نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری حسابداری، دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، تهران، ایران ن
2 دانشیار گروه حسابداری، دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، تهران، ایرا
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
One of the most important areas in accounting management is judgment and decision making on costs prediction. This research investigates the effect of cost behavior perception and professional experience of individuals on judgment and decision making about cost prediction. In particular, we conduct a laboratory experiment with a 2×4 design mixing a within-subjects condition with a between-subjects condition. The independent variables are cost behavior (linear, sticky. anti-sticky, semi-sticky) and professional experience. The subjects of this research are classified into two groups of professional (managers) and students. Also, dependent variables of research are as follows: 1) quality or accuracy of cost prediction (mean absolute error of the individual`s predictions) and 2) Brunswick`s lens model indices (Matching, consistency and achievement).The results show that subjects are more likely to recognize symmetric (linear) cost behavior (traditional model) rather than asymmetry cost behavior (i.e. sticky and anti-sticky) and there is no difference between the professional and the students in terms of understanding these relationships. The results also show that the overreaction (or underreaction) to resource adjustment decisions when revenues are decreased is not rooted in the pre-determined mindset of individuals as a cognitive bias.
کلیدواژه‌ها [English]
قضاوت و تصمیم‌گیری، هستۀ اصلی وظایف مدیریت است. حسابداری مدیریت از مهم‌ترین ابزارهای ارائۀ اطلاعات لازم به مدیران برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه است. بر اساس الگوی سنتی رفتار هزینه در حسابداری مدیریت، هزینهها بر اساس تغییر نسبت به سطح فعالیت، به دو دستۀ ثابت و متغیر تقسیم می‌شوند که بر این اساس، هزینۀ متغیر متناسب با تغییرات محرک هزینه (سطح فعالیت) تغییر می‌کند. بدین معنا که بزرگی تغییرات در هزینهها، فقط به بزرگی تغییرات در حجم فعالیت وابسته است و جهت تغییرات (افزایش یا کاهش) در حجم فعالیت، تأثیری بر میزان تغییرات هزینهها ندارد. الگوی سنتی رفتار هزینه، بدون توجه به نقش مدیران در فرایند تعدیل و به‌کارگیری منابع، ارتباطی میان هزینهها و سطوح فعالیت برقرار می‌کند [4]. تعدیل منابع در واکنش به تغییرات سطح فروش، یکی از مسائل اصلی مدیریتی در سازمان ازسوی مدیران است. شواهد تجربی برخی از پژوهشگران در سال‌های اخیر [2، 6، 17] نیز نشان می‌دهد، سرعت افزایش در برخی از هزینهها در هنگام افزایش در سطح فروش، بیشتر از سرعت کاهش در سطح هزینهها در هنگام کاهش در سطح فروش است. به این رفتار هزینهها، چسبندگی هزینهها[1] گفته می‌شود. در مقابل، درصورتی‌که سرعت افزایش در برخی هزینهها در هنگام افزایش در سطح فروش، کمتر از سرعت کاهش در سطح هزینهها در هنگام کاهش در سطح فروش باشد، به این رفتار هزینه، ضد‌چسبندگی[2] گفته می‌شود. در این پژوهش به رفتارهای چسبنده و ضدچسبنده هزینه، رفتار نامتقارن هزینهها[3]گفته می‌شود. شواهد تجربی نشان می‌دهد در مواقع تصمیم‌گیری سریع و ارزان، استفاده از برآورد و قضاوت ذهنی مدیران نسبت به الگو‌های محاسبات ریاضی و آماری شایع‌تر است [7، 14]. در هنگام استفاده از برآوردها و قضاوت‌های ذهنی مسئلۀ دقت قضاوت و تصمیم‌گیری افراد دربارۀ فهم روابط بین متغیرها به وجود می‌آید. یکی از مباحثی که در این پژوهش بررسی و تحلیل می‌شود، فهم روابط خطی (رفتار متقارن) و غیرخطی (رفتار نامتقارن: چسبنده و ضدچسبنده) ازسوی افراد و تأثیر بر دقت قضاوت‌های آنها در پیش‌بینی هزینههاست.
یکی دیگر از مباحث تأثیرگذار بر فهم روابط خطی و غیرخطی در پیش‌بینی هزینهها، تجربۀ حرفه‌ای افراد است. افراد حرفه‌ای به دلیل آشنایی بیشتر با مسائل در زمینۀ تصمیمات تعدیلات منابع در سازمان و توجه بیشتر به تصمیمات تعدیل منابع در هنگام کاهش درآمدها، درک متفاوت‌تری نسبت به افراد بدونِ تجربۀ کاری در زمینۀ رفتار هزینهها دارند و درنتیجه دقت قضاوت و تصمیم‌گیری آنها با توجه به رفتار هزینهها متفاوت است. به‌عبارت دیگر، دانش تجربی افراد دربارۀ تصمیمات راجع به تعدیل منابع بر پیش بینی آنها راجع به بحث هزینهها مؤثر است.
درنتیجه، این پژوهش از طریق یک بررسی آزمایشگاهی به روش درون‌گروهی– بین‌گروهی 4×2 به‌دنبال بررسی تأثیر فهم رفتار هزینهها (ضدچسبنده، خطی، چسبنده و شبه‌چسبنده) و تجربۀ افراد (مدیران در مقابل دانشجویان) بر دقت پیش‌بینی هزینههاست. از جمله اهداف اصلی این پژوهش، بررسی الگو‌های ذهنی و سویه‌های شناختی در پیش‌بینی هزینهها و تصمیمات تعدیل منابع ناشی از ادراک رفتار هزینهها و تجربۀ حرفه‌ای است؛ همچنین، این پژوهش دو دستاورد دارد؛ اول، این پژوهش جزء نخستین پژوهش‌ها در حوزۀ چسبندگی هزینههاست که سطح تحلیل را بر ذهن فرد و سویه‌های شناختی او متمرکز می‌کند و دارای یک روش‌شناسی متفاوت (آزمایشگاهی) نسبت به پژوهش‌ها در این حوزه است؛ دوم، این پژوهش می‌تواند دربارۀ مسائل نظری در استفاده از دانشجویان به‌جای افراد حرفه‌ای در حوزۀ قضاوت و تصمیم‌گیری در حسابداری راهگشا باشد. در ادامه، مبانی نظری و فرضیه‌های پژوهش، روش پژوهش، آزمایش پژوهش و متغیرهای آن، نتایج آماری و پیشنهاد‌ها ارائه شده است.
مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش
در دهۀ گذشته پژوهش‌هایی راجع به چسبندگی هزینهها، در ادبیات حسابداری جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. اندرسون و همکاران [2]، یک الگوی کاملاً متفاوت نسبت به رفتار سنتی هزینهها (رابطۀ خطی) ارائه کردند که در این الگوی مدیران در واکنش به تغییرات در حجم فعالیت، تعدیلاتی سنجیده و آگاهانه در منابع ایجاد می‌کند و رابطۀ بین درآمدها و هزینهها مکانیکی و خطی نیست. تمرکز مطالعات راجع به چسبندگی هزینهها عموماً بر عوامل خاص شرکتی [2] یا عوامل گستردۀ اقتصادی [6] بوده است. در مطالعۀ بنکر و همکاران [5]، برخی ویژگی‌های فردی و رفتاری همچون، خوش‌بینی و بدبینی بررسی شد. با‌وجود این، به‌دلیل اینکه مطالعۀ آنها یک مطالعۀ آرشیوی بوده است و الگوی اندرسون و همکاران را بسط می‌داد، از اطلاعات مالی برای سنجش خوش‌بینی و بدبینی استفاده کرد. معیار آنها برای اندازه‌گیری خوش‌بینی و بدبینی، میزان تغییرات فروش دورۀ قبل بود. کاهش در فروش در دورۀ قبل و دو دورۀ قبل شاخصی برای اندازه‌گیری بدبینی بود، درحالی‌که روند افزایشی در فروش در سال قبل و دو سال قبل، متغیری برای سنجش خوش‌بینی بود. این یافته نشان داد رفتار فردی و قضاوت‌های ذهنی در تصمیمات تعدیل منابع دارای نقش بسیار بااهمیتی هستند.
به‌طورکلی، در انواع تصمیم‌گیری‌های مدیریتی؛ مدیریت از اطلاعات در دسترس (ازجمله اطلاعات حسابداری بهای تمام‌شدۀ هزینهها) به‌منظور قضاوت و تصمیم‌گیری بهره می‌گیرد. تجزیه و تحلیل ذهنی اطلاعات، فرایند تصمیم را به‌موقع‌تر می‌کند، اما دقت قضاوت‌ها با توجه به متغیرهای زیربنایی متفاوت است. این تفاوت‌ها به‌دلیل تنوع در بازنمایی ذهنی[4] فرد است و درنتیجه، منجر به نتایج متفاوت قضاوت بین آزمودنی‌ها می‌شود [7 ، 14]. مطالعات انجام‌شده در مورد یادگیری احتمالی بر اساس نشانه‌های چندگانه[5] نشان دادند شکل توابع بر دستاوردها و نتایج آزمودنی‌ها تأثیرگذار است[6]. به‌طور خاص، رابطۀ خطی بهتر از رابطۀ غیرخطی یاد گرفته می‌شود و هنگامی‌که این رابطۀ خطی مثبت باشد، نسبت به رابطۀ خطی منفی سریع‌تر آموخته خواهد شد [18، 9]. درنتیجه، در آزمایش طراحی‌شده برای این پژوهش، در شرایط نبودنِ چسبندگی هزینهها، رابطه به‌صورت خطی کامل در نظر گرفته می‌شود. درجات مختلف رفتار نامتقارن در هزینهها (از چسبنده تا ضدچسبنده) به اخلال در رابطۀ خطی بین درآمد و هزینه اشاره دارد. انتظار بر این است طبق نظریه‌هایی که مطرح شد، تغییرات شیب خط در دامنۀ تغییرات منفی درآمد را بیشتر افراد درک نکرده‌اند، به‌دلیل اینکه آنها استنباط‌های خود را از طرف مثبت رابطه به‌دست می‌آورند (چرا‌که قابل فهم‌تر هستند)؛ بنابراین، با توجه به نظریۀ مطرح‌شده پیش‌بینی می‌شود افراد تغییرات متقارن (رابطۀ خطی) را بهتر و دقیق‌تر از تغییرات نامتقارن در هزینهها پیش‌بینی می‌کنند.
همچنین، در زمانی که رفتار هزینهها به‌صورت ضدچسبنده باشد، عموماً در بخش منفی تغییرات هزینهها اخلال (واکنش بیش‌ازحد به کاهش هزینهها) به‌وجود می‌آید و افراد بخش مثبت را به بخش منفی تعمیم می‌دهند که این مطلب منجر می‌شود تا آنها در پیش‌بینی‌های خود (هم در مورد بخش مثبت تغییرات و هم در مورد بخش منفی تغییرات) دچار مشکلاتی در زمینۀ قضاوت و پیش‌بینی شوند، در شرایطی که در هنگام رفتار چسبنده در بخش منفی تغییرات در هزینه واکنش کمتر از حد به کاهش هزینهها وجود دارد که تقابل این واکنش بیش‌ازحد در زمان رفتار ضدچسبنده و کمتر از حد در زمان رفتار چسبنده، بر دقت قضاوت در این دو گروه تأثیر می‌گذارد.
پژوهش‌های زیادی در حوزۀ کسب‌وکار نشان داده‌اند که تجربه در یک کار خاص منجر به بیش‌اطمینانی افراد می‌شود [19، 21، 11]. تناسب اطمینان تصمیم‌گیرنده به همگونی بین اطمینان به‌دقت تصمیم‌گیری و دقت عملکرد واقعی در تصمیم‌گیری او بستگی دارد. تصمیم‌گیرنده زمانی دارای بیش‌اطمینانی است که اطمینان به تصمیم خودش بیشتر از دقت در کار و تصمیم او باشد [13]. به‌طورکلی، در این پژوهش تأثیر تجربۀ فرد به‌عنوان یکی از ویژگی‌های اساسی تصمیم‌گیرنده در فهم رفتار نامتقارن بسیار مؤثر است. به‌دلیل آشنا‌بودن مدیران با تصمیمات مربوط به قضاوت راجع به پیش‌بینی هزینهها در موارد مشابه، آنها دارای دقت قضاوت و تصمیم‌گیری بهتری نسبت به دانشجویان هستند. همچنین در فهم روابط نامتقارن (چسبنده و ضدچسبنده) نسبت به خطی، عملکرد بهتری نسبت به گروه دانشجویان دارند.
فرضیه‌های پژوهش
با توجه به مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش ذکر‌شده، فرضیه‌ها به شرح زیر مطرح می‌شود:
فرضیۀ یک: در هنگام وجود تقارن در رفتار هزینهها نسبت به زمانی که رفتار هزینهها به‌صورت نامتقارن است، قضاوت‌ها دقت بیشتری دارند.
فرضیۀ دوم: قضاوت و پیش‌بینی هزینهها در هنگام رفتار چسبندۀ هزینهها در مقابل رفتار ضدچسبنده دارای دقت بیشتری است.
فرضیۀ سوم: بین دقت پیش‌بینی هزینهها مدیران در مقابل دانشجویان تفاوت معناداری وجود دارد.
فرضیۀ چهارم: در هنگام رفتار نامتقارن هزینهها در مقابل رفتار متقارن هزینهها، مدیران دارای دقت قضاوت و تصمیم‌گیری بیشتری هستند.
روش پژوهش
در این پژوهش از طرح آزمایشی به‌صورت دوعاملی 4 × 2 (طرح درون‌گروهی- بین‌گروهی[7]) بهره برده شده است. دو متغیر مستقل پژوهش که مورد دستکاری پژوهشگر قرار می‌گیرد، عبارت‌اند از: رفتار هزینهها و تجربۀ افراد. افراد بر اساس تجربه به‌صورت تصادفی به دو گروه حرفه‌ای (مدیران) و کم‌تجربه (دانشجویان) دسته‌بندی می‌شوند. در هر گروه به افراد، ساختار متفاوت دربارۀ رابطه بین درآمد و هزینهها (خطی، چسبنده، شبه‌چسبنده و ضدچسبنده) ارائه می‌شود تا به پیش‌بینی هزینهها بپردازند؛ بنابراین، به‌منظور بررسی فرضیه‌های اثرات عمده دو متغیر مستقل و همین‌طور تأثیرات تعاملات بین آنها می‌تواند ارزیابی شود. در این طرح هر آزمودنی به‌طور تصادفی فقط در یک گروه (مدیران یا دانشجویان) از سطوح مختلف رفتار هزینهها تأثیر می‌گیرد؛ بهعبارتدیگر، طرح از نوع طرح‌های با سنجههای تکراری[8]هست. در طرح‌های با سنجههای تکراری از آزمودنی به‌عنوان عاملی برای کنترل خود استفاده می‌شود. هدف اساسی اندازه‌گیری تکراری و مکرر، اعمال کنترل برای به حداقل رساندن تفاوت‌های فردی است [1]. طرح عاملی اصلی این پژوهش به شرح شکل (1) در یک ماتریس 4 × 2 نشان داده شده است:
|
رفتار هزینهها گروه |
رفتار ضدچسبنده |
رفتار غیرچسبنده (خطی کامل) |
رفتار چسبنده |
رفتار شبه‌چسبنده |
|
افراد حرفه‌ای ( مدیران) |
|
|||
|
کم‌تجربه ( دانشجویان) |
||||
|
شکل 1- طرح عاملی پژوهش |
||||
دستورالعمل آزمایش پژوهش
به‌منظور اجرای این پژوهش از مشارکت‌کنندگان (مدیران و دانشجویان) خواسته می‌شود تا نقش مدیریت مالی یک شرکت پخش با 20 شعبه در سراسر ایران با مشتریان هدف مشخصی را بازی کنند. طبق دستورالعمل، به افراد گفته می‌شود تمامی شعبه‌های شرکت به شکل مشابهی سازمان‌دهی شده‌اند؛ یعنی با سیستم کنترل مشابه و قوانین و رویه‌های مشخص‌شده به‌وسیلۀ مدیریت شرکت اصلی هدایت می‌شوند. در این آزمایش مطرح می‌شود این شرکت پخش قصد خریداری 20 شعبۀ دیگر از سایر رقبای خود را در سال 1391 دارد. در آخر سال 1391، این 20 شعبۀ جدید خریداری‌شده و سیستم‌های کنترلی و رویه‌های سازمانی خود را مطابق با 20 شرکت قبلی می‌کند. در ابتدای سال 1392، این شرکت پخش شامل 40 شعبه دارای سیستم و قوانین مشابه هست. در این آزمایش، مشارکت‌کنندگان اطلاعات واقعی راجع به درآمدها و هزینه‌های عملیاتی (شامل بهای تمام‌شدۀ کالای فروش‌رفته و هزینه‌های عمومی، اداری و فروش) سال 1391 را برای 20 شعبۀ قدیمی دریافت می‌کنند. همچنین، در کنار ارقام درآمد و هزینۀ سال 91، درآمد
پیش‌بینی‌شدۀ سال 92 و هزینه‌های پیش‌بینی‌شدۀ سال 92 (با توجه به ساختار موردنظر هزینهها در آزمایش، یعنی چسبنده، نیمه‌چسبنده، غیرچسبنده و ضدچسبنده) در 20 شعبۀ قدیمی به تفکیک رابطۀ زیربنایی بین تغییرات در درآمدها و هزینهها به افراد نمایش داده می‌شود. به این مجموعه اطلاعات در آزمایش، مجموعه جداول یادگیری گفته می‌شود. باید توجه داشت که طبق طرح آزمایشی این پژوهش، اطلاعات مشابهی به هر دو گروه افراد حرفه‌ای و دانشجویان داده می‌شود. در هر گروه با اطلاعات مشابه، ابتدا درآمدها و هزینه‌های واقعی سال 91 و سپس درآمدها و هزینه‌های پیش‌بینی‌شدۀ سال 92 شعب قدیمی با توجه به ساختار مشخص به افراد آموزش داده می‌شود. پس از اینکه افراد در مرحله یادگیری اطلاعات را دریافت کردند، آزمودنی‌ها در هر گروه اطلاعات درآمدها و هزینه‌های واقعی در سال 91 و درآمدهای پیش‌بینی‌شدۀ سال 92 را برای 20 شعبۀ به‌تازگی تحصیل‌شده دریافت می‌کنند. به این اطلاعات، جداول قضاوت گفته می‌شود. تنها تفاوت اصلی بین مجموعه اطلاعات یادگیری و مجموعه اطلاعات قضاوت اعداد ریالی مربوط به پیش‌بینی هزینهها برای سال 92 است که در مجموعه اطلاعات قضاوت از افراد خواسته می‌شود هزینه‌های سال 92 را با توجه به یادگیری صورت‌گرفته، برای 20 شعبۀ به‌تازگی تحصیل‌شده پیش‌بینی کنند. مجموعه اطلاعات یادگیری در کنار جدول قضاوت قرار داده می‌شود تا افراد با مشاهدۀ این اطلاعات به پیش‌بینی بپردازند.
به‌طورکلی، در این آزمایش، ابتدا مشارکت‌کنندگان به دودستۀ حرفه‌ای و دانشگاهی دسته‌بندی می‌شوند و سپس اطلاعاتی راجع به درآمدها و هزینه‌های واقعی سال 91 و درآمدهای و هزینه‌های پیش‌بینی‌شدۀ سال 92 برای 20 شعبۀ قدیمی را دریافت می‌کنند؛ بدون آنکه متوجه باشند رفتار مستتر در این هزینهها رفتار خطی یا غیرچسبنده است. سپس، این فرد اطلاعات مربوط به 20 شعبۀ جدید را دریافت می‌کند و با توجه به رفتار یاد‌گرفته‌شده از اطلاعات 20 شعبۀ قدیمی، به پیش‌بینی هزینهها می‌پردازد. دوباره ابتدا اطلاعاتی راجع به درآمدها و هزینه‌های واقعی سال 91 و درآمدها و هزینه‌های پیش‌بینی‌شدۀ سال 92 برای 20 شعبۀ قدیمی را دریافت می‌کند؛ بدون آنکه متوجه رفتار مستتر در این هزینهها، یعنی رفتار چسبنده باشد. مجدد این فرد اطلاعات مربوط به 20 شعبۀ جدید را دریافت می‌کند و با توجه به رفتار یاد گرفته‌شده از اطلاعات 20 شعبۀ قدیمی، به پیش‌بینی هزینهها می‌پردازد. این آزمایش برای رفتار شبه‌چسبنده و ضدچسبنده هم صورت می‌گیرد. بهعبارتدیگر، هر فرد در هر گروه (بین آزمودنی) به‌طور کاملاً تصادفی تحت چهار آزمون (یا چهار سناریو) به قضاوت و پیش‌بینی می‌پردازد. این چهار سناریو هم به‌صورت کاملاً تصادفی به افراد داده می‌شود تا اثر ترتیب آزمون بر نتایج و روایی آن مؤثر نباشد.
مشارکت‌کنندگان
برای انجام آزمایش این پژوهش از دو گروه دانشجویان و مدیران باتجربه استفاده شده است. افراد حرفه‌ای دارای سِمت‌های سازمانی مدیرعامل، مدیر مالی، مدیر بودجه، رئیس حسابداری، مدیر سرمایه‌گذاری، مدیر حسابرسی مستقل و داخلی و .... هستند که همگی مدارک حداقل لیسانس در رشتۀ حسابداری دارند. افراد دانشگاهی دانشجویان کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاههای تهران (دانشکدۀ مدیریت و پردیس فارابی)، قم، علامه طباطبایی و برخی دانشجویان دکتری دانشگاه تهران بدونِ سابقۀ اجرایی بااهمیت هستند. بدین منظور، تعداد 23 نفر افراد حرفه‌ای و 23 نفر افراد دانشگاهی به‌عنوان نمونه این پژوهش انتخاب شدند.
متغیرهای پژوهش و نحوۀ سنجش آن
متغیرهای مستقل
در این پژوهش از دو متغیر مستقل استفاده شده است:
1- رفتار هزینهها: در این مطالعه میزان رفتار نامتقارن هزینهها به‌عنوان متغیر مستقل اول و درون‌آزمودنی مطرح می‌شود که چهار سطح دارد. هر شخص تحت چهار نوع یادگیری قرار می‌گیرد و در چهار سناریوی مختلف (رفتار غیرچسبنده، شبه‌چسبنده، چسبنده و ضدچسبنده) با توجه به یادگیری‌های صورت‌گرفته به پیش‌بینی و قضاوت می‌پردازد. رفتارهای نامتقارن بر اساس الگوی چسبندگی هزینه‌های اندرسون و همکاران [2] در نظر گرفته شده است. در این الگو‌ها ضریب منفی معنادار با مقدار بالا، رفتار چسبنده و ضریب منفی معنادار با مقادیر کم، شبه‌چسبنده و ضریب مثبت ، رفتار ضدچسبنده و ضریب بی‌معنا و تقریباً صفر، رفتار خطی محسوب می‌شود. اطلاعات یادگیری به‌صورت دستکاری شده است که این ضرایب مورد نظر در آزمایش‌‌ها به‌دست آیند.
2- تجربه: این متغیر، یک متغیر مستقل بین‌گروهی محسوب می‌شود. بدین‌منظور تمامی آزمودنی‌های این پژوهش به دو گروه حرفه‌ای (مدیران) و کم‌تجربه ( دانشجویان) دسته‌بندی می‌شوند. در هر گروه متغیر رفتار هزینهها تحت چهار سناریوی مختلف به افراد داده شده و افراد به قضاوت می‌پردازند. محتوای اطلاعات این دو گروه هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند.
متغیرهای وابسته
به‌منظور بررسی قدرت پیش‌بینی و فرایندهای شناختی افراد در این پژوهش از چندین متغیر وابسته استفاده می‌شود که آزمون‌ها و الگو‌های موردبررسی و روش‌های موردنظر برای تحلیل این متغیرها هم متفاوت است.
1. دقت قضاوت:طبق پژوهش لوفت و شیلد [16] دقت قضاوت برای هرکدام از آزمودنی‌ها به‌عنوان میانگین قدر مطلق خطای پیش‌بینی افراد طبق رابطۀ (1) محاسبه می‌شود:
|
رابطۀ (1) |
Ypi: پیش‌بینی هزینه ازسوی فرد برای شعبه i
Yei: هزینۀ پیش‌بینی‌شده برای شعبۀ i طبق الگوی چسبندگی هزینه‌های مربوط به هر سناریو
به‌منظور محاسبۀ مبلغ ریالی هزینه‌های پیش‌بینی‌شده برای شعبۀ i ( متغیر Yei) باید از الگوی رگرسیونی معرفی‌شدۀ اندرسون و همکاران [2] (ABJ) در مطالعۀ چسبندگی هزینهها استفاده کرد که این الگوی طبق رابطه (2) است:
|
رابطۀ (2) |
Cost: هزینه‌های عملیاتی شعبه
Revenue: درآمد شعبه
Dummy : زمانی که درآمد شعبه نسبت به سال قبل کاهش‌یافته است، برابر با یک، و درصورتی‌که درآمد نسبت به سال قبل افزایش‌یافته یا تغییر نکرده است، برابر با صفر است.
شاخص‌های الگوی ABJ با استفاده از داده‌های مربوط به 20 شعبۀ قدیمی تخمین زده شده و درنتیجه با توجه به ثبات روند رفتار درآمدها و هزینهها در 20 شعبۀ به‌تازگی تحصیل‌شده از این الگوی با استفاده از متغیرهای سال 91 و درآمد سال 92 هزینه‌های پیش‌بینی‌شده سال 92 به دست می‌آید.
به‌منظور تحلیل این متغیر وابسته، برای آزمودنی‌های پژوهش نتایج به تفکیک وارد نرم‌افزارهای تحلیلی (eviews و spss) مربوطه می‌شود و تحلیل می‌گردد. سپس از طریق تحلیل واریانس عاملی به بررسی تأثیر متغیرهای مستقل و اثر تعاملی آن بر تصمیم افراد می‌پردازیم و در ادامه با آزمون مقایسۀ میانگین به بررسی تفاوت میانگین گروهها و بین آزمودنی‌های در هرکدام از سطوح مربوطه خواهیم پرداخت.
2. آماره‌های (شاخص‌های) الگوی عدسی برانزویک[9]
در این آزمایش از الگوی رگرسیون خطی برای الگوی‌سازی فرایندهای شناختی افراد در پیش‌بینی هزینهها استفاده شده است. الگوی متداول و مورد استفاده برای این هدف الگوی عدسی برانزویک است [10]. در حوزۀ حسابداری مدیریت این الگو برای بررسی اثرات‌شناختی غیرخطی‌بودن محرک درآمدها و هزینهها [12] و همچنین، اطلاعات آرشیوی راجع به آگاهی سرمایه‌گذاران [8] استفاده شده است. این الگو چندین آماره ارائه می‌کند که چگونگی پردازش اطلاعات از نشانه‌ها[10] (اطلاعات مبنا) به‌منظور پیش‌بینی برآیندها (نتایج) را مشخص می‌کند. در الگوی مزبور این امکان وجود دارد تا الگوی موضوع،
|
فعالیت یا محیطی[11](EV) که از رگرسیون نتایج واقعی بر نشانه‌ها به‌دست می‌آید، با تخمین‌های به‌دست‌آمده از الگوی‌های به‌کارگیری روش[12](PC) (الگوی قضاوت فردی) هر فرد مقایسه شود که از رگرسیون قضاوت‌های هر فرد بر اساس نشانه‌ها به‌دست می‌آید. شکل الگوی عدسی برانزویک و آماره‌های مرتبط به آن در شکل (2) آمده است. الگوی رگرسیونی استفاده‌شده در این پژوهش همان الگوی معرفی‌شده برای چسبندگی هزینهها از اندرسون و همکاران [2] هست. بهعبارتدیگر، با استفاده از جدول اطلاعات مربوط به 20 شعبۀ قدیمی الگوی ABJ در مورد رابطه بین درآمدها و هزینهها تخمین زده می‌شود و سپس مقادیر واقعی درآمدها و هزینه‌های 20 شعبۀ به‌تازگی تحصیل‌شده در آن الگو قرار می‌گیرد و مقادیر به‌دست‌آمده هزینه‌های قطعی را نشان می‌دهد که همگی بر اساس یک الگوی مشخص هستند. به این الگوی تخمین زده شده الگوی موضوع، فعالیت یا محیطی گفته می‌شود. همچنین، با استفاده از مقادیر پیش‌بینی‌شدۀ هزینهها برای 20 شعبۀ جدید تحصیل‌شده و سایر اطلاعات |
|
درآمدی و هزینه برای سال‌ها 91 و 92 برای این شعب، الگوی به‌کارگیری روش (PC) به دست می‌آید. این الگو پیش‌بینی‌کنندۀ قضاوت فرد به‌وسیلۀ همان متغیرهای قضاوت فرد است (برای هر فرد در هر سناریو یک الگوی رگرسیونی به‌دست می‌آید، بدین منظور، 184 الگوی رگرسیونی برآورد شده است). آماره‌های اصلی استفاده‌شده در این پژوهش (متغیرهای وابسته) با توجه به نوع خاص موضوع برای ارزیابی به شرح زیر است: الف) شاخص تطابق[13] : از همبستگی بین پیش‌بینی الگوی محیطی (الگوی چسبندگی هزینهها) و پیش‌بینی الگوی تصمیم‌گیرنده (الگوی به‌کارگیری روش یا الگوی تصمیم فرد) به‌دست می‌آید. ب) یکنواختی[14] یا خطی‌بودن قضاوت[15]: سنجۀ یکنواختی است و از همبستگی بین قضاوت واقعی فرد با پیش‌بینی به‌دست‌آمده از الگوی تصمیم‌گیرنده (الگوی به‌کارگیری روش) محاسبه می‌شود. ج) شاخص دستاورد[16]: از همبستگی بین قضاوت‌های فرد با نتایج واقعی محاسبه می‌شود.
|
شکل 2- ساختار الگوی عدسی برانزویک
یافته‌های پژوهش
تحلیل متغیر وابسته اول (دقت قضاوت)
نتایج مربوط به تحلیل واریانس عاملی برای سطوح عامل درون‌گروهی (درون‌آزمودنی)، بین‌گروهی (بین‌آزمودنی) و تعامل بین عوامل در نگارۀ (1) نمایش داده شده است. در بخش الف نگارۀ (1) آمارۀ آزمون گرین هوس- گیسر (به‌دلیل
تخطی از فرض کرویت) حاکی از تأثیر معنادار رفتار هزینهها به‌عنوان یک متغیر درون‌گروهی (متغیر مستقل اول) بر دقت قضاوت هزینههاست. بهعبارتدیگر، رفتار هزینهها یک عامل مؤثر بر دقت قضاوت افراد است و درنتیجه به‌طورکلی فرضیۀ اول پژوهش تأیید می‌شود.
نگارۀ 1- تحلیل واریانس با سنجۀ تکراری
|
الف- آزمون تأثیر متغیر درون‌گروهی (درون آزمودنی یا رفتار هزینهها) |
|||
|
|
آماره F |
معناداری |
|
|
رفتار هزینهها
|
فرض کرویت |
691/3 |
014/0 |
|
گرینهوس– گیسر |
691/3 |
022/0 |
|
|
رفتار هزینهها × تجربه حرفه‌ای |
فرض کرویت |
436/0 |
728/0 |
|
گرینهوس– گیسر |
436/0 |
682/0 |
|
|
ب- آزمون تأثیر متغیر بین‌گروهی (تجربۀ حرفه‌ای) |
|
||
|
تجربۀ حرفه‌ای |
292/0 |
592/0 |
|
|
منبع: یافته‌های پژوهش |
|||
همچنین متغیر تجربۀ حرفه‌ای (بخش ب نگارۀ 1) تأثیر معناداری بر دقت قضاوت و تصمیم‌گیری دربارۀ پیش‌بینی هزینهها ندارد و درنتیجه فرضیۀ سوم پژوهش به‌طورکلی رد می‌شود. بین رفتار هزینهها و تجربۀ حرفه‌ای هم تعامل معناداری وجود ندارد و درنتیجه فرضیۀ چهارم پژوهش رد می‌شود. برای بررسی جزئی‌تر فرضیه‌های پژوهش آمار توصیفی متغیر وابستۀ اول به تفکیک در هر گروه و در هر ساختار هزینه در نگارۀ (2) ارائه شده است. هرچقدر میانگین قدر مطلق خطای پیش‌بینی هر فرد (به ریال) در هر گروه و رفتار هزینۀ کمتر باشد، دقت هزینهها در آن گروه بیشتر است. به‌طور عینی دقت قضاوت افراد در رفتار خطی هزینهها بالاتر است که در بخش‌های بعدی این تفاوت‌ها به‌طور کامل و مجزا بررسی شده است. همچنین، میانگین دقت قضاوت دانشجویان نسبت به افراد حرفه‌ای پایین‌تر است که باید این تفاوت از نظر آماری بررسی شود.
برای تجزیه و تحلیل جزئی فرضیه‌های اول و دوم پژوهش باید به آزمون زوجی (مقایسۀ میانگین دو متغیر در یک جامعه) در هر گروه مبادرت کرد. در نگارۀ (3) و (4) تفاوت بین دقت پیش‌بینی هزینهها در ساختارهای (رفتارهای) هزینه‌ای متفاوت در گروه حرفه‌ای‌ها (مدیران) و کم‌تجربه‌ها (دانشجویان) ارائه شده است.
نتایج آزمون مقایسۀ زوجی در هر دو گروه گویای تفاوت معنادار دقت قضاوت ساختار (رفتار) خطی با ضدچسبنده و ساختار شبه‌چسبنده با ساختار ضدچسبنده دارد. همچنین، بین ساختار چسبنده و ضدچسبنده تفاوت معناداری در هر دو گروه وجود ندارد. با این اوصاف فرضیۀ اول پژوهش مبنی بر تفاوت معنادار در دقت قضاوت در رفتار خطی با رفتارهای نامتقارن رد نمی‌شود و فرضیۀ دوم پژوهش مبنی بر تفاوت معنادار بین دقت قضاوت در رفتار چسبنده در مقابل ضدچسبنده رد می‌شود. ساختار ذهنی افراد بیشتر به‌صورت خطی است و هیچ‌گونه واکنش بیش از حد یا کمتر از حد در ذهن خود ندارند.
|
نگارۀ 2- آمار توصیفی دقت قضاوت (میانگین قدر مطلق خطای پیش‌بینی فرد) |
|||
|
رفتار هزینهها |
گروه |
میانگین (ریال) |
انحراف‌معیار |
|
ضدچسبنده |
مدیران |
121,615 |
139,293 |
|
دانشجویان |
165,798 |
175,264 |
|
|
کل |
139,741 |
154,412 |
|
|
خطی |
مدیران |
79,528 |
105,286 |
|
دانشجویان |
82,383 |
146,141 |
|
|
کل |
80,700 |
121,862 |
|
|
چسبنده |
مدیران |
106,653 |
142,667 |
|
دانشجویان |
109,110 |
95,577 |
|
|
کل |
107,661 |
124,061 |
|
|
شبه‌چسبنده |
مدیران |
73,110 |
80,092 |
|
دانشجویان |
96,053 |
149,543 |
|
|
کل |
82,523 |
112,570 |
|
|
منبع: یافته‌های پژوهش |
|||
نگارۀ 3- مقایسۀ زوجی دقت قضاوت در گروه حرفه‌ای‌ها (مدیران)
|
مقایسۀ زوج‌ها |
میانگین تفاوت‌ها |
آماره t |
معناداری |
|
ضدچسبنده– خطی |
42,087 |
2/2 |
04/0 |
|
ضدچسبنده - چسبنده |
14,962 |
48/0 |
64/0 |
|
ضدچسبنده – شبه‌چسبنده |
48,505 |
7/2 |
01/0 |
|
خطی- چسبنده |
27,124- |
9/0- |
38/0 |
|
خطی– شبه‌چسبنده |
6,418 |
56/0 |
58/0 |
|
چسبنده– شبه‌چسبنده |
33,542 |
3/1 |
21/0 |
منبع: یافته‌های پژوهش
نگاره 4- مقایسۀ زوجی دقت قضاوت در گروه کم‌تجربه‌ها (دانشجویان)
|
مقایسۀ زوج‌ها |
میانگین تفاوت‌ها |
آماره t |
معناداری |
|
ضدچسبنده– خطی |
83,415 |
94/2 |
01/0 |
|
ضدچسبنده- چسبنده |
56,688 |
35/1 |
2/0 |
|
ضدچسبنده– شبه‌چسبنده |
69,745. |
35/2 |
03/0 |
|
خطی- چسبنده |
26,727- |
86/0- |
4/0 |
|
خطی– شبه‌چسبنده |
13,669- |
29/0- |
78/0 |
|
چسبنده– شبه‌چسبنده |
13,057 |
3/0 |
77/0 |
منبع: یافته‌های پژوهش
در نگارۀ 5، تفاوت بین دقت قضاوت در بین دو گروه در تمامی رفتارهای مختلف هزینه ارائه شده است. همان‌طور که ملاحظه شد (تحلیل واریانس)، بین دقت قضاوت افراد در دو گروه تفاوت معناداری وجود نداشت و این متغیر عاملی مؤثر مطرح نشد و درنتیجه فرضیۀ سوم پژوهش رد می‌شود. با توجه به متفاوت‌نبودنِ دقت پیش‌بینی هزینهها در رفتارهای مختلف هزینه‌ای در بین دو گروه و تأثیر معنادار
نداشتنِ این متغیر، تعامل معناداری هم بین تجربۀ افراد با رفتار هزینهها وجود ندارد و درنتیجه فرضیۀ چهارم پژوهش رد می‌شود. بهعبارتدیگر، تجربۀ افراد در فهم روابط بین درآمد و هزینهها مؤثر نیست و همچنین، افراد حرفه‌ای و دانشگاهی به‌طورکلی، فهم بهتری در رفتار خطی دارند و تجربۀ حرفه‌ای آنها به بهبود فهم رفتار نامتقارن هزینهها منجر نمی‌شود.
|
نگارۀ 5- مقایسۀ میانگین دقت قضاوت در بین گروهها (افراد حرفه‌ای در مقابل کم‌تجربه) |
|||
|
رفتار هزینه |
آماره t |
معناداری |
تفاوت میانگین‌ها |
|
ضدچسبنده |
88/0- |
39/0 |
44،182- |
|
خطی |
07/0- |
94/0 |
2،854- |
|
چسبنده |
06/0- |
95/0 |
2.457- |
|
شبه‌چسبنده |
62/0- |
54/0 |
22،942- |
|
منبع: یافته‌های پژوهش |
|||
تحلیل متغیر وابستۀ دوم: شاخص‌های الگوی عدسی برانزویک
در نگارۀ (6) و (7) آمار توصیفی مربوط به شاخص‌های الگوی عدسی برانزویک، متغیرهای وابسته در هر دو گروه افراد حرفه‌ای (مدیران) و کم‌تجربه (دانشجویان) ارائه شده است. میانگین هر سه شاخص الگوی عدسی برانزویک در هر دو گروه پژوهش برای رفتار خطی بیشتر از سایر رفتارهاست. میانگین شاخص تطابق و یکنواختی در رفتار ضدچسبنده پایین‌تر از سایر رفتارهاست. همچنین، میانگین شاخص دستاورد در رفتار چسبنده در گروه حرفه‌ای‌ها پایین‌تر از سایر رفتارهای هزینههاست و در گروه دانشجویان شاخص دستاورد در رفتار چسبنده و ضدچسبنده برابر است. با بررسی این شاخص می‌توان تا حدودی نتیجه‌گیری کرد دانشجویان نسبت به حرفه‌ای‌ها درک بهتری نسبت به روابط خطی داشته و سویۀ کمتری نسبت به تشخیص سایر رفتارهای نامتقارن دارند.
به‌منظور بررسی بیشتر و تحلیل فرضیه‌های، آزمون مقایسۀ زوجی در هر گروه برای شاخص‌های الگوی عدسی برانزویک در نگارۀ (8) و (9) ارائه شده است. به‌طورکلی، نتایج نگارۀ (8) و (9) نشان می‌دهد افراد ازنظر برخی شاخص‌های مختلف الگوی عدسی برانزویک رفتار خطی را نسبت به رفتار نامتقارن (چسبنده و ضدچسبنده) بهتر عمل می‌کنند. افراد حرفه‌ای دارای تطابق ذهنی بیشتر در فهم رفتار خطی نسبت به چسبنده هستند و شاخص یکنواختی افراد در رفتار خطی بهتر از رفتار ضدچسبنده است. همچنین، ازنظر شاخص تطابق و یکنواختی بین رفتار ضدچسبنده و شبه‌چسبنده افراد حرفه‌ای تفاوت معناداری وجود دارد. دانشجویان هم ازنظر شاخص یکنواختی و دستاورد در رفتار خطی نسبت به رفتار چسبنده و ضدچسبنده بسیار بهتر عمل می‌کنند و نتایج آماری هم حاکی از تفاوت معنادار این شاخص‌ها در رفتار خطی نسبت به سایر رفتارهای نامتقارن است. به‌طورکلی، فرضیۀ اول پژوهش با این تحلیل رد نمی‌شود. همچنین، بین رفتار چسبنده و ضدچسبنده ازنظر شاخص‌های الگوی عدسی برانزویک تفاوت معناداری وجود ندارد و به عبارتی فرضیۀ دوم پژوهش رد می‌شود.
در نگارۀ (10)، (11) و (12) نتایج آزمون مقایسه میانگین دو جامعه شاخص‌های الگوی عدسی برانزویک بین گروهها، یعنی افراد حرفه‌ای و دانشجویان در هرکدام از رفتارهای هزینهها ارائه شده است. هیچ تفاوت معناداری در سطوح مختلف رفتارهای هزینهها در بین این دو گروه در هرکدام از این شاخص‌ها وجود ندارد و درنتیجه فرضیۀ سوم این پژوهش رد می‌شود. همچنین، با بررسی این نتایج و نتایج قبلی نتیجه‌گیری می‌شود که تعاملی بین تجربه حرفه‌ای افراد و رفتار هزینهها در تأثیر بر شاخص‌های الگوی عدسی برای ارزیابی قضاوت و تصمیم‌گیری افراد وجود ندارد و درنتیجه فرضیۀ چهارم پژوهش رد می‌شود.
|
|
نگارۀ 6 – آمار توصیفی شاخص‌های الگوی عدسی برانزویک در گروه حرفه‌ای‌ها |
||||
|
|
رفتار هزینهها |
||||
|
ضدچسبنده |
خطی |
چسبنده |
شبه‌چسبنده |
||
|
میانگین ( انحراف‌معیار) |
میانگین ( انحراف‌معیار) |
میانگین ( انحراف‌معیار) |
میانگین ( انحراف‌معیار) |
||
|
تطابق |
86/0 (39/0) |
99/0 (03/0) |
93/0 (14/0) |
93/0 (30/0) |
|
|
یکنواختی |
88/0 (22/0) |
98/0 (04/0) |
94/0 (13/0) |
95/0 (14/0) |
|
|
دستاورد |
91/0 (24/0) |
97/0 (05/0) |
86/0 (23/0) |
91/0 (29/0) |
|
نگارۀ 7 – آمار توصیفی شاخص‌های الگوی عدسی برانزویک در گروه کم‌تجربه (دانشجویان)
|
|
رفتار هزینهها |
|||
|
ضدچسبنده |
خطی |
چسبنده |
شبه‌چسبنده |
|
|
میانگین ( انحراف‌معیار) |
میانگین ( انحراف‌معیار) |
میانگین ( انحراف‌معیار) |
میانگین ( انحراف‌معیار) |
|
|
تطابق |
83/0 (39/0) |
99/0 (03/0) |
85/0 (47/0) |
96/0 (11/0) |
|
یکنواختی |
78/0 (30/0) |
98/0 (03/0) |
86/0 (22/0) |
95/0 (09/0) |
|
دستاورد |
8/0 (32/0) |
97/0 (06/0) |
80/0 (31/0) |
94/0 (11/0) |
نگارۀ 8- آزمون مقایسۀ زوجی شاخص‌های الگوی عدسی برانزویک در گروه حرفه‌ای‌ها
|
|
ضدچسبنده- |
ضدچسبنده– چسبنده |
ضدچسبنده– شبه‌چسبنده |
خطی– |
خطی– |
چسبنده– |
|
|
تطابق |
آماره t |
61/1- |
18/1- |
77/2- |
089/2 |
03/1 |
157/0 |
|
معناداری |
12/0 |
25/0 |
01/0 |
05/0 |
31/0 |
88/0 |
|
|
یکنواختی |
آماره t |
35/2- |
121/1- |
03/2- |
501/1 |
18/1 |
39/0- |
|
معناداری |
03/0 |
27/0 |
05/0 |
15/0 |
25/0 |
70/0 |
|
|
دستاورد |
آماره t |
54/1- |
93/0 |
19/0- |
54/2 |
16/1 |
88/0- |
|
معناداری |
13/0 |
36/0 |
84/0 |
01/0 |
25/0 |
38/0 |
|
نگارۀ 9- آزمون مقایسۀ زوجی شاخص‌های الگوی عدسی برانزویک در گروه کم‌تجربه (دانشجویان)
|
|
ضدچسبنده- |
ضدچسبنده– چسبنده |
ضدچسبنده– شبه‌چسبنده |
خطی– |
خطی– |
چسبنده– |
|
|
تطابق |
آماره t |
16/0- |
02/0- |
13/0- |
14/0 |
03/0 |
11/0- |
|
معناداری |
10/0 |
91/0 |
21/0 |
23/0 |
26/0 |
26/0 |
|
|
یکنواختی |
آماره t |
20/0- |
09/0- |
18/0- |
12/0 |
03/0 |
09/0- |
|
معناداری |
01/0 |
18/0 |
01/0 |
04/0 |
11/0 |
10/0 |
|
|
دستاورد |
آماره t |
17/0- |
00/0 |
14/0- |
17/0 |
03/0 |
14/0- |
|
معناداری |
03/0 |
99/0 |
07/0 |
04/0 |
07/0 |
06/0 |
|
نگارۀ 10- مقایسۀ شاخص تطابق در بین گروهها
|
رفتار هزینه |
آماره t |
معناداری |
|
ضدچسبنده |
24/0 |
82/0 |
|
خطی |
27/0- |
79/0 |
|
چسبنده |
83/0 |
41/0 |
|
شبه‌چسبنده |
41/0- |
68/0 |
نگارۀ 11 - مقایسۀ شاخص یکنواختی در بین گروهها
|
رفتار هزینه |
آماره t |
معناداری |
|
ضدچسبنده |
23/1 |
23/0 |
|
خطی |
09/0- |
93/0 |
|
چسبنده |
31/1 |
20/0 |
|
شبه‌چسبنده |
02/0- |
98/0 |
نگارۀ 12- مقایسه شاخص دستاورد در بین گروهها
|
رفتار هزینه |
آماره t |
معناداری |
|
ضدچسبنده |
23/1 |
23/0 |
|
خطی |
25/0 |
80/0 |
|
چسبنده |
74/0 |
47/0 |
|
شبه‌چسبنده |
39/0- |
70/0 |
نتیجه‌گیری
این پژوهش به‌دنبال بررسی تأثیر رفتار هزینهها و تجربۀ افراد بر دقت پیش‌بینی هزینههاست. به‌عبارتی، در این پژوهش با تمرکز بر تحلیل ذهنی افراد و سویه‌های شناختی آنها به بررسی عوامل مؤثر بر دقت قضاوت و تصمیم‌گیری در پیش‌بینی هزینهها می‌پردازد. به‌طورکلی، نتایج این پژوهش نشان می‌دهد دقت قضاوت و تصمیم‌گیری افراد زمانی که رابطۀ درآمدها و هزینهها به‌صورت خطی (متقارن) است، نسبت به رفتار نامتقارن (چسبنده و ضدچسبنده) بالاتر هست و افراد در پیش‌بینی هزینهها دارای الگوی ذهنی به‌طور خطی هستند که بیشترین میزان یکنواختی، تطابق و بالاترین کیفیت قضاوت و تصمیم‌گیری نسبت به سایر رفتارهای هزینه‌ای نامتقارن (چسبنده و ضدچسبنده) را دارند. این نتیجه مطابق با پژوهش‌های شیتس و میلر [18] و برمر و همکاران [9] است. همچنین، درزمینۀ فهم بهتر رفتار چسبنده در مقابل ضدچسبنده شواهدی یافت نشد که مطابق با فرضیۀ اول پژوهش است. چون افراد به‌طورکلی روابط خطی را بهتر از هرگونه رابطۀ خطی درک می‌کنند و درنتیجه، واکنش بیش‌ازحد و کمتر از حد به کاهش در درآمدها ریشه در ذهنیت از قبل تعیین‌شدۀ افراد به‌عنوان یک‌سویه شناختی ندارد. به‌عبارتی، تصمیمات تعدیل منابع تصمیماتی کاملاً سنجیده و بر اساس معیارهای غیر از سویه‌های شناختی افراد است.
همچنین، نتایج نشان می‌دهد بین افراد حرفه‌ای و بدونِ تجربۀ کاری از حیث دقت قضاوت در پیش‌بینی هزینهها تفاوتی وجود ندارد و تجربۀ حرفه‌ای افراد، عامل مؤثری نیست. همچنین، تجربۀ حرفه‌ای افراد نتوانسته است به فهم بهتر رفتارهای نامتقارن هزینهها نسبت به متقارن یا برعکس منجر شود و تعاملی بین تجربۀ حرفه‌ای افراد و رفتار هزینهها وجود ندارد. یکی دیگر از نتایج فرعی این پژوهش استفاده از دانشجویان به‌جای افراد حرفه‌ای به‌عنوان جایگزین مناسب در پژوهش‌های آزمایشگاهی است. نتایج این پژوهش مطابق با پژوهش اشتون و کرامر [3] و لیاناراچی چی [15] است.
به‌منظور انجام پژوهش‌های آتی پیشنهاد می‌شود تأثیر سبک‌شناختی افراد به‌عنوان عامل فردی مؤثر بر دقت پیش‌بینی هزینهها، به‌عنوان یک متغیر مستقل در کنار سایر متغیرهای این پژوهش بررسی شود. همچنین، شکل ارائۀ اطلاعات (جدولی و نموداری) در کنار سبک‌شناختی افراد از عوامل مؤثر در فهم روابط نامتقارن در مقابل متقارن است؛ درنتیجه، پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی متغیر شکل ارائۀ اطلاعات و تأثیر سبک‌شناختی در فهم رفتار هزینهها بررسی شود.
با توجه به ماهیت این پژوهش که از نوع آزمایشگاهی هست، امکان جمع‌کردن تمامی افراد حرفه‌ای و باتجربۀ بالا در یک محیط آزمایشگاهی وجود نداشت (به‌دلیل نبود امکانات و نبودنِ امکان هماهنگی حضور همگی افراد با یکدیگر). با وجود این، تمامی افراد غیرحرفه‌ای (دانشگاهی) در یک کلاس جمع‌آوری شده و آزمایش در یک‌زمان مقرر و با محدودیت‌های خاص آزمایشی انجام شد. ثابت در نظر گرفتن فرایند جست‌وجو و بازیابی اطلاعات در الگوی عدسی برانزویک یکی از محدودیت‌های این پژوهش است. چون افراد در جست‌وجو و بازیابی اطلاعات متفاوت هستند.
[1] .cost stickiness
[2] .Anti-stickness
[3] .asymmetric cost behavior
[4] .Mental representation
[5] .Multiple-cue probability learning (MCPL)
[7]. Within-between subject design
[8]. Repeated measures
[9] .Brunswik`s lens model
[10] .Cue
[11] .Environmental model
[12] .Policy-capturing
[13] .Matching index
[14] .Consistency
[15]. response linearity
[16] .Achievement index
)
