نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه حسابداری، دانشکده علوم مالی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
2 دانشجوی ارشد حسابداری ،دانشکده علوم مالی ، دانشگاه خوارزمی ، تهران ، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The quality of financial reports and reported profits is very important for investors, legislators, researchers, etc. On the other hand, company managers use a variety of profit management methods to increase the stock price and maintain a high stock value. In general, some managers have enough incentives for a high valuation of the company's shares. In this way, one of the methods that can be applied to prevent the decrease in stock prices is the use of discretionary accruals. In this regard, agency costs are considered one of the determining factors of accruals in companies, and the ownership structure affects the levels of agency costs, also. Based on this, in current research, the effect of the ownership structure on the magnitude of discretionary accruals in companies with high valuations has been investigated. For this purpose, the data of 160 companies listed on the Tehran Stock Exchange during the years 2010 to 2019 have been collected. The research results show that there is a direct relationship between the high valuation of the company and the magnitude of discretionary accruals. Also, the results show that the magnitude of discretionary accruals increases in the initial periods of high valuation and decreases in the following periods. In addition, managers of state-owned companies do not have the necessary motivation to use discretionary accruals in line with the company's high valuation. In short, the results of this research help to understand the effect of the ownership structure on the reporting behavior of managers in the Iranian capital market.
Introduction
The quality of financial reports and reported profits is very important for investors, legislators, and researchers. The type of ownership and management resulting from it can also affect the quality of information and financial performance of companies. Company managers use a variety of profit management methods to increase the stock price and maintain its high value. This issue continues until the company's stock price exceeds its economic value, which is called high stock valuation. In fact, highly valued companies lack the ability to achieve the expected level of performance commensurate with the stock price. For this purpose, the managers of such companies turn to profit management by using bold accounting procedures to cover this weak performance. In this regard, one of the usual profit management tools is the use of discretionary accruals. Therefore, it is expected that the magnitude of discretionary accruals in companies with high stock valuation is more than in other companies. Also, in this context, Badercher concluded that the level of abnormal (optional) accruals changes with the increase of the high valuation period. In particular, to keep the stock price (value) high, managers tend to use abnormal (discretionary) accruals before using real abnormal transactions (or in other words, real profit management). Based on this, the first and second hypotheses have been formulated as follows:
First hypothesis: the level of discretionary accruals of companies with high valuation is higher than other companies.
Second hypothesis: in companies with a high valuation, as the valuation period lengthens (from one period to three periods), the magnitude of accruals increases at first and then decreases.
On the other hand, in relation to how state ownership affects the relationship between permanent (sustainable) high valuation and the magnitude of accruals, managers of state-owned companies compared to managers of private companies, have a less monetary incentive to keep the stock price (value) high and also there has been less supervision of the CEOs in public companies. Therefore, despite the low motivation of the managers of public companies to act on profit management, weaker monitoring of such managers may increase their motivation and ability to manage profits. Based on this, the third hypothesis is as follows:
The third hypothesis: the type of ownership has a significant effect on the relationship between high valuation and discretionary accruals.
Conducting this research helps to understand the effect of ownership structure on the reporting behavior of managers in Iran`s capital market and also the results of this research also help to understand the role of political background in the quality of financial reporting of companies.
Research Method
The research is practical in terms of purpose and descriptive-correlative in terms of method. which has been done using the data of the financial statements of the companies listed on the Tehran Stock Exchange. For this purpose, the data of 160 companies listed on the Tehran Stock Exchange from 2010 to 2019 have been collected. To estimate discretionary accruals based on the performance index model of Kothari et al., the model proposed by Dicho and Dicho and modified by McNichols has been used also. In this research, if the abnormal return of the company last year is among the top decile of the sample, the number 1 is assigned to the variable HV, and otherwise it is assigned the number 0, and the P/E ratio is also used to identify overvalued companies.
To test the first hypothesis of the research, a regression model was used according to the following relationship:
To test the second hypothesis, the following experimental model has been used:
To test the third hypothesis, the following experimental model has been used:
Findings and Suggestions
The results of the first hypothesis showed that the effect of different high valuation criteria on different indicators of discretionary accruals was positive and significant.
The results of the second hypothesis showed that among the different periods of high valuation (from one to three periods), the effect of different criteria of high valuation in one and two periods on various indicators of discretionary accruals was positive and significant. This is despite the fact that the effect of different criteria of high valuation in three periods on various indices of discretionary accruals (except for the effect of high valuation in three periods based on the abnormal return criterion on the magnitude of discretionary accruals based on the Dicho and Dicho indices) was insignificant. Is. The results related to the weakening of the effect of the high valuation of the company (with the lengthening of the high valuation period) on the magnitude of discretionary accruals confirm that with the lengthening of the high valuation period, the cost and difficulty of managing accruals also increases.
The results of the third hypothesis showed that among the different indicators of discretionary accruals as well as various criteria of high valuation, only the interactive effect of high valuation according to the criterion of abnormal return in the type of ownership on discretionary accruals according to the model of Kothari et al. was negative and significant. This is despite the fact that in relation to other regression models, the relationship between high valuation and discretionary accruals was independent of the type of ownership. Based on this, it can be concluded that the effect of ownership type on the relationship between high valuation and discretionary accruals was significant only according to Kothari et al.'s discretionary accruals model and high valuation of abnormal returns. The negative and significant effect of the interactive effect of high valuation according to the abnormal return criterion in the type of ownership on discretionary accruals according to the model of Kothari et al. is in line with this view that managers of public companies have fewer shares and stock options than managers of private companies and have less monetary incentive to generate abnormal stock returns as well as the level of discretionary accruals (earnings management).
It is suggested that the users of the information of listed companies and especially financial analysts and potential shareholders in evaluating the quality of profit and potential performance of the mentioned companies (companies with high valuation) and also for future investment in the mentioned companies, due to the high risk of investing in such companies, be more careful. Considering the negative and significant effect of the interactive effect of high valuation according to the abnormal return criterion in the type of ownership on discretionary accruals according to Kothari et al.'s model, it seems that managers of public companies have a less monetary incentive to create abnormal returns as well as the level of discretionary accruals (earnings management). So; It is suggested that the companies that are responsible for ranking companies should consider their type of ownership.
کلیدواژه‌ها [English]
کیفیت گزارش‌های مالی و سودهای گزارش‌شده از اهمیت بسزایی برای سرمایه‌گذاران، قانون‌گذاران و پژوهشگران برخوردار است (Efendi et al., 2007). کیفیت اطلاعات حسابداری تحت تأثیر عوامل گوناگونی است که بخشی از آن ناشی از قراردادها و توافق‌ها در یک واحد تجاری و بخشِ دیگر آن ناشی از انگیزه‌ها و فرصت‌های در اختیار مدیریت است. به بیان دیگر، هم مقاصد قراردادی و هم انگیزه‌های مدیریت می‌توانند سود گزارش‌شده را تعدیل کنند و این امر می‌تواند حقوق صاحبان سهام در یک شرکت دولتی یا خصوصی را تحت تأثیر قرار دهد (Houmes & Skantz, 2010). نوع مالکیت و مدیریت ناشی از آن نیز می‌تواند کیفیت اطلاعات و عملکرد مالی شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار دهد (Gul & Leung, 2004). مدیران شرکت‌ها از انواع روش‌های مدیریت سود به‌منظور افزایش قیمت سهام و حفظ ارزش بالای آن استفاده می‌کنند که درواقع آن را می‌توان به انگیزه‌های مدیریت سود نسبت داد (Efendi et al., 2007). این موضوع تا جایی ادامه می‌یابد که قیمت سهام شرکت از ارزش اقتصادی آن بیشتر شود؛ به این حالت، ارزش‌گذار بالای سهام می‌گویند. درواقع، شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا، فاقد توانایی لازم برای دستیابی به سطح عملکرد مورد انتظار متناسب با قیمت سهام هستند. بدین منظور، مدیران این قبیل شرکت‌ها با استفاده از رویه‌های حسابداری متهورانه به مدیریت سود روی می‌آورند تا این ضعف عملکرد را پوشش دهند. در این راستا، یکی از ابزارهای معمول مدیریت سود، استفاده از اقلام تعهدی اختیاری است. مدیران با استفاده از اقلام تعهدی اختیاری، ضعفِ عملکرد موردانتظار را پوشش می‌دهند؛ بنابراین، انتظار می‌رود میزان اقلام تعهدی اختیاری در شرکت‌های با ارزش‌گذار بالای سهام، بیشتر از سایر شرکت‌ها باشد (Houmes et al., 2013). همچنین، در این زمینه، بادرچر به این نتیجه رسید که سطح اقلام تعهدی غیرعادی (اختیاری)، با افزایش دوره ارزش‌گذار بالا تغییر می‌کند (Badertscher et al., 2011). به‌طور خاص، مدیران به‌منظور بالا نگه داشتن قیمت (ارزش) سهام، تمایل دارند قبل از استفاده از معاملات واقعی غیرعادی (یا به عبارتی، مدیریت سود واقعی) از اقلام تعهدی غیرعادی (اختیاری) استفاده کنند. بر این اساس، در پژوهش حاضر، به بررسی این موضوع پرداخته شده است که آیا میزان اقلام تعهدی غیرعادی در شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا، بیشتر از سایر شرکت‌هاست یا خیر؟
همچنین، هزینه‌های نمایندگی با میزان اقلام تعهدی در ارتباط بوده و نوع مالکیت نیز یک از عوامل اصلی تعیین‌کننده هزینه‌های نمایندگی است (Li et al., 2020). در شرکت‌های دولتی (به دلیل ماهیت خاص آنها در مالکیت)، مشکلات نمایندگی، مکانیسم‌های راهبری، انگیزه‌ها و توانایی مدیریت سود نسبت به شرکت‌های خصوصی متفاوت است. در رابطه با چگونگی تأثیرگذاری مالکیت دولتی بر رابطه بینِ ارزش‌گذار بالای دائمی (پایدار) و میزان اقلام تعهدی، دو دیدگاه وجود دارد. دیدگاه نخست: بر اساس این دیدگاه، مدیران شرکت‌های دولتی را می‌توان دو شخصیتی دانست. به عبارتی، آنها هم متخصص کسب‌وکارند و هم کنندگان دولت. ارتقای این مدیران، بیشتر براساس دستیابی به اهداف مختلف سیاسی و اجتماعی است تا دستیابی به عملکرد مالی و عملیاتی بهتر (Chen et al., 2018). افزون بر این، مدیران شرکت‌های دولتی، از میزانِ سهام و اختیار سهام کمتری نسبت به مدیران شرکت‌های خصوصی برخوردارند؛ بنابراین، مدیران شرکت‌های دولتی نسبت به مدیران شرکت‌های خصوصی، از انگیزه پولی کمتری برای بالا نگه داشتن قیمت (ارزش) سهام برخوردارند. دیدگاه دوم: این دیدگاه مبتنی بر نتایج تحقیقات تجربی است و حاکی از آن است که نظارت بر مدیران عامل در شرکت‌های دولتی، کمتر است و این مدیران اغلب به انتصاب مدیران میانی غیرمتخصص، اقدام و حسابرسان با کیفیت پایین‌تر را انتخاب می‌کنند. همچنین، از جانبِ بانک‌های دولتی، نظارت کمتری بر آنها اعمال می‌شود (Wang et al., 2008)؛ از این رو، با وجود انگیزه پایینِ مدیران شرکت‌های دولتی برای اقدام به مدیریت سود، نظارت ضعیف‌تر بر این قبیل مدیران، ممکن است انگیزه و توانایی مدیریت سود بیشتر را در آنها به وجود آورد. بر این اساس، در پژوهش حاضر به بررسی این موضوع نیز پرداخته شد که آیا میزان اقلام تعهدی اختیاری در شرکت‌های دولتی با ارزش‌گذار بالا نسبت به شرکت‌های خصوصی مشابه، متفاوت است یا خیر.
در رابطه با دانش‌افزایی مطالعه حاضر، لازم به توضیح است که انجام این پژوهش به درک تأثیر ساختار مالکیت بر نحوه رفتار گزارشگری مدیران در بازار سرمایه ایران کمک می‌کند. اهمیت بررسی این موضوع که آیا رفتار مدیران در شرکت‌های دولتی، متفاوت از رفتار مدیران در شرکت‌های خصوصی است، از این مسئله ناشی می‌شود که در بیشتر کشورهای جهان و به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه، شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌های اوراق بهادار تحت کنترل دولت‌ها هستند؛ به هر حال، کنترل دولتی شرکت‌ها در کشور ما، هم سابقه تاریخی و هم سابقه سیاسی دارد؛ از این رو، با توجه به ساختار رو به رشد کشور ایران، انجام این تحقیق می‌تواند شواهدی را در سطح شرکت‌ها به‌منظور بهبود کیفیت سود آنان فراهم کند.
نتایج این پژوهش در رابطه با تأثیر ارزش‌گذار بالا بر اقلام تعهدی غیرعادی در میان شرکت‌های دولتی و خصوصی، باعث افزایش درک کلی ما از وابستگی‌های سیاسی شرکت‌ها می‌شود. وابستگی یا ارتباطات سیاسی، یک موضوع معمول در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌های اوراق بهادار است (Faccio et al., 2006) و پیامدهای سوابق سیاسی شرکت‌ها برای پژوهشگران حسابداری و مالی از موضوعات جالب توجه است. نتایج این پژوهش به درک نقش سوابق سیاسی در کیفیت گزارشگری مالی شرکت‌ها نیز کمک می‌کند.
نتایج این پژوهش می‌تواند ازطریق تبیینِ رویه‌های انتخابی حسابداری شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاران و تحلیلگران مالی نیز سودمند واقع شود. همچنین، نتایج این پژوهش می‌تواند برای قانون‌گذاران در بحث قانون‌گذاری مربوط به رفتار گزارشگری ناهمگونِ مدیران دارای سابقه سیاسی و بدون سابقه سیاسی کاربردهایی داشته باشد.
اقلام تعهدی ناشی از تفاوت سود خالص و جریان‌های نقدی عملیاتی به سبب استفاده از مبنای تعهدی در حسابداری است. در یک تقسیم‌بندی، اقلام تعهدی به دو دسته اقلام تعهدی غیراختیاری (الزامی) و اختیاری تقسیم می‌شوند. اقلام تعهدی غیراختیاری حاصل مدل کسب‌وکار و محیط عملیاتی شرکت است و مدیریت در ایجاد آنها نقشی ندارد. اقلام تعهدی اختیاری حاصل انتخاب رویه‌های حسابداری، تخصیص‌های اختیاری، تصمیمات مدیریتی و انجام برآوردها توسط مدیریت بوده‌اند و بنابراین، قابل اعمال نظر توسط مدیریت‌اند (دستگیر و پایروند، 1389؛ ودیعی و عظیمی فر، 1391). مدیران شرکت‌ها با استفاده از اقلام تعهدی اختیاری، سود را در راستای حداکثرکردنِ منافع خود دستکاری می‌کنند.
سود حسابداری شرکت‌ها می‌تواند به سبب انگیزه‌ها و فرصت‌های مدیران، تعدیل شود و درنهایت بر کیفیت اطلاعات حسابداری و حقوق صاحبان سهام شرکت‌ها تأثیر بگذارد (Ball & shivakumar, 2005).
احمدی و درسه (1395) در تحقیقی به بررسی تأثیر دستکاری فعالیت‌های واقعی و مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی بر خطر سقوط آتی قیمت سهام در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج به‌دست‌آمده نشان دادند از میان معیارهای انتخابی برای مدیریت سود واقعی، متغیرهای هزینه اختیاری غیرعادی و جریان نقد عملیاتی غیرعادی، تأثیر مثبت و معناداری بر خطر سقوط آتی قیمت سهام دارند.
نوروش و همکاران (1399) به بررسیِ تأثیر شوک نقدشوندگی و حباب‌های سهام بر پیش‌بینی شاخص قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران بین سال‌های 1390 تا 1396 پرداختند و به این نتیجه رسیدند که نقدشوندگی و حباب قیمتی، تأثیر مثبتی بر پیش‌بینی شاخص قیمت سهام دارند. با توجه به تأثیر مثبت حباب قیمتی بر شاخص قیمت سهام می‌توان نتیجه گرفت قیمت پیش‌بینی‌شده در زمان حباب قیمتی از قیمت واقعی بیشتر است و این موجب شرایط تورمی شدیدتر و نابسامانی در بازار مالی می‌شود.
هومز و اسکانتز (Houmes & Skantz, 2010) معتقدند شرکت‌هایی که بیش از واقع ارزش‌گذار شده‌اند، اقلام تعهدی اختیاری بالایی دارند و یک رابطه مثبت میان شاخص‌های احتمال نرسیدن به پیش‌بینی تحلیلگران و اقلام تعهدی اختیاری وجود دارد. افندی و همکاران (Efendi et al., 2007) نیز نشان دادند شرکت‌های دارای تجدید ارائه، در سال‌های قبل از دستکاری اقلام تعهدی، بیش از واقع ارزش‌گذار شده بودند.
ودیعی و عظیمی‌فر (1391) به این نتیجه رسیدند که شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا در مقایسه با شرکت‌های با ارزش‌گذار پایین، اقلام تعهدی اختیاری جاری بیشتری را در سال جاری گزارش می‌کنند. همچنین، رابطه معکوس بین جریان وجوه نقد عملیاتی و اقلام تعهدی اختیاری جاری، باوجود اینکه در شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا نسبت به شرکت‌های با ارزش‌گذار پایین، از شدت بالاتری برخوردار است، این اختلاف معنادار نیست.
ایزدی‌نیا و میرزایی (1394) در بررسی تأثیر ارزش‌گذار بالای سهام بر رابطه بین کیفیت حسابرسی و اقلام تعهدی اختیاری به این نتیجه رسیدند که اثر تعاملی ارزش‌گذار بالای سهام و معیارهای کیفیت حسابرسی، مثبت و معنادار است؛ بدین معنی که میزان اثر منفیِ کیفیت حسابرسی بر اقلام تعهدی اختیاری در بین شرکت‌های با ارزش‌گذار بالای سهام، کاهش می‌یابد و حسابرسان با کیفیت حسابرسی بالا، میزان اقلام تعهدی اختیاری در شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا را کاهش نمی‌دهند؛ بنابراین، در مذاکرات بین حسابرسان و مدیران در تهیه صورت‌های مالی شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا، مدیران با استفاده از اطلاعات بهتر خود درباره شرکت بر حسابرسان فائق می‌آیند.
عرب صالحی و همکاران (1394) تأثیر ارزشگذاری بیش از حد سهام بر مدیریت سود واقعی را در دوره زمانی 1383 تا 1391 بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که تأثیر ارزشگذاری بیش از حد سهام بر جریان‌های نقد عملیاتی غیرعادی، هزینه اختیاری غیرعادی و هزینه تولید غیرعادی به‌عنوان معیارهای مدیریت سود واقعی، معنادار است.
سلیمی و همکاران (1399) با بررسی تأثیر ارزش‌گذار بیش از اندازه شرکت‌ها بر رابطه بین دستیابی به سطوح عملکردی و اقلام تعهدی غیرمنتظره نشان دادند میان بیش ارزش‌گذار شرکت‌ها و اقلام تعهدی غیرمنتظره رابطه معناداری وجود ندارد. به اعتقاد آنان، بیش‌ارزش‌گذاری شرکت ناشی از عملکرد مناسب شرکت و بهبود فعالیت‌های آن است. همچنین، میان دستیابی به سطوح عملکردی و اقلام تعهدی غیرمنتظره و بیش‌ارزش‌گذار شرکت‌ها با دستیابی به سطوح عملکردی و اقلام تعهدی غیرمنتظره، رابطه معناداری وجود دارد.
کولتون و همکاران (Coulton et al., 2015) در پژوهشی به بررسی بیش‌ارزش‌گذار شرکت‌ها به‌عنوان محرکی برای دستیابی به معیارهای سود و به‌عنوان شاهدی برای افزایش سود در قالب مدیریت سود پرداختند و به این نتیجه رسیدند که شرکت‌های بیش‌ارزش‌گذار شده‌ای که تنها به سطوح کمّی بالاتر از سطوح معیار سود رسیده‌اند، اقلام تعهدی غیرمنتظره بیشتری نسبت به سایر شرکت‌های بیش‌ارزش‌گذار شده دارند.
لنتو و همکاران (Lento et al., 2016) در پژوهشی به بررسی رابطه میان ارزش‌گذار شرکت‌های دارای مدیریت سود و میزان دستیابی آنها به اهداف عملکردی پرداختند و دریافتند در شرکت‌هایی که مدیریت سود فرصت‌طلبانه انجام داده‌اند، میزان مدیریت سود آنها و ارزش‌گذار شرکت ناشی از آن، رابطه مثبتی با بازده غیرعادی شرکت دارد.
حبیب و حسن (Habib & Hasan, 2017) در پژوهشی به بررسی نقش استراتژی‌های شرکت بر ریسک سقوط قیمت آتی سهام و میزان اثرگذاری بیش ارزش‌گذار شرکت‌ها بر این رابطه پرداختند و به این نتیجه رسیدند که شرکت‌هایی که استراتژی‌های نوآورانه را دنبال می‌کنند، بیشتر در معرض بیش ارزش‌گذار قرار دارند و این موضوع باعث افزایش ریسک آتی سقوط قیمت سهام می‌شود.
چنگ و فنگ (Cheng & Fang, 2022) نیز بر این باورند که بین نقدشوندگی سهام و میزان ناهنجاری اقلام تعهدی، رابطه منفی و معناداری وجود دارد. افزون بر این، در صورتِ برآوردِ ارزش‌گذار بالا توسط سرمایه‌گذاران، تداوم اقلام تعهدی با افزایش نقدشوندگی سهام کاهش می‌یابد. بر مبنای مباحث مطرح‌شده در بالا، فرضیه اول پژوهش، بدین صورت تدوین شده است:
فرضیه اول: سطح اقلام تعهدی اختیاریِ شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا نسبت به سایر شرکت‌ها بیشتر است.
بر طبق مطالعه جنسن (Jensen, 2005) شرکت‌های با ارزش‌گذار بیش از حد، به احتمال بیشتر درگیر مدیریت سود می‌شوند. به عبارت دیگر، مدیران این قبیل شرکت‌ها با هدف حفظ روند صعودیِ سود و قیمت سهام، انگیزه‌ای به گزارش کاهش سود ندارند و به‌طور فرصت‌طلبانه‌ای، سود عملیاتی را در جهت دلخواه خود مدیریت می‌کنند. مدیران با آگاهی از این مهم، معمولاً به دنبال ارائه اطلاعاتی هستند که وضعیت مطلوب و مساعدی از عملکرد مالی واحد تجاری را به نمایش بگذارند؛ به همین دلیل، در تلاش‌اند با درگیرشدن در مدیریت سود برای بالابردن ارزش بازار شرکت، پاداش دریافت کنند.
بادرچر (Badertscher et al., 2011) به این نتیجه رسید که به دلیل معکوس‌شدن اقلام تعهدی، با طولانی‌ترشدن ارزش‌گذار بالا، هزینه و دشواریِ مدیریت اقلام تعهدی نیز افزایش می‌یابد. ممکن است زمانی فرا برسد که گزینه‌های مدیریت اقلام تعهدی به اتمام برسد و شرکت به اقلام واقعی و مدیریت سود مبتنی بر اصول پذیرفته‌شده حسابداری روی آورد. او با بررسی این موضوع در کشور استرالیا به این نتیجه رسید که شرکت‌های استرالیایی در دوره‌های اولیه ارزش‌گذار بالای خود، اقلام تعهدی اختیاری بالاتری دارند. هومز و اسکانتز (Houmes & Skantz, 2010) نیز به این نتیجه رسیدند که مدیران شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا، تمایل دارند سودهایی گزارش کنند که در بازار دیده نمی‌شود. همچنین، در سال پس از طبقه‌بندی به‌عنوان یک شرکت با ارزش‌گذار بالا، این شرکت‌ها در مقایسه با شرکت‌های با ارزش‌گذار پایین، اقلام تعهدی اختیاری بالاتری دارند و یک رابطه مثبت میان اقلام تعهدی اخیاری و شاخص‌های شکست در رسیدن به اهداف سود وجود دارد.
بادرچر (Badertscher et al., 2011) نیز به این نتیجه رسید که هرچه دوره ارزش‌گذار بالا بیشتر باشد، میزان مدیریت سود کلی بیشتر است. همچنین، مدیران در دوره‌های اولیه ارزش‌گذار بالا از مدیریت اقلام تعهدی استفاده می‌کنند و در دوره‌های بعد، به‌منظور دائمی‌کردن ارزش‌گذار بالا از مدیریت مبادلات واقعی بهره می‌برند.
فروغی و حیدری سورشجانی (1401) هم به این نتیجه رسیدند که شرکت‌ها در سال‌های اول، از اقلام تعهدی غیرعادی بیشتر و از اقلام واقعی غیرعادی کمتری استفاده می‌کنند؛ اما در گذر زمان، استفاده از اقلام تعهدی، کمتر شده و تمایل به سمت اقلام واقعی غیرعادی بیشتر شده است؛ بنابراین، فرضیه دوم به شکل زیر صورت‌بندی شده است:
فرضیه دوم: در شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا، با طولانی‌ترشدن دوره ارزش‌گذار (از یک دوره تا سه دوره)، میزان اقلام تعهدی، در ابتدا افزایش و سپس کاهش می‌یابد.
خصوصی‌سازی برای اولین‌بار در دولت تاچر در بریتانیا در دهه 1980 آغاز شد (مجتهد زاده و اثنی عشری، 1391). در ایران نیز اصل 44 قانون اساسی درخصوص واگذاری بخش‌هایی از دولت به بخش خصوصی، پیش‌بینی‌هایی ارائه کرده است. مفهوم خصوصی‌سازی بیان‌کنندۀ انتقال دارایی‌ها و مدیریت آنها از بخش دولتی به بخش خصوصی است.
کیفیت اطلاعات حسابداری، تحت تأثیر ساختار مالکیت شرکت‌ها و نحوه مدیریت در شرکت‌ها قرار می‌گیرد (Wang et al., 2008).
تأثیر ساختار مالکیت بر اقلام تعهدی در شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا می‌تواند دو سویه باشد. از یک طرف، مدیران شرکت‌های دولتی ممکن است از انگیزه کمتری برای تداوم ارزش‌گذار بیش از واقع خود ازطریق اقلام تعهدی برخوردار باشند؛ زیرا در شرکت‌های دولتی، حق انتصاب مدیران با دولت است و این موضوع باعث به وجود آمدن هم‌پوشانی قراردادهای سیاسی و بازار می‌شود (Chen et al., 2018). به عبارت دیگر، موفقیت کسب‌وکار مدیریت در شرکت‌های دولتی، بیشتر به‌وسیله اهداف سیاسی و اجتماعی برآورده می‌شود تا اینکه عملکرد عملیاتی و مالی آنان اهمیت داشته باشد. افزون بر این، مدیران شرکت‌های دولتی، از انگیزه‌های جبران خدمات مبتنی بر سهام یا اختیار سهام پایین‌تری برخوردارند؛ از این رو، ارزش‌گذار بالایِ شرکت‌های دولتی، مزایای پولی اندکی برای مدیران آنان دارد؛ بنابراین، مدیران شرکت‌های دولتی باید تمایل پایین‌تری به داشتن اقلام تعهدی غیرعادی داشته باشند.
همچنین، ممکن است مدیران شرکت‌های دولتی، انگیزه‌های غیرمستقیم (ازقبیل دریافت مزایایی مانند شهرت و ارتقای منصب سیاسی) برای مدیریت سود رو به بالا داشته باشند؛ زیرا احتمال ارتقای منصب سیاسی مدیرانِ ارشد اجرایی، رابطه مثبت و معنادار با عملکرد آنان دارد. در این راستا، حساس یگانه و همکاران (1393) با بررسی 120 شرکت در طول سال‌های 1382 تا 1388 به این نتیجه رسیدند که بین ساختار مالکیت شرکت‌ها و اقلام تعهدی غیراختیاری، رابطه مستقیم و معنادار و بین ترکیب هیئت‌مدیره و اقلام تعهدی اختیاری، رابطه معکوس و معنادار وجود دارد. این در حالی است که بین متغیرهای اندازه مؤسسه حسابرسی‌کننده و حسابرس داخلی با اقلام تعهدی اختیاری و غیراختیاری، رابطه معناداری مشاهده نشد.
طالب‌نیا و صدیقی (1396) در بررسی مقایسه‌ای تأثیر نوع مالکیت دولتی و خصوصی بر کیفیت سود شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران به این نتیجه رسیدند که بین نوع مالکیت شرکت‌ها و کیفیت سود گزارش‌شده رابطه معناداری وجود دارد؛ به طوری که کیفیت سود شرکت‌های خصوصی نسبت به بنگاه‌های تحت کنترل و مالکیت دولت بیشتر است.
لی و همکاران (Li et al., 2020) با انجام مطالعه‌ای با عنوان «مالکیت دولت و اقلام تعهدی غیرعادی (اختیاری) در شرکت‌های دولتی و غیردولتی: مدارکی از چین» نشان دادند مقدار اقلام تعهدی غیرعادی (اختیاری)، ابتدا تا سه سال افزایش می‌یابد و پس از سال چهارم کاهش می‌یابد. همچنین، مشاهده شد مدیران پس از چهار سال ارزش‌گذار بالای متوالی، به استفاده از معاملات واقعی غیرعادی روی می‌آورند. در مرحله بعدی، با مدنظر قرار دادنِ این دیدگاه که مدیران شرکت‌های دولتی (SOE)، انگیزه کمتری برای حفظ قیمت‌های بالای سهام دارند، بررسی شد که آیا میزان اقلام تعهدی غیرعادی (اختیاری) در شرکت‌های دارای ارزش‌گذار بالای دولتی (SOE) و غیردولتی NSOE متفاوت است یا خیر. شواهد نشان دادند شرکت‌های دولتی دارای ارزش‌گذار بالا نسبت به شرکت‌های غیردولتی دارای ارزش‌گذار بالا، دارای میزان اقلام تعهدی غیرعادی (اختیاری) پایین‌تری هستند.
همچنین، شواهد تجربی (Chen et al., 2018; Wang et al., 2008; Liu & Subramaniam, 2013) نشان دادند نظارت بازارها و مکانیسم‌های راهبری شرکتی در شرکت‌های دولتی ضعیف‌تر است و این موضوع به توانایی بالاتر مدیران شرکت‌های دولتی در تداوم‌بخشیدن به ارزش‌گذار بالا ازطریق اقلام تعهدی غیرعادی منجر می‌شود. وانگ و همکاران (Wang et al., 2008) نیز به این نتیجه رسیدند که در مقایسه با شرکت‌های خصوصی، احتمال اینکه شرکت‌های دولتی یک مؤسسه حسابرسی کوچک را برای حسابرسی انتخاب کنند، بیشتر است. فروغی و حیدری سورشجانی (1401) نیز به این نتیجه رسیدند که در شرکت‌های دولتیِ بیش‌ارزش‌گذار شده، به استفاده از مدیریت سود تعهدی، بیشتر توجه شده است. این در حالی است که دستکاری غیرعادی واقعی سود تأثیر عمده‌ای نداشته است.
بنابراین، زمانی که شرکت‌های دولتی بیش از واقع ارزش‌گذار می‌شوند، مدیران آنها توانایی بیشتری در داشتن اقلام تعهدی اختیاری دارند؛ در حالی که عکس این موضوع نیز می‌تواند صادق باشد؛ بنابراین، فرضیه سوم به‌صورت زیر صورت‌بندی شده است:
فرضیه سوم: نوع مالکیت بر رابطه میان ارزش‌گذار بیش از واقع و اقلام تعهدی اختیاری، تأثیر معناداری دارد.
این پژوهش، ازنظر ماهیت و محتوا از نوع همبستگی است که با استفاده از داده‌های ثانویه مستخرج از صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران به انجام رسیده است. انجام این پژوهش در چهارچوب استدلال قیاسی -استقرایی صورت گرفته است. همچنین، پژوهش حاضر از نوع پس‌رویدادی (نیمه‌تجربی) است؛ یعنی بر مبنای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات گذشته و تاریخی (صورت‌های مالی شرکت‌ها) انجام شده است. همچنین، این پژوهش از نوع مطالعه کتابخانه‌ای و تحلیلی - علّی است. پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از حیث روش، توصیفی - همبستگی قلمداد می‌شود.
به پیروی از بادرچر(Badertscher et al., 2011)، برای تخمین اقلام تعهدی اختیاری بر مبنایِ مدل شاخص عملکرد کوتاری و همکاران (Kothari et al., 2005) از رابطه (1) استفاده شد:
|
رابطه(1) |
که در آن سود قبل از اقلام غیرمترقبه و عملیات متوقف‌شده منهای جریان نقد عملیاتی است که بر کل دارایی‌های سال گذشته تقسیم شده است (Chen et al., 2018). متغیر کل دارایی‌های سال گذشته، تغییر در فروش تقسیم بر کل دارایی‌های سال گذشته، تغییر در حساب‌های دریافتنی تقسیم بر کل دارایی‌های سال گذشته، ارزش خالص اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات تقسیم بر کل دارایی‌های سال گذشته است و ROA بازده دارایی‌ها در سال گذشته است.
از مدل پیشنهاد‌شدۀ دچو و دیچو (Dechow & Dichev, 2002) و تعدیل‌شدۀ مک نیکلز (McNichols, 2002) نیز طبق رابطه (2) استفاده شده است:
|
رابطه(2) |
: تغییر در اقلام تعهدی سرمایه در گردش شرکت i بین سال t و t-1
: خالص جریان‌های نقد عملیاتی شرکت i در سال t-1
: خالص جریان‌های نقد عملیاتی شرکت i در سال t
: خالص جریان‌های نقد عملیاتی شرکت i در سال t+1
: تغییر در درآمد فروش شرکت i بین سال t و t-1
: ناخالص اموال، ماشین آلات و تجهیزات شرکت i در پایان سال t است.
باقیمانده مدل برای شرکت i در سال t، برابر با اقلام تعهدی است.
به پیروی از هومز و اسکانتز (Houmes & Skantz, 2010) شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا شرکت‌هایی هستند که در دهک بالای نسبت P/E سال گذشته قرار می‌گیرند. از نسبت P/E در عمل استفاده‌های گسترده‌ای می‌شود و محققین پیشین (بهرام‌فر و شمس عالم، 1383؛ نوروش و همکاران، 1399؛ Houmes & Skantz, 2010) از آن برای شناسایی شرکت‌های بیش از واقع ارزش‌گذارشده استفاده کرده‌اند. در این پژوهش، اگر نسبت P/E سال گذشته شرکت یا بازده غیرعادی شرکت در دهک بالای نمونه قرار گیرد، به متغیر HV عدد یک را اختصاص داده و در غیر این صورت، به آن عدد صفر اختصاص داده شده است.
بوندت و تالر (Bondt & Thaler, 1985) نشان دادند بازدهای غیرعادی بالای سه تا پنج ساله گذشته شرکت همراه با بازده‌های غیرعادی منفی در طی سه تا پنج ساله بعد است. در این پژوهش به پیروی از لی، مونرو و وانگ [34]، اگر بازده غیرعادی سال گذشته شرکت جزء دهک بالای نمونه باشد، به متغیر HV عدد یک را اختصاص داده و در غیر این صورت به آن عدد صفر اختصاص داده شده است.
برای آزمون فرضیه اول پژوهش از مدل رگرسیونی طبق رابطه (3) زیر استفاده شد [29]:
|
رابطه(3) |
در رابطه (3)، ، معیار اقلام تعهدی که در قسمت قبل تعریف شد. ، شاخص شرکت‌های با ارزش‌گذار بالاست. در رابطه (3)، اگر ضریب مثبت و معنادار باشد، فرضیه اول تأیید می‌شود.
متغیرهای کنترلی در این معادله (به پیروی از مدل هومز و اسکانتز (Houmes & Skantz, 2010) و لی و همکاران (Li et al., 2020). عبارت‌اند از:
اندازه شرکت (SIZE): لگاریتم طبیعی کل دارایی‌های شرکت.
اهرم شرکت (LEV): کل بدهی‌های شرکت تقسیم بر کل دارایی‌های آن.
ارزش بازار به دفتری (MB): ارزش بازار سهام شرکت تقسیم بر ارزش دفتری سهام شرکت.
بازده دارایی‌ها (ROA): سود عملیاتی قبل از استهلاک تقسیم بر کل دارایی‌های شرکت در ابتدای سال.
زیان‌ده بودن شرکت (Loss): اگر شرکت در سال گذشته زیان‌ده باشد، به این متغیر عدد یک اختصاص داده شده است و در غیر این صورت (سودده بودن) عدد صفر.
انتشار سهام (Issue): اگر شرکت در سال جاری سهام منتشر کرده باشد، به این متغیر، عدد یک اختصاص داده شده و در غیر این صورت، عدد صفر لحاظ شده است.
سن شرکت (Age): تعداد سال‌های تأسیس شرکت تا دوره زمانی پژوهش.
خالص دارایی‌های عملیاتی (NOA): خالص دارایی‌های عملیاتی تقسیم بر کل دارایی‌های شرکت در هر سال.
سهم بازار فروش شرکت (MKT): نسبت فروش هر شرکت در هر سال بر جمع کل فروش شرکت‌های نمونه موجود در آن صنعت در سال مدنظر.
اندازه هیئت‌مدیره (BS): تعداد اعضای هیئت‌مدیره شرکت.
اعضای غیرمؤظف هیئت‌مدیره (BI): تعداد اعضای غیرمؤظف هیئت‌مدیره شرکت.
نوع حسابرس (AS): اگر حسابرس شرکت، سازمان حسابرسی باشد، به این متغیر عدد یک و در غیر این صورت عدد صفر اختصاص داده شده است.
رکود یا رونق بورس (BP): اگر دوره رونق بورس باشد، به این متغیر، عدد یک و در غیر این صورت به آن عدد صفر اختصاص داده شده است. رونق و رکود بر اساس شاخص بورس اوراق بهادار محاسبه شده است.
به‌منظور آزمون این موضوع که چگونه دوره ارزش‌گذار بالا بر اقلام تعهدی اختیاری تأثیر می‌گذارد، از مدل تجربی طبق رابطه (4) زیر استفاده شده است:
|
رابطه(4) |
در رابطه (4) ضریب معیاری است که اگر شرکت برای (i) دوره متوالی (یک دوره، دوه دوره و سه دوره) در دهک بالای P/E نمونه قرار گیرد، به آن عدد یک اختصاص داده و در غیر این صورت به آن عدد صفر اختصاص یافته است. متغیرهای کنترلی این مدل نیز همانند متغیرهای تعریف‌شده برای آزمون فرضیه اول هستند. ضرایب معنادار تا بدین معنی خواهد بود که شرکت‌ها در دوران ارزش‌گذار بالا، تمایل به داشتن اقلام تعهدی مثبت داشته‌اند.
به‌منظور بررسی تأثیر مالکیت دولتی بر میزان اقلام تعهدی اختیاری شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا از مدل تجربی طبق رابطه (5) زیر استفاده شده است:
|
رابطه(5) |
|
متغیر تعدیل‌کننده نوع مالکیت (): اگر سهامدار عمده شرکت، دولت یا یک شرکت تحت کنترل دولت یا نهادهای دولتی باشد، به این متغیر عدد یک اختصاص داده شده و در غیر این صورت صفر لحاظ شده است.
در رابطه (5) ضریب معیاری است که اگر شرکت در دهک بالای P/E نمونه قرار گیرد، به آن عدد یک اختصاص داده شده و در غیر این صورت به آن عدد صفر اختصاص یافته است. متغیرهای کنترلی این مدل نیز همانند متغیرهای تعریف‌شده برای آزمون فرضیه اول هستند.
در بین شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری به‌عنوان متغیر وابسته، اقلام تعهدی اختیاری طبق مدل دیچو و دیچو در مقایسه با اقلام تعهدی اختیاری بر حسب مدل کوتاری و همکاران، دارای انحراف معیار و پراکندگی نسبتاً بیشتر و درنتیجه، ثبات و پایداری نسبتاً کمتری طی دوره پژوهش بوده است. به عبارتی، اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران در شرکت‌های بررسی‌شده، با ثبات‌تر از اقلام تعهدی اختیاری دیچو ودیچو بوده است. میزان احتمال آماره جارک‌برا در نگاره (1) درخصوص متغیرهای وابسته (متغیرهای اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و دیچو ودیچو) بیشتر از 5% است که نشان از نرمال‌بودنِ متغیرهای مذکور است.
نگاره 1: آمار توصیفی متغیرهای پژوهش در سطح کل شرکت‌های بورسی
|
معیارها متغیرهای کمّی |
تعداد |
میانگین |
میانه |
ماکزیمم |
مینیمم |
انحراف معیار |
ضریب تغییرات |
آماره جارک‌برا |
احتمال جارک‌برا |
||
|
اقلام تعهدی اختیاری MAQC |
1600 |
13/0 |
12/0 |
71/0 |
001/0 |
12/0 |
92/0 |
225/2 |
329/0 |
||
|
اقلام تعهدی اختیاری MAQDD |
1600 |
13/0 |
12/0 |
72/0 |
002/0 |
13/0 |
00/1 |
309/2 |
315/0 |
||
|
اندازه شرکت SIZE |
1600 |
15/6 |
09/6 |
80/8 |
08/3 |
67/0 |
11/0 |
1/362 |
000/0 |
||
|
اهرم مالی LEV |
1600 |
58/0 |
60/0 |
94/0 |
05/0 |
20/0 |
34/0 |
9/36 |
000/0 |
||
|
نسبت ارزش بازار به دفتری MB |
1600 |
18/3 |
24/2 |
67/12 |
29/0 |
81/2 |
88/0 |
4/181 |
000/0 |
||
|
بازده دارایی‌ها ROA |
1600 |
11/0 |
09/0 |
58/0 |
42/0- |
13/0 |
18/1 |
9/283 |
000/0 |
||
|
سهم بازار فروش MKT |
1600 |
08/0 |
03/0 |
61/0 |
001/0 |
13/0 |
63/1 |
1/369 |
000/0 |
||
|
اندازه هیئت‌مدیره BS |
1600 |
03/5 |
5 |
7 |
5 |
24/0 |
05/0 |
6/271 |
000/0 |
||
|
استقلال هیئت‌مدیره BI |
1600 |
35/3 |
3 |
7 |
0 |
96/0 |
29/0 |
7/9 |
008/0 |
||
|
سن شرکت AGE |
1600 |
58/18 |
17 |
52 |
1 |
49/8 |
46/0 |
3/691 |
000/0 |
||
|
خالص دارایی‌های عملیاتی NOA |
1600 |
26/0 |
22/0 |
81/0 |
02/0 |
19/0 |
73/0 |
5/254 |
000/0 |
||
|
توزیع فراوانی متغیرهای کیفی |
|||||||||||
|
معیارها متغیرهای کیفی |
درصد فراوانی |
تعداد فراوانی (سال - شرکت) |
|||||||||
|
ارزش‌گذار بالای یک دوره (مجازی) HVPE1 |
10/0 |
160 |
|||||||||
|
ارزش‌گذار بالای یک دوره (مجازی) HVAB1 |
10/0 |
160 |
|||||||||
|
ارزش‌گذار بالای دو دوره (مجازی) HVPE2 |
03/0 |
48 |
|||||||||
|
ارزش‌گذار بالای دو دوره (مجازی) HVAB2 |
01/0 |
9 |
|||||||||
|
ارزش‌گذار بالای سه دوره (مجازی) HVPE3 |
01/0 |
11 |
|||||||||
|
ارزش‌گذار بالای سه دوره (مجازی) HVAB4 |
003/0 |
5 |
|||||||||
|
نوع مالکیت (مجازی) GO |
29/0 |
470 |
|||||||||
|
زیان‌ده بودن شرکت (مجازی) LOSS |
11/0 |
177 |
|||||||||
|
انتشار سهام (مجازی) ISSUE |
23/0 |
372 |
|||||||||
|
نوع حسابرس (مجازی) AS |
20/0 |
325 |
|||||||||
|
دوره رونق بورس (مجازی) BP |
10/0 |
160 (معادل یک دوره) |
|||||||||
منبع: یافته‌های پژوهشگر
همبستگی بین متغیرهای پژوهش در نگاره (2) نشان می‌دهد طی دوره پژوهش، بین شاخص‌های مختلف سنجش اقلام تعهدی اختیاری، همبستگی مثبت و معنادار (23/0) وجود داشته است. این موضوع حاکی از همراستایی مدل‌های کوتاری و همکاران و دیچو و دیچو در اندازه‌گیری سطح اقلام تعهدی اختیاری در شرکت‌های بورسی است.
همبستگی مثبت و معنادار و قوی بین شاخص‌های مختلف سنجش اقلام تعهدی اختیاری با میزان ارزش‌گذار بالای دوره‌های اول و دوم و درمقابل، همبستگی مثبت و معنادار (البته نه چندان قوی) بین شاخص‌های مختلف سنجش اقلام تعهدی اختیاری با میزان ارزش‌گذار بالای دوره سوم حاکی از آن است که با طولانی‌ترشدن دوره ارزش‌گذار بالا (از یک دوره تا سه دوره)، میزان اقلام تعهدی اختیاری در شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا، در ابتدا افزایش و سپس کاهش می‌یابد. سایر نتایج همبستگی در نگاره 2 ارائه شده است.
نگاره 2: همبستگی بین متغیرهای پژوهش
|
متغیرها |
HVAB3 |
HVPE3 |
HVAB2 |
HVPE2 |
HVAB1 |
HVPE1 |
MAQDD |
MAQC |
|
ارزش‌گذار بالای یک دوره (مجازی) HVAB1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
ارزش‌گذار بالای یک دوره (مجازی) HVPE1 |
13/0 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
ارزش‌گذار بالای دو دوره (مجازی) HVAB2 |
30/0 |
01/0- |
1 |
|
|
|
|
|
|
ارزش‌گذار بالای دو دوره (مجازی) HVPE2 |
06/0 |
43/0 |
01/0- |
1 |
|
|
|
|
|
ارزش‌گذار بالای سه دوره (مجازی) HVAB3 |
17/0 |
02/0 |
23/0 |
03/0 |
1 |
|
|
|
|
ارزش‌گذار بالای سه دوره (مجازی) HVPE3 |
06/0 |
25/0 |
003/0 |
52/0 |
01/0 |
1 |
|
|
|
اقلام تعهدی اختیاری MAQDD |
14/0 |
27/0 |
20/0 |
55/0 |
38/0 |
55/0 |
1 |
|
|
اقلام تعهدی اختیاری MAQC |
11/0 |
15/0 |
18/0 |
32/0 |
46/0 |
47/0 |
23/0 |
1 |
برای آزمون فرضیه اول، به انتخاب مدل مناسب رگرسیونی پرداخته شد. با توجه به اینکه احتمال آزمون F لیمر در نگاره (3) براساس شاخص‌های اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران و دیچو ودیچو و معیارهای ارزش‌گذار بالا (نسبت قیمت به سود و بازده غیرعادی)، کمتر از سطح معناداری 5% بود، برای آزمون فرضیه اول نمی‌توان از داده‌های تلفیقی استفاده کرد.
نگاره 3: انتخاب داده‌های تلفیقی در برابر داده‌های ترکیبی
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
||||
|
احتمال آماره آزمون |
درجه آزادی |
مقدار آماره آزمون |
نوع آزمون |
|
|
0000/0 |
(1426 و 159) |
44/3 |
F لیمر- MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
|
|
0000/0 |
(1426 و 159) |
95/3 |
F لیمر- MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
|
|
0000/0 |
(1426 و 159) |
64/2 |
F لیمر- MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
|
|
0000/0 |
(1426 و 159) |
12/3 |
F لیمر- MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
|
منبع: یافته‌های پژوهشگر
با توجه به اینکه احتمال آزمون هاسمن در نگاره 4 درخصوص ترکیب اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران و دیچو دیچو و ارزش‌گذار بالا قیمت به سود هر سهم و بازده غیرعادی بیشتر از 5% بوده است، برای آزمون فرضیه اول پژوهش باید از الگوی ترکیبی با اثرات تصادفی استفاده کرد.
نگاره 4: انتخاب الگوی اثرات ثابت در برابر الگوی اثرات تصادفی
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
||||
|
احتمال آماره آزمون |
درجه آزادی خی‌دو |
مقدار آماره خی‌دو |
نوع آزمون |
|
|
4371/0 |
14 |
17/14 |
هاسمن- MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
|
|
0000/1 |
14 |
0001/0 |
هاسمن- MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
|
|
0000/1 |
14 |
0001/0 |
هاسمن- MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
|
|
0000/1 |
14 |
0001/0 |
هاسمن- MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
|
منبع: یافته‌های پژوهشگر
نتایج حاصل در نگاره (5) نشان می‌دهند تأثیر معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری، مثبت و با توجه به احتمال آمار t معنادار بوده است. این امر نشان می‌دهد در شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا، میزان اقلام تعهدی اختیاری، به‌طور چشمگیری بالا بوده است. بر این اساس، می‌توان نتیجه گرفت سطح اقلام تعهدی اختیاری شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا نسبت به سایر شرکت‌ها بیشتر بوده است. نتایج مربوط به آماره F نیز نشان می‌دهند مدل‌ها در حالت کلی معنادارند و با توجه به آماره دوربین – واتسون، فاقد مشکل خودهمبستگی هستند. نتایج مرتبط با آزمون عامل تورم واریانس1 نیز حاکی از آن است که مدل‌های رگرسیونی فاقد مشکل هم‌خطی بوده‌اند و نتایج مربوط به آزمون ناهمسانی واریانس بروش – پاگان – گادفری2 نیز حاکی از نبود مشکل ناهمسانی واریانس در مدل‌های برآورد شده است. با توجه به تأثیر مثبت و معنادارِ معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری، فرضیه اول پژوهش تأیید می‌شود.
نگاره 5. تأثیر ارزش‌گذار بالا بر اقلام تعهدی اختیاری
|
متغیرها
متغیرها |
اقلام تعهدی اختیاری مدل کوتاری و همکاران |
اقلام تعهدی اختیاری مدل دیچو و دیچو |
||||||||||||||||
|
ارزش‌گذار بالای PE |
ارزش‌گذار بالای AB |
ارزش‌گذار بالای PE |
ارزش‌گذار بالای AB |
|||||||||||||||
|
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
|||
|
مقدار ثابت C |
09/0 |
38/1 |
1693/0 |
- |
12/0 |
71/1 |
0882/0 |
- |
19/0 |
67/2 |
0078/0 |
- |
23/0 |
97/2 |
0030/0 |
- |
||
|
ارزش‌گذار بالای یک دوره HV |
19/0 |
96/20 |
0000/0 |
15/1 |
17/0 |
42/17 |
0000/0 |
43/1 |
23/0 |
02/24 |
0000/0 |
15/1 |
14/0 |
84/12 |
0000/0 |
43/1 |
||
|
اندازه شرکت SIZE |
003/0- |
46/0- |
6491/0 |
34/1 |
01/0 |
77/0 |
4386/0 |
34/1 |
01/0- |
39/1- |
1637/0 |
34/1 |
001/0- |
10/0- |
9211/0 |
34/1 |
||
|
اهرم مالی LEV |
05/0- |
89/2- |
0039/0 |
52/1 |
03/0- |
46/1- |
1451/0 |
53/1 |
03/0- |
70/1- |
0898/0 |
52/1 |
02/0- |
74/0- |
4589/0 |
53/1 |
||
|
نسبت ارزش بازار به دفتری MB |
01/0 |
59/6 |
0000/0 |
92/1 |
005/0 |
48/3 |
0005/0 |
99/1 |
01/0 |
69/4 |
0000/0 |
92/1 |
004/0 |
90/2 |
0038/0 |
99/1 |
||
|
بازده دارایی‌ها ROA |
05/0- |
56/1- |
1192/0 |
02/2 |
17/0- |
73/5- |
0000/0 |
86/1 |
06/0- |
11/2- |
0349/0 |
02/2 |
22/0- |
01/7- |
0000/0 |
86/1 |
||
|
زیان‌ده بودن شرکت LOSS |
002/0 |
22/0 |
8225/0 |
54/1 |
06/0- |
89/5- |
0000/0 |
42/1 |
02/0- |
50/1- |
1336/0 |
54/1 |
09/0- |
96/7- |
0000/0 |
42/1 |
||
|
سهم بازار فروش MKT |
01/0- |
42/0- |
6773/0 |
14/1 |
03/0- |
94/0- |
3440/0 |
14/1 |
02/0- |
54/0- |
5924/0 |
14/1 |
04/0- |
09/1- |
2745/0 |
14/1 |
||
|
اندازه هیئت‌مدیره BS |
01/0 |
97/0 |
3317/0 |
08/1 |
01/0- |
42/0- |
6732/0 |
08/1 |
001/0- |
09/0- |
9279/0 |
08/1 |
02/0- |
36/1- |
1752/0 |
08/1 |
||
|
استقلال هیئت‌مدیره BI |
001/0 |
31/0 |
7582/0 |
13/1 |
001/0 |
16/0 |
8703/0 |
13/1 |
003/0- |
85/0- |
3955/0 |
13/1 |
003/0- |
79/0- |
4279/0 |
13/1 |
||
|
انتشار سهام (مجازی) ISSUE |
02/0- |
48/3- |
0005/0 |
05/1 |
004/0- |
58/0- |
5654/0 |
06/1 |
01/0- |
78/1- |
0757/0 |
05/1 |
005/0 |
68/0 |
4942/0 |
06/1 |
||
|
سن شرکت AGE |
003/0- |
59/0- |
5559/0 |
08/1 |
001/0 |
76/1 |
0790/0 |
08/1 |
003/0- |
66/0- |
5108/0 |
08/1 |
001/0 |
37/1 |
1703/0 |
08/1 |
||
|
خالص دارایی‌های عملیاتی NOA |
04/0- |
20/2- |
0227/0 |
06/1 |
003/0- |
17/0- |
8654/0 |
06/1 |
01/0- |
34/0- |
7306/0 |
06/1 |
03/0 |
45/1 |
1469/0 |
06/1 |
||
|
نوع حسابرس (مجازی) AS |
01/0- |
39/1- |
1714/0 |
12/1 |
02/0- |
73/1- |
0847/0 |
12/1 |
01/0- |
14/1- |
2552/0 |
12/1 |
01/0- |
43/1- |
1517/0 |
12/1 |
||
|
دوره رونق بورس (مجازی) BP |
05/0 |
03/4 |
0001/0 |
98/1 |
02/0- |
26/1- |
2083/0 |
13/2 |
06/0 |
66/4 |
0000/0 |
98/1 |
0003/0 |
02/0 |
9812/0 |
13/2 |
||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای PE- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
|||||||||||||
|
327/0 |
321/0 |
937/3 |
140/0 |
0000/0 |
848/1 |
|||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
||||||||||||||||||
|
مقدار |
34/1 |
درجه آزادی |
(1585 و 14) |
احتمال |
1755/0 |
|||||||||||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای AB- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
|||||||||||||
|
277/0 |
270/0 |
740/3 |
154/0 |
0000/0 |
806/1 |
|||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
||||||||||||||||||
|
مقدار |
56/1 |
درجه آزادی |
(1585 و 14) |
احتمال |
0840/0 |
|||||||||||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
|||||||||||||
|
361/0 |
355/0 |
462/3 |
177/0 |
0000/0 |
872/1 |
|||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
||||||||||||||||||
|
مقدار |
36/1 |
درجه آزادی |
(1585 و 14) |
احتمال |
1650/0 |
|||||||||||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
|||||||||||||
|
208/0 |
201/0 |
649/3 |
161/0 |
0000/0 |
664/1 |
|||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
||||||||||||||||||
|
مقدار |
44/1 |
درجه آزادی |
(1585 و 14) |
احتمال |
1277/0 |
|||||||||||||
منبع: یافته‌های پژوهشگر
احتمال آزمون F لیمر در نگاره (6) نیز کمتر از سطح معناداری 5% بوده است؛ بنابراین، برای آزمون فرضیه دوم پژوهش نیز نمی‌توان از روش داده‌های تلفیقی استفاده کرد.
نگاره 6: انتخاب داده‌های تلفیقی در برابر داده‌های ترکیبی
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
||||
|
احتمال آماره آزمون |
درجه آزادی |
مقدار آماره آزمون |
نوع آزمون |
|
|
0000/0 |
(1424 و 159) |
59/3 |
F لیمر- MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
|
|
0000/0 |
(1424 و 159) |
00/4 |
F لیمر- MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
|
|
0000/0 |
(1424 و 159) |
03/3 |
F لیمر- MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
|
|
0000/0 |
(1424 و 159) |
13/3 |
F لیمر- MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
|
منبع: یافته‌های پژوهشگر
احتـمال آزمون هاسمن در نگاره (7) نیز بیشتر از 5% بوده است؛ درنتیجه، برای آزمون فرضـیه دوم پژوهش هم باید از الگوی ترکیبی با اثرات تصادفی اسـتفاده کرد.
نگاره 7: انتخاب الگوی اثرات ثابت در برابر الگوی اثرات تصادفی
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
|||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
|||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
|||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
|||
|
احتمال آماره آزمون |
درجه آزادی خی‌دو |
مقدار آماره خی‌دو |
نوع آزمون |
|
3392/0 |
16 |
74/17 |
هاسمن- MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
|
0000/1 |
16 |
0001/0 |
هاسمن- MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
|
7738/0 |
16 |
56/11 |
هاسمن- MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
|
0000/1 |
16 |
0001/0 |
هاسمن- MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
منبع: یافته‌های پژوهشگر
نتایج حاصل در نگاره 8 نشان می‌دهند در بین دوره‌های مختلف ارزش‌گذار بالا (از یک تا سه دوره)، تأثیر معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا در یک و دو دوره بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری، مثبت و با توجه به احتمال آمار t معنادار بوده است. این در حالی است که تأثیر معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا در سه دوره بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری (به‌جز در رابطه با تأثیر ارزش‌گذار بالا در سه دوره براساس معیار بازده غیرعادی بر میزان اقلام تعهدی اختیاری براساس شاخص دیچو و دیچو) غیرمعنادار بوده است. بر این اساس، می‌توان نتیجه گرفت با طولانی‌ترشدن دوره ارزش‌گذار بالا (از یک دوره تا سه دوره)، میزان اقلام تعهدی اختیاری در شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا، در ابتدا افزایش یافته و سپس تضعیف شده است.
با توجه به اینکه میزان احتمال نتایج مربوط به آماره F در نگاره (8) کمتر از 5% بوده است، مدل‌ها در حالت کلی معنادارند و با توجه به اینکه مقدار آماره دوربین - واتسون بین 5/1 و 5/2 است، مدل فاقد مشکل خودهمبستگی است. احتمال آماره جارک‌برا برای مقادیر باقی‌مانده‌های رگرسیونی مدل‌های مذکور، بیشتر از 5% بوده که حاکی از نرمال‌بودن باقی‌مانده‌های مدل‌های رگرسیونی است.
با توجه به تأثیر مثبت و معنادارِ معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا در یک و دو دوره بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری و عدم تأثیر معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا در سه دوره بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری (به‌جز تأثیر ارزش‌گذار بالا در سه دوره براساس معیار بازده غیرعادی بر میزان اقلام تعهدی اختیاری براساس شاخص دیچو و دیچو که معنادار بوده است) فرضیه دوم نیز تأیید می‌شود.
نگاره 8: تأثیر دوره‌های مختلف ارزش‌گذار بالا بر اقلام تعهدی اختیاری
|
متغیرها
متغیرها |
اقلام تعهدی اختیاری مدل کوتاری و همکاران |
اقلام تعهدی اختیاری مدل دیچو و دیچو |
||||||||||||||||||
|
ارزش‌گذار بالای PE |
ارزش‌گذار بالای AB |
ارزش‌گذار بالای PE |
ارزش‌گذار بالای AB |
|||||||||||||||||
|
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
|||||
|
مقدار ثابت C |
10/0 |
44/1 |
1505/0 |
- |
12/0 |
67/1 |
0946/0 |
- |
20/0 |
99/2 |
0028/0 |
- |
23/0 |
94/2 |
0033/0 |
- |
||||
|
ارزش‌گذار بالای یک دوره HV1 |
17/0 |
93/16 |
0000/0 |
51/1 |
17/0 |
69/16 |
0000/0 |
48/1 |
15/0 |
61/15 |
0000/0 |
51/1 |
13/0 |
95/11 |
0000/0 |
48/1 |
||||
|
ارزش‌گذار بالای دو دوره HV2 |
07/0 |
28/4 |
0000/0 |
58/1 |
12/0 |
41/3 |
0007/0 |
15/1 |
07/0 |
89/5 |
0000/0 |
58/1 |
07/0 |
35/4 |
0000/0 |
15/1 |
||||
|
ارزش‌گذار بالای سه دوره HV3 |
01/0- |
41/0- |
6842/0 |
23/1 |
04/0 |
93/0 |
3527/0 |
14/1 |
03/0 |
11/1 |
2692/0 |
23/1 |
04/0 |
17/2 |
0301/0 |
14/1 |
||||
|
اندازه شرکت SIZE |
003/0- |
49/0- |
6248/0 |
34/1 |
01/0 |
81/0 |
4152/0 |
34/1 |
01/0- |
47/1- |
1423/0 |
34/1 |
001/0- |
01/0- |
9914/0 |
34/1 |
||||
|
اهرم مالی LEV |
06/0- |
10/3- |
0020/0 |
53/1 |
02/0- |
18/1- |
2366/0 |
53/1 |
05/0- |
64/2- |
0084/0 |
53/1 |
01/0- |
40/0- |
6924/0 |
53/1 |
||||
|
نسبت ارزش بازار به دفتری MB |
01/0 |
58/6 |
0000/0 |
92/1 |
004/0 |
27/3 |
0011/0 |
99/1 |
01/0 |
93/4 |
0000/0 |
92/1 |
004/0 |
59/2 |
0096/0 |
99/1 |
||||
|
بازده دارایی‌ها ROA |
05/0- |
58/1- |
1113/0 |
02/2 |
17/0- |
72/5- |
0000/0 |
86/1 |
07/0- |
38/2- |
0175/0 |
02/2 |
22/0- |
01/7- |
0000/0 |
86/1 |
||||
|
زیان‌ده بودن شرکت LOSS |
002/0 |
24/0 |
8063/0 |
54/1 |
06/0- |
94/5- |
0000/0 |
42/1 |
01/0- |
52/1- |
1282/0 |
54/1 |
09/0- |
07/8- |
0000/0 |
42/1 |
||||
|
سهم بازار فروش MKT |
01/0- |
36/0- |
7198/0 |
14/1 |
04/0- |
98/0- |
3265/0 |
15/1 |
01/0- |
28/0- |
7777/0 |
14/1 |
04/0- |
20/1- |
2289/0 |
15/1 |
||||
|
اندازه هیئت‌مدیره BS |
01/0 |
94/0 |
3465/0 |
08/1 |
005/0- |
41/0- |
6828/0 |
08/1 |
002/0- |
18/0- |
8577/0 |
08/1 |
02/0- |
35/1- |
1773/0 |
08/1 |
||||
|
استقلال هیئت‌مدیره BI |
001/0 |
41/0 |
6786/0 |
13/1 |
001/0 |
002/0 |
9985/0 |
13/1 |
002/0- |
54/0- |
5867/0 |
13/1 |
003/0- |
03/1- |
3008/0 |
13/1 |
||||
|
انتشار سهام (مجازی) ISSUE |
02/0- |
31/3- |
0010/0 |
05/1 |
003/0- |
44/0- |
6610/0 |
06/1 |
01/0- |
17/1- |
2411/0 |
05/1 |
01/0 |
87/0 |
3833/0 |
06/1 |
||||
|
سن شرکت AGE |
003/0- |
66/0- |
5103/0 |
08/1 |
001/0 |
69/1 |
0910/0 |
08/1 |
005/0- |
99/0- |
3240/0 |
08/1 |
001/0 |
24/1 |
2163/0 |
08/1 |
||||
|
خالص دارایی‌های عملیاتی NOA |
04/0- |
13/2- |
0334/0 |
06/1 |
001/0- |
07/0- |
9481/0 |
06/1 |
002/0- |
14/0- |
8890/0 |
06/1 |
03/0 |
60/1 |
1097/0 |
06/1 |
||||
|
نوع حسابرس(مجازی) AS |
01/0- |
26/1- |
2095/0 |
12/1 |
02/0- |
80/1- |
0722/0 |
12/1 |
01/0- |
75/0- |
4525/0 |
12/1 |
01/0- |
53/1- |
1270/0 |
12/1 |
||||
|
دوره رونق بورس(مجازی) BP |
05/0 |
98/3 |
0001/0 |
98/1 |
02/0- |
24/1- |
2135/0 |
14/2 |
05/0 |
68/4 |
0000/0 |
98/1 |
001/0- |
004/0- |
9964/0 |
14/2 |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای PE- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
||||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
|||||||||||||||
|
335/0 |
328/0 |
905/3 |
142/0 |
0000/0 |
846/1 |
|||||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
||||||||||||||||||||
|
مقدار |
33/1 |
درجه آزادی |
(1583 و 16) |
احتمال |
1724/0 |
|||||||||||||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای AB- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
||||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
|||||||||||||||
|
283/0 |
276/0 |
940/3 |
139/0 |
0000/0 |
815/1 |
|||||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
||||||||||||||||||||
|
مقدار |
56/1 |
درجه آزادی |
(1583 و 16) |
احتمال |
0709/0 |
|||||||||||||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
||||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
|||||||||||||||
|
463/0 |
457/0 |
018/3 |
221/0 |
0000/0 |
889/1 |
|||||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
||||||||||||||||||||
|
مقدار |
20/1 |
درجه آزادی |
(1583 و 16) |
احتمال |
2571/0 |
|||||||||||||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
||||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
|||||||||||||||
|
223/0 |
215/0 |
403/3 |
182/0 |
0000/0 |
664/1 |
|||||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
||||||||||||||||||||
|
مقدار |
54/1 |
درجه آزادی |
(1583 و 16) |
احتمال |
0782/0 |
|||||||||||||||
احتمال آزمون F لیمر در نگاره (9) هم، کمتر از سطح معناداری 5% بوده است؛ بنابراین، برای آزمون فرضیه سوم پژوهش هم نمی‌توان از داده‌های تلفیقی استفاده کرد.
نگاره 9: انتخاب داده‌های تلفیقی در برابر داده‌های ترکیبی
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
||||
|
احتمال آماره آزمون |
درجه آزادی |
مقدار آماره آزمون |
نوع آزمون |
|
|
0000/0 |
(1425 و 159) |
43/3 |
F لیمر- MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
|
|
0000/0 |
(1425 و 159) |
94/3 |
F لیمر- MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
|
|
0000/0 |
(1425 و 159) |
68/2 |
F لیمر- MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
|
|
0000/0 |
(1425 و 159) |
11/3 |
F لیمر- MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
|
منبع: یافته‌های پژوهشگر
احتمال آزمون هاسمن در نگاره (10) نیز بیشتر از 5% بوده است؛ درنتیجه، برای آزمون فرضیه سوم پژوهش دلیل کافی برای رد الگوی اثرات تصادفی وجود ندارد.
نگاره 10: انتخاب الگوی اثرات ثابت در برابر الگوی اثرات تصادفی
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
||||
|
احتمال آماره آزمون |
درجه آزادی خی‌دو |
مقدار آماره خی‌دو |
نوع آزمون |
|
|
5633/0 |
15 |
51/13 |
هاسمن- MAQC و ارزش‌گذار بالای PE |
|
|
0000/1 |
15 |
0001/0 |
هاسمن- MAQC و ارزش‌گذار بالای AB |
|
|
5569/0 |
15 |
59/13 |
هاسمن- MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE |
|
|
0000/1 |
15 |
0001/0 |
هاسمن- MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB |
|
منبع: یافته‌های پژوهشگر
نتایج حاصل در نگاره (11) نشان می‌دهند در بین شاخص‌های اقلام تعهدی اختیاری و معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا، تنها تأثیر اثر تعاملی ارزش‌گذار بالا بر حسب معیار بازده غیرعادی در نوع مالکیت بر اقلام تعهدی اختیاری بر حسب مدل کوتاری و همکاران، منفی و با توجه به احتمال آمار t معنادار بوده است؛ به هر حال، در رابطه با سایر مدل‌ها، رابطه میان ارزش‌گذار بالا و اقلام تعهدی اختیاری، مستقل از نوع مالکیت بوده است؛ بنابراین، تأثیر نوع مالکیت بر رابطه میان ارزش‌گذار بیش از واقع و اقلام تعهدی اختیاری، تنها بر حسب مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران و ارزش‌گذار بالای بازده غیرعادی معنادار بوده است. نتایج مرتبط با آزمون عامل تورم واریانس نیز حاکی از آن است که مدل‌های رگرسیونی فاقد مشکل هم‌خطی بوده‌اند و نتایج مربوط به آزمون ناهمسانی واریانس بروش-پاگان-گادفری نیز حاکی از نبود مشکل ناهمسانی واریانس در مدل‌های رگرسیونی است. با توجه به تأثیر منفی و معنادارِ اثر تعاملی ارزش‌گذار بالا بر حسب معیار بازده غیرعادی در نوع مالکیت بر اقلام تعهدی اختیاری بر حسب مدل کوتاری و همکاران، فرضیه سوم تنها بر حسب مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران و ارزش‌گذار بالای بازده غیرعادی تأیید می‌شود.
نگاره 11: تأثیر نوع مالکیت بر رابطه میان ارزش‌گذار بالا (بیش از واقع) و اقلام تعهدی اختیاری
|
متغیرها
متغیرها |
اقلام تعهدی اختیاری مدل کوتاری و همکاران |
اقلام تعهدی اختیاری مدل دیچو و دیچو |
|||||||||||||||||||||
|
ارزش‌گذار بالای PE |
ارزش‌گذار بالای AB |
ارزش‌گذار بالای PE |
ارزش‌گذار بالای AB |
||||||||||||||||||||
|
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
ضرایب رگرسیونی |
مقدار آماره t |
احتمال آماره t |
آزمون هم‌خطی VIF |
||||||||
|
مقدار ثابت C |
10/0 |
39/1 |
1661/0 |
- |
12/0 |
64/1 |
1015/0 |
- |
19/0 |
65/2 |
0081/0 |
- |
23/0 |
96/2 |
0031/0 |
- |
|||||||
|
ارزش‌گذار بالای یک دوره HV |
19/0 |
29/19 |
0000/0 |
43/1 |
19/0 |
88/16 |
0000/0 |
78/1 |
22/0 |
62/20 |
0000/0 |
43/1 |
15/0 |
72/11 |
0000/0 |
78/1 |
|||||||
|
ارزش‌گذار بالای یک دوره ضرب در نوع مالکیت |
03/0- |
38/1- |
1669/0 |
31/1 |
05/0- |
83/2- |
0047/0 |
34/1 |
04/0 |
78/1 |
0749/0 |
31/1 |
01/0- |
52/0- |
6052/0 |
34/1 |
|||||||
|
اندازه شرکت SIZE |
003/0- |
45/0- |
6538/0 |
34/1 |
01/0 |
81/0 |
4175/0 |
34/1 |
01/0- |
40/1- |
1626/0 |
34/1 |
001/0- |
09/0- |
9253/0 |
34/1 |
|||||||
|
اهرم مالی LEV |
05/0- |
84/2- |
0045/0 |
53/1 |
03/0- |
39/1- |
1651/0 |
53/1 |
03/0- |
76/1- |
0783/0 |
53/1 |
02/0- |
73/0- |
4673/0 |
53/1 |
|||||||
|
نسبت ارزش بازار به دفتری MB |
01/0 |
56/6 |
0000/0 |
92/1 |
005/0 |
60/3 |
0003/0 |
99/1 |
01/0 |
72/4 |
0000/0 |
92/1 |
004/0 |
92/2 |
0035/0 |
99/1 |
|||||||
|
بازده دارایی‌ها ROA |
05/0- |
55/1- |
1213/0 |
02/2 |
17/0- |
71/5- |
0000/0 |
86/1 |
06/0- |
12/2- |
0338/0 |
02/2 |
23/0- |
00/7- |
0000/0 |
86/1 |
|||||||
|
زیان‌ده بودن شرکت (مجازی) LOSS |
002/0 |
21/0 |
8335/0 |
54/1 |
06/0- |
94/5- |
0000/0 |
42/1 |
02/0- |
48/1- |
1388/0 |
54/1 |
09/0- |
97/7- |
0000/0 |
42/1 |
|||||||
|
سهم بازار فروش MKT |
01/0- |
45/0- |
6535/0 |
14/1 |
03/0- |
93/0- |
3534/0 |
14/1 |
02/0- |
49/0- |
6250/0 |
14/1 |
04/0- |
09/1- |
2769/0 |
14/1 |
|||||||
|
اندازه هیئت‌مدیره BS |
01/0 |
93/0 |
3522/0 |
08/1 |
005/0- |
37/0- |
7103/0 |
08/1 |
004/0- |
04/0- |
9690/0 |
08/1 |
02/0- |
35/1- |
1782/0 |
08/1 |
|||||||
|
استقلال هیئت‌مدیره BI |
001/0 |
36/0 |
7165/0 |
13/1 |
003/0 |
10/0 |
9226/0 |
13/1 |
003/0- |
91/0- |
3605/0 |
13/1 |
003/0- |
81/0- |
4208/0 |
13/1 |
|||||||
|
انتشار سهام (مجازی) ISSUE |
02/0- |
45/3- |
0006/0 |
05/1 |
003/0- |
42/0- |
6735/0 |
07/1 |
01/0- |
82/1- |
0692/0 |
05/1 |
005/0 |
71/0 |
4774/0 |
07/1 |
|||||||
|
سن شرکت AGE |
003/0- |
57/0- |
5688/0 |
08/1 |
001/0 |
69/1 |
0921/0 |
08/1 |
003/0- |
68/0- |
4971/0 |
08/1 |
001/0 |
36/1 |
1755/0 |
08/1 |
|||||||
|
خالص دارایی‌های عملیاتی NOA |
04/0- |
18/2- |
0294/0 |
07/1 |
002/0- |
13/0- |
8952/0 |
07/1 |
01/0- |
39/0- |
6960/0 |
07/1 |
03/0 |
46/1 |
1446/0 |
07/1 |
|||||||
|
نوع حسابرس (مجازی) AS |
01/0- |
30/1- |
1935/0 |
13/1 |
02/0- |
70/1- |
0887/0 |
13/1 |
01/0- |
23/1- |
2183/0 |
13/1 |
01/0- |
43/1- |
1537/0 |
13/1 |
|||||||
|
دوره رونق بورس (مجازی) BP |
05/0 |
00/4 |
0001/0 |
98/1 |
02/0- |
43/1- |
1537/0 |
14/2 |
06/0 |
71/4 |
0000/0 |
98/1 |
0001/0 |
01/0 |
9944/0 |
14/2 |
|||||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای PE- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
|||||||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
||||||||||||||||||
|
328/0 |
321/0 |
154/3 |
207/0 |
0000/0 |
852/1 |
||||||||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
|||||||||||||||||||||||
|
مقدار |
23/1 |
درجه آزادی |
(1584 و 15) |
احتمال |
2392/0 |
||||||||||||||||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران MAQC و ارزش‌گذار بالای AB- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
|||||||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
||||||||||||||||||
|
280/0 |
273/0 |
311/4 |
116/0 |
0000/0 |
816/1 |
||||||||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
|||||||||||||||||||||||
|
مقدار |
45/1 |
درجه آزادی |
(1584 و 15) |
احتمال |
1154/0 |
||||||||||||||||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای PE- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
|||||||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
||||||||||||||||||
|
362/0 |
356/0 |
379/4 |
112/0 |
0000/0 |
873/1 |
||||||||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
|||||||||||||||||||||||
|
مقدار |
32/1 |
درجه آزادی |
(1584 و 15) |
احتمال |
1799/0 |
||||||||||||||||||
|
مدل اقلام تعهدی اختیاری دیچو و دیچو MAQDD و ارزش‌گذار بالای AB- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی |
|||||||||||||||||||||||
|
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
مقدار جارک‌برا باقیمانده |
احتمال جارک‌برا باقیمانده |
احتمال آماره F |
آماره دوربین-واتسون |
||||||||||||||||||
|
209/0 |
201/0 |
099/4 |
129/0 |
0000/0 |
664/1 |
||||||||||||||||||
|
آزمون ناهمسانی واریانس (بروش-پاگان-گادفری) |
|||||||||||||||||||||||
|
مقدار |
33/1 |
درجه آزادی |
(1584 و 15) |
احتمال |
1776/0 |
||||||||||||||||||
در این پژوهش، نوع مالکیت، ارزش‌گذار بیش از واقع و اقلام تعهدی اختیاری در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی شدند.
نتایج فرضیه اول نشان دادند تأثیر معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری، مثبت و معنادار بوده است. تأثیر مثبت و معنادار ارزش‌گذار بالا بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری حاکی از آن است که مدیران عامل شرکت‌های با ارزش‌گذار بالا به دلیل نداشتن توانایی لازم برای دستیابی به سطح عملکرد موردانتظار متناسب با قیمت سهام تلاش می‌کنند با استفاده از رویه‌های حسابداری متهورانه به مدیریت سود روی آورند تا این ضعف عملکرد را پوشش دهند. نتایج این فرضیه در رابطه با تأثیر مثبت و معنادار ارزش‌گذار بالا بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری، تا حدودی موافق با نتایج پژوهش‌های قبلی جنسن (Jensen, 2005)، افندی و همکاران (Efendi et al., 2007)، هومز و اسکانتز (Houmes & Skantz, 2010)، ودیعی و عظیمی‌فر (1391) بوده است.
نتایج فرضیه دوم نشان دادند در بین دوره‌های مختلف ارزش‌گذار بالا (از یک تا سه دوره)، تأثیر معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا در یک و دو دوره بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری، مثبت و معنادار بوده است. این در حالی است که تأثیر معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا در سه دوره بر شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری (به‌جز در رابطه با تأثیر ارزش‌گذار بالا در سه دوره براساس معیار بازده غیرعادی بر میزان اقلام تعهدی اختیاری براساس شاخص دیچو و دیچو)، غیرمعنادار بوده است. نتایج مرتبط با تضعیف‌شدن تأثیر ارزش‌گذار بالای شرکت (با طولانی‌تر شدن دوره ارزش‌گذار بالا) بر میزان اقلام تعهدی اختیاری مؤید این مطلب است که با طولانی‌ترشدن دوره ارزش‌گذار بالا، هزینه و دشواری مدیریت اقلام تعهدی نیز افزایش می‌یابد. به‌طور کلی، نتیجه فرضیه دوم مبنی بر تضعیف‌شدن تأثیر ارزش‌گذار بالای شرکت (با طولانی‌ترشدن دوره ارزش‌گذار بالا) بر میزان اقلام تعهدی اختیاری، تا حدودی موافق با نتایج پژوهش‌های قبلی لی و همکاران (Li et al., 2020) بوده است.
نتایج فرضیه سوم نشان دادند در بین شاخص‌های مختلف اقلام تعهدی اختیاری و همچنین، معیارهای مختلف ارزش‌گذار بالا (بیش از واقع)، تنها تأثیر اثر تعاملی ارزش‌گذار بالا بر حسب معیار بازده غیرعادی در نوع مالکیت بر اقلام تعهدی اختیاری بر حسب مدل کوتاری و همکاران، منفی و معنادار بوده است. این در حالی است که در رابطه با سایر مدل‌های رگرسیونی، رابطه میان ارزش‌گذار بالا (بیش از واقع) و اقلام تعهدی اختیاری، مستقل از نوع مالکیت بوده است. بر این اساس، می‌توان نتیجه گرفت تأثیر نوع مالکیت بر رابطه میان ارزش‌گذار بیش از واقع و اقلام تعهدی اختیاری، تنها بر حسب مدل اقلام تعهدی اختیاری کوتاری و همکاران و ارزش‌گذار بالای بازده غیرعادی معنادار بوده است. تأثیر منفی و معنادارِ اثر تعاملی ارزش‌گذار بالا بر حسب معیار بازده غیرعادی در نوع مالکیت بر اقلام تعهدی اختیاری بر حسب مدل کوتاری و همکاران همراستا با این دیدگاه است که مدیران شرکت‌های دولتی، سهام و اختیار سهام کمتری نسبت به مدیران شرکت‌های خصوصی دارند و از انگیزه پولی کمتری برای ایجاد بازده غیرعادی سهام و همچنین، سطح اقلام تعهدی اختیاری (مدیریت سود) برخوردارند. نتیجه به‌دست‌آمده تا حدودی همراستا با نتایج پژوهش‌های قبلی چن و همکاران (Chen et al., 2018) و لی و همکاران (Li et al., 2020) و تا حدودی مغایر با نتایج پژوهش‌های قبلی وانگ و همکاران (Wang et al., 2008) است.
1- با توجه به تأثیر مستقیم ارزش‌گذار بالا بر میزان اقلام تعهدی اختیاری، به نظر می‌رسد مدیران دارایِ ارزش‌گذار بالا انتظار دارند به‌زودی قیمت سهام شرکت آنها دچار افت شدید شود و بنابراین، آنها با ایجاد آگاهی کاذب (دستکاری اقلام تعهدی) در بین بازار و جامعه، از بروز صدمات سنگین جلوگیری می‌کنند؛ از این رو، پیشنهاد می‌شود استفاده‌کنندگان از اطلاعات شرکت‌های بورسی و به‌ویژه تحلیلگران مالی و سهامداران بالقوه در ارزیابی کیفیت سود و عملکرد بالقوه شرکت‌های مذکور (شرکت‌های دارایِ ارزش‌گذار بالا) و همچنین، برای سرمایه‌گذاری آتی در شرکت‌های مذکور، به دلیل ریسک بالای سرمایه‌گذاری در این قبیل شرکت‌ها دقت بیشتری به خرج دهند.
2- با توجه به تأثیر منفی و معنادارِ اثر تعاملی ارزش‌گذار بالا بر حسب معیار بازده غیرعادی در نوع مالکیت بر اقلام تعهدی اختیاری بر حسب مدل کوتاری و همکاران، به نظر می‌رسد مدیران شرکت‌های دولتی، از انگیزه پولی کمتری برای ایجاد بازده غیرعادی و همچنین، سطح اقلام تعهدی اختیاری (مدیریت سود) برخوردارند؛ بنابراین، پیشنهاد می‌شود شرکت‌هایی که مسئول رتبه‌بندی شرکت‌ها هستند، نوع مالکیت آنان را مدنظر قرار دهند.
1- بررسی و آزمون رابطه بین ارزش‌گذار بالا و سطح اقلام تعهدی اختیاری در شرکت‌های زیان‌ده در مقایسه با شرکت‌های سود ده و تأثیر مالکان نهادی بر این رابطه.
2- بررسی فرضیه‌های این پژوهش برای دوره زمانی طولانی‌تر برای آزمون دقیق‌تر.
3- بررسی و آزمون مدت زمان پذیرش شرکت در سازمان بورس و اوراق بهادار (شرکت‌های کمتر و بیشتر از 10 سال)، ارزش گذاری بیش از واقع و اقلام تعهدی اختیاری.
4- رابطه بین اظهارنظر حسابرس در شرکت‌های دولتی و خصوصی، ارزش‌گذار بیش از واقع و اقلام تعهدی اختیاری.
یادداشت‌ها
|
Varinace Inflation Factors (VIF) |
1 |
|
Breusch-Pagan-Godfrey |
2 |
)
