6523/0 |
|||||
|
منبع: یافتههای پژوهش |
|||||
نگاره 8 : آزمون والد |
||||
|
آزمون |
انگیزه مدیریت |
معادله |
آماره والد |
معناداری |
|
فرضیه سوم |
اجتناب از زیان یا کاهش سود |
55/1 |
1732/0 |
|
|
منبع: یافتههای پژوهش |
||||
یافتههای آزمون فرضیه چهارم و پنجم
نتایج حاصل از آزمون فرضیه چهارم و پنجم مبنی بر رابطه میان انگیزه دستیابی به اهداف سود و میزان چسبندگی هزینه در شرایط خوشبینی و بد بینی مدیران، در نگاره (9) ارائه شده است. در حالت خوشبینی، مقدار چسبندگی هزینه در صورت وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود عبارت است از: یا 0605/0- = (031/0+6756/0)-(1227/0+5234/0) ، در مقابل در صورت عدم وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود مقدار چسبندگی هزینه عبارت است از 1522/0- = 6756/0-5234/0 = 1β - 3β که تفاوت آنها در حالت خوشبینی 0917/0 =( 1522/0-) – 0605/0- خواهد بود و با توجه به آزمون والد در نگاره (10) که در سطح خطای 1 درصد معنادار است میتوان استنباط نمود که فرضیه چهارم در حالت خوشبینی مدیران تایید میشود.
در حالت بدبینی، مقدار چسبندگی هزینه در صورت وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود عبارت است از: یا 4587/0 = (0546/0-3468/0)-(1578/0+5931/0) ، در مقابل در صورت عدم وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود مقدار چسبندگی هزینه عبارت است از 2463/0 = 3468/0-5931/0 = 2β - 4β که تفاوت آنها در حالت بد بینی 2124/0 = 2463/0 – 4587/0 خواهد بود و با توجه به آزمون والد در نگاره (10) که در سطح خطای 1 درصد معنادار است میتوان استنباط نمود که فرضیه چهارم در حالت بدبینی مدیران نیز تایید میشود.
همچنین برای آزمون فرضیه پنجم مبنی بر بیشتر بودن اثر انگیزه دستیابی به اهداف سود بر چسبندگی هزینه عبارت زیر را برآورد گردید :
همانطور که در نگاره (11) مشاهده میشود آماره والد برای عبارت فوق معنادار نیست به عبارتی دیگر اثر انگیزه دستیابی به اهداف سود بر چسبندگی هزینه در صورت بدبینی مدیران بیشتر از شرایط خوشبینی آنها نیست. بنابراین میتوان دریافت که فرضیه پنجم در سطح خطای 5 درصد رد میشود.
نگاره 9 : رابطه میان انگیزه دستیابی به اهداف سود و میزان چسبندگی هزینه در شرایط خوشبینی و بد بینی مدیران |
||||
|
ضرایب |
متغیرها |
ضرایب |
آماره t |
سطح معناداری |
|
عرض از مبدا |
0311/0 |
65/7 |
000/0 |
|
|
اجتناب از زیان یا کاهش سود |
0083/0 |
37/1 |
1487/0 |
|
|
6756/0 |
25/9 |
000/0 |
||
|
3468/0 |
17/13 |
000/0 |
||
|
5234/0 |
43/15 |
000/0 |
||
|
5931/0 |
27/14 |
000/0 |
||
|
031/0 |
63/0 |
3235/0 |
||
|
0546/0- |
82/0- |
2856/0 |
||
|
1227/0 |
27/3 |
000/0 |
||
|
1578/0 |
76/4 |
000/0 |
||
|
آماره F: 33/28 سطح معناداری: 0000/0 دوربین واتسون: 905/1 ضریب تعیین تعدیل شده: 6342/0 |
||||
|
منبع: یافتههای پژوهش |
||||
نگاره 10 : آزمون والد |
||||
|
آزمون |
انگیزه مدیریت |
معادله |
آماره والد |
معناداری |
|
فرضیه چهارم |
خوش بینی و اجتناب از زیان یا کاهش سود |
|
35/16 |
0000/0 |
|
فرضیه چهارم |
بد بینی و اجتناب از زیان یا کاهش سود |
|
44/18 |
0000/0 |
|
فرضیه پنجم |
اجتناب از زیان یا کاهش سود |
|
83/1 |
1542/0 |
|
منبع: یافتههای پژوهش |
||||
نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش را می توان در قالب انگیزه های مدیریت برای دستیابی به اهداف سود تفسیر کرد.و اینکه چگونه انتخابهای اختیاری برخاسته از انگیزههای مدیران بر رفتار نامتقارن هزینهها اثرگذار است. یافتههای حاصل از آزمون فرضیه اول نشان داد که بر اساس سه شاخص مطرح شده برای انگیزه دستیابی به اهداف سود ، تعدیل آگاهانه منابع به منظور دستیابی به اهداف سود، چسبندگی هزینه را کاهش میدهد بنابراین فرضیه اول همچنان که پیش بینی شده بود، تایید گردید.
در ارتباط با آزمون فرضیه دوم، نتایج به دست آمده نشان داد که درصورت وجود انگیزه برای دستیابی به اهداف سود با کاهش در فروش ، هزینهها با شدت بیشتری حذف میشوند و این نتیجه همسو با فرضیه دوم و به عبارتی دیگر تایید آن بود.
در آزمون فرضیه سوم، نشان داده شده که اگرچه وجود انگیزه مدیران در دوره جاری برای دستیابی به اهداف سود موجب کاهش چسبندگی هزینه میشود و از طرفی وجود همین انگیزه در دوره قبلی به افزایش چسبندگی هزینه در دوره جاری منجر میشود اما در مجموع وجود انگیزه دستیابی به اهداف سود در دورههای متوالی موجب کاهش چسبندگی هزینه نخواهد شد و نتایج به دست آمده به رد فرضیه سوم انجامید.
نتایج حاصل از آزمون فرضیه چهارم و پنجم مبنی بر رابطه میان انگیزه دستیابی به اهداف سود و میزان چسبندگی هزینه در شرایط خوشبینی و بد بینی مدیران، حاکی از این بود که در صورت خوشبینی(بدبینی)[13] مدیران ، انگیزه دستیابی به اهداف سود میزان چسبندگی هزینه را افزایش(کاهش) میدهد. یا به عبارتی دیگر فرضیه چهارم تایید شد.
از سوی دیگر نتایج آزمون فرضیه پنجم نشان داد که اثر انگیزه دستیابی به اهداف سود بر میزان چسبندگی هزینه در حالت بدبینی مدیران نسبت به حالت خوشبینی آنها قویتر نیست و فرضیه پنجم مورد تایید قرار نگرفت.
به طور کلی نتایج آزمون فرضیههای پژوهش نشان میدهد که هر گونه تلاش برای پی بردن به منابع چسبندگی هزینه را باید در پرتو انگیزه های مدیران در تعدیل منابع جستجو نمود. بنابراین این میتواند منجر به پژوهشهای بیشتر در زمینه تاثیر انگیزههای مدیران بر تصمیمات آنها و در نهایت چگونگی ساختار هزینه شرکتها گردد. نتایج این پژوهش با نتایج مبنی بر تعدیل عمدی منابع برای تغییر در چسبندگی هزینه ها ، به منظور دستیابی به اهداف سود سازگار است.
)
