تدوین مدل ریسک پذیری حسابرس با هدف بهبود قضاوت حرفه ای حسابرس (رویکرد داده بنیاد چندوجهی)

شفیعی, شهرام; محسنی, عبدالرضا; قاسمی, مصطفی

doi:10.22108/far.2023.138702.1988

تدوین مدل ریسک پذیری حسابرس با هدف بهبود قضاوت حرفه ای حسابرس (رویکرد داده بنیاد چندوجهی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری گروه حسابداری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

² استادیار گروه حسابداری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

10.22108/far.2023.138702.1988

چکیده

قضاوت اخلاقی یک پروسه فکری است که تحت تأثیر عوامل بسیاری مانند ارزش های شخصی حسابرس و اثرات بیرونی بر قضاوت های حسابرسی قرار دارد. در حرفه حسابرسی ریسک پذیری اشخاص می تواند بر حجم رسیدگی ها و نوع آزمون های حسابرسی تاثیرگذار باشد و در نهایت قضاوت حرفه ای حسابرس را تحت الشعاع قرار دهد. هدف این پژوهش تدوین مدل ریسک پذیری حسابرس با هدف بهبود قضاوت حرفه ای حسابرس (رویکرد داده بنیاد چندوجهی) می باشد. پژوهش با 20 مصاحبه از خبره حرفه حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و با نمونه گیری روش گلوله برفی و رویکرد داده بنیاد چند وجهی انجام گرفته است. نتایج شامل استخراج پانصد کد مفهومی، چهل مقوله فرعی، پانزده مقوله اصلی و یک مدل مفهومی باشد. سرانجام؛ مولفه های چون تجربه حرفه ای، دانش تخصصی، عوامل روان شناختی، اخلاق حرفه ای، نظارت نهادهای ناظر، رهبری، کار تیمی، همکاری، جامعه ذینفعان، پیچیدگی کار، رضایت درونی حسابرس، فشار ذینفعان، فشار زمانی، انگیزه و منافع شخصی، رفتار فرصت طلبانه ساختار فرهنگی، توان توجیه کنندگی و غیره شناسایی شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

تخصصی

عنوان مقاله [English]

Development of the auditor's risk tolerance model with the aim of improving the auditor's professional judgment (multifaceted foundation data approach)

نویسندگان [English]

Shahram Shafiei ¹
Abdoreza Mohseni ²
Mostafa Ghasemi ²

¹ Ph.D. Student of Accounting Department, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran.

² Assistant Professor of Accounting Department, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran.

چکیده [English]

Ethical judgment is a thought process that is influenced by many factors such as the auditor's personal values and external influences on audit judgments. In the field of auditing, people's risk tolerance can affect the volume of proceedings and the type of tests and ultimately overshadow the auditor's professional judgment. The purpose of this research is to develop the auditor's risk tolerance model with the aim of improving the auditor's professional judgment (multifaceted foundation data approach).The present research was conducted by interviewing 20 experts in the auditing profession, who were part of the auditors and members of the Certified Public Accountants Society of Iran, and by using the snowball method and multifaceted foundation data theory. In this way, 500 conceptual codes, 40 sub-categories, 15 main categories and 1 conceptual model were extracted and components such as professional experience, specialized knowledge, psychological factors, professional ethics, supervision of supervisory institutions, leadership, teamwork, cooperation, Stakeholder community, work complexity, auditor's internal satisfaction, stakeholder pressure, time pressure, motivation and personal interests, opportunistic behavior, cultural structure, justification power, etc. were identified. The results of this study showed that auditors' motives and unethical behaviors originate from factors such as individual characteristics, organizational position, professional characteristics, internal and external factors. Failure to pay attention to the occurrence of such behaviors shows a decrease in transparency and unwillingness to respond at the community level.
Introduction
Professional judgment is one of the professional characteristics of independent auditors, which affects all aspects of the audit, including planning, determining the level of importance, quantity and quality of audit evidence, and finally, the professional opinion of independent auditors, and on the decision-making of the group. It affects a wide range of stakeholders including managers, investors and analysts. The dimensions of judgment and decision-making are issues that have always been raised in auditing. In fact, these dimensions are the main aspects of auditing. Because auditing is a process that is always accompanied by judgment. This can create a risk for auditors. Auditing, like accounting, is not concerned with the world of debtors and creditors, but is faced with matters such as risk, controls, measurement of operations and audit documents (Nechal, 2000).
The studies that have been conducted in the auditor's judgment and decision-making area have been classified by Bonner (1999) based on three main determinants: personality, occupational and environmental variables. These three variables are integral components of the auditor's judgment and decision-making process; which are used by an accountant or auditor (Mala and Chand, 2015). Some of the factors affecting the judgment of auditors are individual and psychological factors that create differences in the judgment of different people and sometimes cause behavioral and judgmental biases in auditors. Researches on judgment and decision-making in auditing examine two important issues. The first is the quality of judgment and decision-making of an individual or a group, that is, the measurement of people's performance when performing tasks that require judgment and decision-making. Second, they examine the factors that influence the auditor's judgment and decision-making (Bonner, 1999).
An auditor's ability to make high-quality decisions and to make decisions at different levels of task complexity may be influenced by their personal characteristics (McKnight and Wright, 2011). Considering the dimensions of people's personality in the organization makes employees work according to their abilities and personality traits in the fields they are interested in, which improves the efficiency of the individual and the effectiveness of the organization. Previous research on the relationship between personality and job performance shows that personality components can affect job performance in auditing (Ashton and Kramer, 1999).

Research questions
According to the subject of the research, the research questions are as follows:
First question: Does improving auditors' professional judgments increase the quality of auditors' reports?
Second question: Is there a comprehensive model for auditors' professional judgments regarding auditors' risk taking?
Third question: What variables can affect auditors' risk taking?
Question 4: What are the key categories for auditors' risk taking in order to improve auditors' professional judgment?
Question 5: What are the background conditions for formulating auditors' risk tolerance patterns in order to improve auditors' professional judgment?

Research methodology
From the objective point of view, this research is an applied research, because the researcher seeks to present the auditor's risk tolerance model with the aim of improving the auditor's professional judgment and developing practical knowledge in this field. The current study is classified in the mixed research group in terms of how to collect the required data; In other words, this data type research is a sequential exploratory mixed (combined) research in which the qualitative method is first followed by the quantitative method. This means that qualitative data is collected and formulated first, and then the researcher gets a complete understanding of the phenomenon by recommending the aspects to be studied, and the next step is to answer the research questions through quantitative data. In the qualitative part, the qualitative model will be used using the data-based theory of Strauss and Corbin (2008) to discover the central and sub-categories of the auditor's risk-taking model and to identify the relationship between these categories, leading to the presentation of a paradigmatic model. In the quantitative part, the researcher-made questionnaire will be used. Also, in terms of time, the current research can be considered a cross-sectional study that will take place in 1402.
Documentary and field method will be used in this research. In the document section, domestic and foreign scientific books and articles related to the subject are used, and in the field section, the required data collection tools (questionnaire) are used.

Discussion and conclusion
The auditing profession includes a set of crediting services to financial statements that has many audiences and stakeholders. Since the main mission of the auditing profession is the accreditation of financial statements and related reports. In performing this task, auditors need to gain the trust of society by adhering to ethical principles. While different dimensions of the auditor's personality can be determining factors in auditors' judgment, the level of self-efficacy of people may affect the level of audit judgment along with these factors. Considering the influence of these factors may help explain changes in audit judgment.
Considering the general attitude that excessive risk in audit is unethical and unethical decisions bring some risk, also the prevalence of unethical behavior can initiate pessimism and reduce value-creating behaviors in the right direction in such circumstances. The person does not have the desire to do principled and systematic work and it may even lead to pessimism and reduce value-creating behaviors in other honest audit institutions. The findings of this research show that risk-taking and ethical decision-making have a significant effect on auditing and auditor's judgments. The present study shows that the effective personal, environmental, cultural, ethical, professional, and organizational factors, etc., on the risk-taking of auditors and finally its effect on the ethical judgment of auditors are high. According to the obtained results, the following suggestions are made:

It is suggested to the policy makers of the auditing profession, apart from measuring the technical capabilities of auditors, by applying psychological tests, they should also learn about their behavioral characteristics.
Audit institutions are recommended to help the expansion and development of ethical behavior more by establishing effective internal control systems.

کلیدواژه‌ها [English]

Risk taking
professional judgments
Auditors' professional reports

اصل مقاله

قضاوت های اخلاق حرفه ای حسابرسان از خصیصه های اصلی اخلاق حرفه ای حسابرسان مستقل می باشد که می تواند بر طرح و برنامه حسابرسی، سطح اهمیت حسابرسی، سطح شواهد حسابرسی، گزارش حسابرسان مستقل، مدیران، سرمایه گذاران و تحلیل گران تأثیر بگذارد. جنبه های قضاوت حرفه ای موضوعی است که همیشه در حسابرسی مطرح شده اند. بنابراین می توان گفت که این ابعاد، جنبه های اصلی حسابرسی می باشند. قضاوت های حسابرسی می تواند زمینه ساز وقوع خطر برای حسابرسان باشد. (Nechel, 2000).

پژوهش های با محوریت قضاوت و تصمیم گیری حسابرس اغلب بر اساس سه عامل اصلی متغیرهای هویتی، کاری و محیطی طبقه بندی می شوند. از طرف دیگر؛ عوامل فردی و روانشناختی نیز در قضاوت افراد مختلف تفاوت هایی را ایجاد می کنند و باعث سوگیری های غیرحرفهای و رفتاری در قضاوت حسابرسان می شوند. پژوهش های حوزه قضاوت حسابرسی دو بعد کیفیت قضاوت و عوامل تاثیر گذار بر قضاوت مورد بررسی قرار می دهند (Bonner, 1999).

توانایی حسابرس برای قضاوت حرفه ای تحت تأثیر سطوح کار و ویژگی های شخصیتی حسابرس قرار می گیرد (McKnight &Wright, 2011). جوانب شخصیتی افراد در سازمانها و شرکت ها باعث می شود تا آنها متناسب با توانایی خود فعالیت کنند، که این امر می تواند کارایی فردی و سازمانی را بهبود بخشد. پژوهش ها نشان می دهد ارتباط شخصیتی و عملکرد شغلی افراد می تواند عملکرد و کیفیت شغلی را در حسابرسان را تحت تاثیر قرار دهد (Abdul Halim, et al, 2018).

سعد الله و بیلی (2014) اظهار کردند که مولفه شخصیت حسابرس نقش مهمی در قضاوت و تصمیم گیری های اخلاقی حسابرسان دارد. ویژگی شخصیتی می تواند ذاتی یا اکتسابی و در نهایت تغییر پذیر باشد (Saadullah & Bailey, 2014). همچنین یافته ها نشان می دهد که علاوه بر علم و تجربه حسابرسان، محورهای شخصیتی حسابرسان بر انجام قضاوت حرفه ای و اخلاقی حسابرسان تاثیر دارد (سعیدی گراغانی و ناصری، 1396). پژوهش های همچون گیمبر و همکاران (2016)، بیان دارند که نوع شخصیت حسابرسان می تواند بر قضاوت حسابرس تاثیر گذار باشد. (Gimbar et al, 2016).

با توجه به نگرش کلی مبنی بر اینکه ریسک بیش از حد در تجارت غیراخلاقی است و تصمیمات غیراخلاقی تا حدی ریسک را به همراه دارد، تحقیقات اندک تا به امروز رابطه بین ریسک پذیری و تصمیم گیری اخلاقی در تجارت را بررسی کرده اند. ریسک پذیری نقش مهمی در تجارت و حسابداری دارد، زیرا که ریسک بیش از حد یا کنترل نشده می تواند منجر به شکست شود. به عنوان مثال، ریسک پذیری بیش از حد در بحران مالی جهانی سال 2008، میلیون ها نفر را تحت تأثیر منفی خود قرار داد (Jackson et al, 2013).

علاوه بر این، ریسک بیش از حد وجه مشترک کلاهبرداری های حسابداران برجسته مانند انرون، وردکام و غیره است. تصمیم برای ریسک پذیری به طور مشترک تحت تأثیر ویژگی های تصمیم گیرنده و وضعیت موجود است. در یک مطالعه بنیادی برای توسعه ساختار گرایش به ریسک پذیری، جکسون و همکاران (2013) بر این باورند که ریسک پذیری ممکن است کاملاً مختص موقعیت یا عملکرد شخصیت فرد باشد، همچنین آنها پس از بررسی ریسک در چهار بعد (پولی، جسمی، اجتماعی و اخلاقی)، به این نتیجه رسیدند که ریسک پذیری را می توان به عنوان یک ویژگی شخصیتی در نظر گرفت که به هیچ نوع ریسکی وابسته نیست (Jackson et al, 2013).

تحقیقات در مورد گرایش به ریسک پذیری در درجه اول به ادبیات شخصیت یا مدیریت محدود شده است، در یک مطالعه در حسابداری از گرایش به ریسک پذیری به عنوان متغیر کنترل در یک آزمایش استفاده شده است. فراتر از شخصیت فردی، تصمیم گیری در مورد ریسک نیز تحت تأثیر مسئله وضعیت اخلاقی موجود است. جونز (1991) شدت اخلاقی هر حرفه را ساختاری چند بعدی می داند. در نظر گرفتن میزان ضرورت اخلاقی مربوط به هر حرفه متاثر از موقعیت و تأثیر بر تمام مراحل تصمیم گیری اخلاقی هر حرفه می باشد. در حالی که شدت اخلاقی فقط بر ویژگی های اخلاقی متمرکز است، ابعاد شدت اخلاقی تابع ادراکات و سوگیری های شناختی افراد است که با مسئله اخلاقی روبرو هستند (Barnett, 2001؛ Jones, 1991).

پژوهش ها نشان می دهد که قضاوت حرفه ای حسابرسان تحت تأثیر آموزش و تجربه حسابرسان می باشد که با زمان و عوامل دیگر از شخصی به شخص دیگر متفاوت بوده و تحت تأثیر ویژگی های شخصیتی حسابرس و مسائل روانشناختی حسابرسان همچون خوشبینی و بدبینی قرار می گیرد. (MacKinnon, 2008)

بنابراین هدف این پژوهش بررسی مولفه های مهم و تاثیر گذار بر ریسک پذیری حسابرس می باشد که می تواند قضاوت های او را تحت تاثیر قرار دهد.

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

قضاوت حسابرسان فرآیندی است که فرد گزارش حسابرسی را هدف شناسایی می‌کند و عبارت است از قضاوت در مورد اینکه چه عملی ازلحاظ وجدان حسابرس بیشترین توجیه‌پذیری را دارد. قضاوت های حسابرسی پیچیدگی زیادی دارد و عوامل زیادی بر آن تأثیر می‌گذارند. ویژگی جنسیت و جذابیت از بین دیگر ویژگی‌ها ‌بیشترین توجه را در تحقیق‌های مربوط به این حوزه به خود جلب کرده است. تحقیق‌های مختلف نشان داده است که نمی‌توان به‌صورت قطعی تمایز بین زن و مرد در نگرش اخلاقی پذیرفت. از یک ‌طرف مطالعاتی وجود دارد که نشان می دهد زن‌ها اساساً اخلاق محورتر از مردها هستند‌، از طرف دیگر تحقیق‌هایی وجود دارد که تفاوت بین نگرش اخلاقی زن و مرد را تائید نمی‌کنند‌. صرف‌نظر از تفاوت در عقاید‌، به نظر می‌رسد بسیاری از محققان، بر تأثیرپذیری اخلاق از جنسیت تاکید دارند ‌و بیانگر آن است که زن‌ها سطوح اخلاقی بالاتری را نسبت به مردها رعایت می‌کنند و از سوی دیگر، شواهد حاکی از آن است که در محیط‌ها، صنایع و فرهنگ‌های متفاوت با نمونه‌گیری از حسابداران و یا بررسی رفتار مدیران در نقا‌ط مختلف دنیا، هیچ تفاوتی بین زنان و مردان در نگرش اخلاقی وجود ندارد (مهدوی و ابراهیمی، 1392).

با توجه به پیچیدگی موضوعات اخلاقی در زمینه حسابداری، انتظار می‌رود حسابداران با ویژگی شخصیتی روان رنج و نتوانند قضاوت‌های چندان اخلاقی داشته باشند (Giluk & Postlethwaite, 2015). درحالی‌که احساسات منفی با روان‌رنجوری مرتبط است، برون‌گرایی به‌عنوان یک ویژگی جذابیت، ‌با احساسات مثبت ازجمله اجتماعی بودن و سهل‌گیری مرتبط است (Nei et.al, 2018).‌

‌کانور و همکاران[1] (2010) نشان دادند که افراد برون‌گرا، گرایش به‌ قضاوت‌های اخلاقی مبتنی بر عدالت و افراد درون‌گرا تمایل به رفتار اخلاقی مبتنی بر مراقبت دارند. تاکنون تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که رابطه مثبتی بین وظیفه‌شناس بودن و قضاوت‌های حرفه ای حسابرسان وجود دارد. نحقیقات نشان می‌دهد که افراد وظیفه‌شناس، اقدامات دُرست را نه‌تنها بر اساس مطلوبیت خود، بلکه بر اساس منافع دیگران تعریف می‌کنند و افراد وظیفه‌شناس افراد مسئولیت‌پذیری هستند (مشعشی و همکاران، 1397). تجربه‌گرایی نیز به‌عنوان یکی از ویژگی‌های شخصیتی اصلی، میزان انعطاف‌پذیری افراد را در برابر تجارب تعریف می‌کند. مک کاری و همکاران[2] (2011) بیان می‌کنند که افراد تجربه‌گرا، سطح استدلالی اخلاقی بالاتری دارند. با این‌وجود جمع‌بندی تحقیقات انجام‌شده خصوص تجربه‌گرایی به نتیجه‌گیری‌های متناقضی منجر می‌شود. از طرف دیگر، حرفه حسابرسی می تواند با نظریه شناخت اجتماعی، ارتباط تنگاتنگی داشته باشد (مشعشعی و همکاران، 1397). نظریه شناخت اجتماعی تأکید دارد که ویژگی های فردی و محیطی بر رفتار فرد تأثیر می گذارند و عملکرد انسان را نتیجه مجموعه سه گانه پویای عوامل روانشناختی(فردی)، محیط فیزیکی- اجتماعی و رفتار میداند و حسابرسی نیز رشته و حرفه ای مبتنی بر رفتار حسابرس و صاحبکار بوده و به نوعی به رفتار وابسته است (مشعشعی و همکاران، 1397). از اینرو در شرایط حاضر، یکی از پیچیدگی های حسابداری و حسابرسی که به توجه نیاز دارد، در نظرگرفتن معیارهای تصمیم گیری حسابرسان است، زیرا تصمیم گیری، رفتاری است که در تمام فرآیند عملیات حسابرسی وجود دارد (ولیان و همکاران، 1398.( در یک نظام اقتصاد دولتی اگر حسابرســان به وظایف خود عمل کنند، عملکرد ســازمانها شــفافتر و اکثر فســادهای پیش رو قابل کشــف و گزارش خواهند بود. این درحالی اســت که بسیاری از فســادهای ایجاد شده در اقتصاد غیر رقابتی و دولتی، بــه عوامل و متغیرهای متعــددی از جمله تنظیم قوانین و مقررات ناپایــدار و لحظه ای، تعدد قوانین و وجود تفسیرهای مختلف در قوانین ارتباط دارد، به تعبیر دیگر، نبود ساختار یک اقتصاد پایدار و کارا، فقدان قوانین و مقررات و استانداردهای مناسب، تنظیم دســتورالعمل ها و بخشــنامه های غیرمؤثر، عدم اســتقرار نظام ها و سیستمها و کنترلهای داخلــی قوی، عــدم بکارگیری منابع انسانی و مدیریت شایسته و سایر عوامل میتواند بر کیفیت گزارشــگری مالی تأثیر به سزایی گذاشته و شفافیت عملکرد مدیریتــی را خدشــه دار کند. در حالی که بر خلاف انتظار عمومی جامعه، استخراج و افشای بسیاری از این موارد، توسط حسابرس قابل کشف و شناسایی نیست (وادیزاده، 1398.(

ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ های اخلاقی، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و حرفه ای ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن در ﺷﻔﺎف ﺳﺎزی اﻃﻼﻋﺎت و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺨﺸﯽ ﺑـﻪ ﻋﻤﻮم، ﻧﻘﺶ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ ﺧﻄﯿﺮ اﺳﺖ. ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن وﻇﯿﻔﻪ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﻓﺴﺎد ﻧﻈﯿﺮ ﭘﻮﻟﺸﻮﯾﯽ و ﺗﻘﻠﺐ را ﮔﺰارش ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. اﯾﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﻌﺪ از ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺴﺎﺑﺪاران رﺳﻤﯽ و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮوز ﺗﻘﻠﺐ و ﻓﺴﺎد در ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺸﻮر و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش و رﺷﺪ ﺷﺮکت های ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺧﺎرﺟﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑـﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻓﻘﺪان ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﺎﻓﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﻧﮕﺮش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﺎن درﺑﺎره قضاوت های آنها و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋه ای ﮐﻪ فاکتورهای فردی و سازمانی بر ریسک پذیری حسابرسان در فرآیند قضاوت و اظهارنظر حسابرسی به وجود آورده اﯾﻦ اﻧﮕﯿﺰه را برای شناسایی عوامل تاثیر گذار بر ریسک پذیری حسابرس در قضاوت های حسابرسان مورد مطالعه قرار گیرد. مطالعات پیشین فاکتورهای مختلف مؤثر بر روی قضاوت اخلاقی را مورد بررسی قرار داده اند. به طور کلی فاکتورهای فردی و سازمانی دو فاکتور مهم در فرایند قضاوت اخلاقی هستند. در مروری بر مطالعات پیشین در مورد تصمیم گیری حسابرسان خواستار کارهای تجربی بیشتری در مورد تأثیرات فردی (شخصی) و موقعیتی (سازمانی) بر قضاوت اخلاقی شدند. مطالعه حاضر با الهام گرفتن از کار محققان پیشین و فراخوان عوامل موثر بیشتر بر قضاوت های حسابرسان بر آن است تا تأثیر برخی فاکتورهای شخصی، فرهنگی، اخلاقی، محیطی، حرفه، سازمانی و غیره را بر ریسک پذیری حسابرسان و نهایتا تاثیر آن را روی قضاوت اخلاقی حسابرسان ایرانی مورد بررسی قرار دهد.

ملکی پور و همکاران (1400)، در پژوهشی با عنوان طراحی مدل مضامین فلسفی درایت خردمندانه حسابرس در قضاوت حرفه ای بیان کرند که سطح تعقل‌گرایی برای اتخاذ تصمیم خردمندانه باعث ارتقای سطح کیفی قضاوت حسابرسی می‌شود. همچنین بیان داشتند که مولفه پایبندی به اخلاق حرفه‌ای به عنوان مولفه پایه تفکر حرفه‌ای درایتِ خردمندانه می باشد.

نظامی و همکاران (1399)، در پژوهشی با عنوان بررسی اثر ویژگیهای شخصیتی حسابرسان همچون وجدان حسابرسی و توافق پذیری حسابرسان، احساسات-تفکر و ریسک پذیری حسابرسان بر قضاوت حسابرسان با توجه به نقش میانجی خودکارآمدی حسابرسان دریافتند که توافق پذیری رویکردی کاهنده و توفق پذیری اجتنابی افزاینده کیفیت قضاوت حرفه ای حسابرسان می باشد. ریسک پذیری نتیجه مدار تاثیر کاهشی و ریسک پذیری نامعین تأثیرفزاینده بر قضاوت حرفه ای و اخلاقی حسابرسان دارد.

شهبازی و مهرانی (1399)، در پژوهشی با عنوان مدل قضاوت حرفه ای حسابرسان مستقل یافتند که قضاوت های حرفه ای حسابرسان مستقل، ماهیت پیچیده و چند وجهی را دارد و تحت تأثیر ویژگی افراد، عملکرد حسابرس، ویژگی شرکت، ذی نفعان، قوانین و مقررات محیطی قرار می گیرند.

حساس یگانه و عموزاد محدیرجی (1399). در پژوهشی با عنوان عوامل موثر بر قضاوت حرفه ای (اخلاقی) حسابرسان و فشارهای وارد شده بر آنها، بیان می کنند که اندازه موسسه و تجربه حسابرس با فشارهای وارده بر حسابرسان رابطه معکوس و با قضاوت حرفه‌ای آن‌ها، رابطه مستقیم و معنا‌داری دارند.

سان و همکاران (2020)، پژوهشی تحت عنوان بررسی تاثیر اشتراک گذاری دانش حسابرس در قالب تفکر گروهی بر کیفیت حسابرسی انجام دادند. این پژوهش که به صورت نیمه تجربی صورت گرفت با مشارکت گروه های کنترل و آزمون و با مشارکت 4 گروه 30 نفر صورت پذیرفت. نتایج براساس آزمون های تطبیقی نشان داد، اشتراک گذاری دانش حسابرسی می تواند ضمن افزایش قابلیت های تصمیم گیری گروهی، به ایجاد وحدت رویه بیشتر و نگرش های مبتنی بر مسئولیت های اجتماعی حسابرسان منجر شود و باعث گردد تا کارکردهای کیفی حسابرسی تقویت شود (Sun et al, 2020).

بوکارو (2019)، پژوهشی تحت عنوان ارتقای سطح کارکردهای تفکر انتقادی حسابرسان در محیط های بررسی پیچیده انجام دادند. در این پژوهش تفکر انتقادی به عنوان یک مبنای حسابرسی مبتنی بر الگوی پارادیمی انتقادی به مسئولیت های حسابرسان در قابل سرمایه گذاران، سهامداران و دولت همچون محیط زیست اشاره دارد که چگونه از این طریق می توانند صورتهای مالی ای را که دارای تقلب می باشند را شناسایی و گزارش های شفاف تری از عملکردهای مالی صاحبکاران ارائه دهند. در این پژوهش تعداد 330 حسابرس کشور مکزیک از طریق پرسشنامه مشارکت داشتند و نتایج نشان داد، وجود سطح تحلیلی و شهودی به عنوان دو معیار تفکر انتقادی در حسابرسان میتواند صورتهای مالی شرکتهایی که اقدام به تقلب و گمراهی سهامداران و سرمایه گذاران نموده بودند را به خوبی شناسایی نمایند (Bucaro et al, 2019).

عبدل حلیم و همکاران (2018)، به بررسی عوامل مؤثر بر قضاوت حرفه ای و اخلاقی حسابرسان در کشور مالزی پرداختند. نتایج آنها نشان داد که تجربه و رده شغلی با قضاوت حسابرسان، رابطه مستقیم و معناداری دارد؛ در مقابل جنسیت حسابرسان، میزان علم و تحصیلات دانشگاهی و اندازه شرکت مورد رسیدگی، بر قضاوت حرفه ای بی تأثیر می باشد (Abdul Halim, et al, 2018)

سؤال های پژوهش

با توجه به موضوع پژوهش، سؤال‌های پژوهش به ‌قرار زیر است:

سوال اول: آیا بهبود قضاوت های حرفه ای حسابرسان باعث افزایش کیفیت گزارش حسابرسان می شود؟

سوال دوم : آیا مدل جامع برای قضاوت های حرفه ای حسابرسان با توجه به ریسک پذیری حسابرسان وجود دارد؟

سوال سوم: چه متغیر های می تواند بر ریسک پذیری حسابرسان تاثیر بگذارد؟

سوال چهارم : چه مقوله های محوری برای ریسک پذیری حسابرسان با هدف بهبود قضاوت حرفه ای حسابرسان وجو دارد؟

سوال پنجم : چه شرایط زمینه ای برای تدوین الگوهای ریسک پذیری حسابرسان هدف بهبود قضاوت حرفه ای حسابرسان وجود دارد؟

روش شناسی پژوهش

این پژوهش از دیدگاه هدف، از نوع پژوهش کاربردی است، چرا که پژوهشگر به دنبال ارائه مدل ریسک پذیری حسابرس با هدف بهبود قضاوت حرفه ای حسابرس و توسعه دانش کاربردی در این زمینه می باشد. مطالعه حاضر از نظر چگونگی گردآوری داده های مورد نیاز در گروه پژوهش آمیخته طبقه بندی می شود؛ به عبارت دیگر این پژوهش از نوع داده ها یک پژوهش آمیخته (ترکیبی) اکتشافی متوالی است که در آن ابتدا روش کیفی و سپس کمی انجام می شود. به این معنا که ابتدا داده های کیفی گردآوری و صورت بندی شده و سپس پژوهشگر با توصیه جنبه های مورد مطالعه به شناخت کاملی از پدیده دست یافته و مرحله بعد از طریق داده های کمی به سوالات پژوهش پاسخ داده می شود. در بخش کیفی، مدل کیفی با استفاده از نظریه داده بنیان استرواس و کوربین (2008) استفاده خواهد شد تا به کشف مقوله های مرکزی و فرعی الگوی ریسک پذیری حسابرس و شناسایی ارتباط این مقولات با یکدیگر منجر به ارائه یک الگوی پارادایمی گردد. در بخش کمی نیز از پرسشنامه محقق ساخته استفاده خواهد شد. هم چنین از نظر زمانی می توان پژوهش حاضر را یک مطالعه مقطعی دانست که در سال 1402 صورت خواهد پذیرفت.

در پژوهش حاضر از روش اسنادی و میدانی استفاده خواهد شد. در بخش اسنادی از کتب و مقالات علمی داخلی و خارجی مرتبط با موضوع استفاده می شود و در بخش میدانی از ابزارهای گردآوری داده های مورد نیاز (پرسشنامه) استفاده می گردد.

بخش کیفی:

مصاحبه نیمه ساختار یافته: در این بخش، از مصاحبه نیمه ساختار یافته با خبرگان جهت تعیین شاخص های مدل کیفی استفاده می گردد. با توجه به اینکه یکی از اهداف این پژوهش رسیدن به مدا کیفی بر مبنای نظریه داده بنیاد است، شاخص های مورد نظر باید در شش دسته شرایط علی، شرایط زمینه ای، مقوله محوری، شرایط مداخله گر، راهبرد ها و پیامدها، قرار بگیرند. بدین منظور لازم است تا سه مرحله کد گذاری باز، محوری و انتخابی انجام شود.

چک لیست: از چک لیست جهت انتخاب مهمترین شاخص های مدل کیفی استفاده خواهد شد. لازم به یادآوری است که در این بخش شاخص های اولیه مدل کیفی از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته به دست آمده اند، در یک چک لیست قرار داده می شوند و از خبرگان خواسته می شود تا میزان موافقت خود با هر یک از این شاخص ها را مشخص کنند (تکنیک روایی نسبت اعتبار محتوا).

بخش کمی:

پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر مقایسات زوجی جهت اولویت بندی: از این پرسشنامه که دارای طیف 1 تا 9 است، جهت اولویت بندی شاخص های مدل استفاده می گردد ( تعداد سوالات بستگی به تعداد متغیرهای مدل کیفی دارد).

پرسشنامه محقق ساخته جهت بررسی روابط بین شاخص ها: از این ابزار جهت بررسی متغیرهای مدل کیفی استفاده خواهد شد ( تعداد سوالات بستگی به تعداد متغیرهای مدل کیفی دارد).

جامعه و نمونه آماری این پژوهش را اعضای جامعه حسابداران رسمی و حسابرسان مستقل، حسابرسان سازمان های حسابرسی تشکیل می دهند. در مطالعه حاضر به منظور ارائه مدل کیفی، بررسی روابط بین شاخص های مدل کیفی و نیز اولویت بندی آنها، نیازمند مصاحبه و تکمیل پرسشنامه از خبرگان است. بنابراین در این پژوهش از 20 نفر از خبرگان به شرح جدول (1) زیر به عنوان اعضای نمونه آماری استفاده خواهد شد. اضافه می نماید این افراد به صورت هدفمند و باتوجه به قاعده اشباع نظری و به صورت داوطلبانه در پژوهش شرکت کردند.

جدول (1): گروه خبرگان

Table (1): Group of experts

ردیف	گروه خبرگان	تعداد
1	اعضای جامعه حسابداران رسمی	5
2	مدیران واحدهای تجاری	5
3	اعضای جامعه حسابرسان	5
4	حسابرسان سازمان حسابرسی	5
	مجموع	20

منبع: یافته های پژوهش

یافته‌های پژوهش

در پژوهش حاضر برای تجزیه‌وتحلیل داده ها با استفاده از نرم‌افزار مکس کیودا کدهایی که بیشترین فراوانی را داشتند و از اهمیت بیشتری در مصاحبه‌ها برخوردار بودند استخراج شده و فراوانی هر یک مشخص گردید. این دسته‌بندی در جدول (2) مشخص گردیده است.

جدول(2) کد های استخراج شده

Table (2) extracted codes

ردیف	کدهای توصیفی	ردیف	کدهای توصیفی
1	تجربه حرفه ای	14	انگیزه و منافع شخصی
2	دانش تخصصی	15	ساختار نظام سیاسی
3	عوامل روان شناختی	16	ساختار فرهنگی
4	اخلاق حرفه ای	17	ساختار قوانین جزایی
5	نظارت نهادهای ناظر	18	شرایط کسب و کار حسابرسی
6	رهبری، کارتیمی و همکاری	19	اندازه موسسات حسابرسی
7	جامعه ذینفعان و انتظارات	20	رفتار شرکت های مورد حسابرسی
8	آیین و رفتار حرفه ای	21	توان توجیه کنندگی حسابرس
9	پیچیدگی و بغرنج بودن کار	22	فشار رقبای حسابرس
10	رضایت درونی حسابرس	23	رفتار فرصت طلبانه حسابرس
11	فشار ذی نفعان	24	باور عدم استفاده از اطلاعات حسابرسی
12	فشار زمانی	25	محدودیت های اجرایی
13	شرایط اقتصادی

منبع: یافته های پژوهش

در ادامه با کدگذاری تفسیری از فرآیند تحلیل مضمونی پیاده شده در این تحقیق، با مقایسه ی مستمر و تکرار کدهای توصیفی ایجاد شده در مراحل پیشین، کدهای تفسیری تولید می شود. برای ایجاد کدهای تفسیری چندین کد توصیفی در زیر مجموعه یک کد تفسیری جمع آوری می گردد. شایان ذکر است مصاحبه ها تا دست یابی به اشباع نظری ادامه پیدا کرد است. بررسی تحلیلی اطلاعات جمع‌آوری‌شده در مرحله مصاحبه با به‌کارگیری روش‌های مطرح‌شده در نظریه‌پردازی زمینه بنیان جهت تحلیل داده‌ها است. این بررسی در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی انجام می‌پذیرد.

کدگذاری باز

در این کدگذاری متن مصاحبه ها چندین بار خوانده و به صورت کد استخراج می شود. کدهای مشابه از نظر مفهوم در یک مجموعه قرار می گیرند. در این پژوهش مصاحبه ها با استفاده از تحلیل محتوا تفحص، مفهوم پردازی، مقوله بندی و براساس شباهت، مفهوم و اشتراک ها بین کدهای باز، مفاهیم و مقوله ها مشخص می شوند.

کدگذاری محوری

در این کدگذاری بین مقوله ها و زیر مقوله ها ارتباط برقرار می شود. در این مرحله یک مفاهیم اصلی در محور قرار می گیرد و سپس سایر مفاهیم با آنها ارتباط برقرار می کنند. این مقوله شامل موارد زیر هستند:

شرایط علی

. به اعتقاد مصاحبه شوندگان پنج عامل ابعاد رفتاری، دانشی و اخلاقی، روان شناختی، قانونی و مالی از جمله شرایط علی ریسک پذیری حسابرس است.

جدول (3) شرایط علی مربوط به ریسک پذیری حسابرس

Table (3) Causal conditions related to the auditor's risk taking

شرایط علی
مقوله اصلی	مقوله فرعی	مفاهیم
ابعاد رفتاری	موانع قانونی	عدم رعایت رفتار حرفه ای
	رفتار فرصت طلبانه	استفاده از اختیارات حسابرسی
	قضاوت	قضاوت ضمنی، قضاوت ناآگاهانه
	فشار رقبا	رقباتی بودن خدمات حسابرسی
ابعاد دانشی و اخلاقی	تجربه	تنوع حسابرسی
	مهارت و تربیت حرفه ای	کسب مهارت حرفه ای
	آموزش	فقر دانش و آموزش کافی (آموزش دهنده و آموزش گیرنده)،آموزش ضمن خدمت کارکنان
	دانش	افزایش دانش حرفه ای و به روز بودن
	اخلاق	رعایت آیین رفتار حرفه ای
ابعاد روان شناختی	ترسو یا متهور بودن	محافظه کاری و ریسک گریزی
	شک و تردید حرفه ای	اصل محافظه کاری، عدم اعتماد به مدیریت و صورت های مالی
	منظم و تعصب به کار	برنامه ریزی و سرپرستی کار
ابعاد قانونی	قوانین	قوانین حسابرسی
ابعاد قانونی	الزامات	الزامات حرفه ای سازمان حسابرسی و بورس اوراق بهادار
ابعاد مالی	تورم	افزایش حق الزحمه حسابرسان، افزایش سطح عمومی خدمات اعتباربخشی
	اقتصادی	رشد و پایداری اقتصادی موسسات مورد رسدگی
	هزینه	هزینه حسابرسی سالانه، فصلی و ماهانه
	شرایط کسب و کار	فشار رقبا
	حق الزحمه حسابرسی	حق الزحمه های مشروط
	قرارداد حسابرسی	تنوع قرارداد های حسابرسی

منبع: یافته های پژوهش

شرایط زمینه ای

به اعتقاد مصاحبه شوندگان سه عامل محدودیت‌های

قانونی ذاتی و حمایتی از جمله شرایط زمینه ای ریسک پذیری حسابرس است.

جدول (4) شرایط زمینه ای مربوط به ریسک پذیری حسابرس

Table (4) background conditions related to auditor's risk taking

شرایط زمینه ای
مقوله اصلی	مقوله فرعی	مفاهیم
محدودیت قوانین جزائی	محکومیت حسابرس	عدم کاربرد آموزش های مناسب در حرفه، عدم مجوز حسابرسی
محدودیت قوانین جزائی	قوانین کیفری	عدم استقلال، عدم صلاحیت حسابرسی
محدودیت ذاتی	محدودیت ذاتی	سطح اهمیت، نمونه گیری، رسیدگی های موردی
محدودیت ذاتی	محدودیت گزارشگری	فشار زمانی و فشار رقبا، قضاوت های حسابرس
محدودیت حمایتی	حمایت	عدم وجود قوانین حمایتی از حسابرسان

منبع: یافته های پژوهش

شرایط مداخله گر

شرایط مداخله گر شرایطی است که باعث افزایش و کاهش پدیده اصلی می شوند. برای مثال شرایط اقتصادی شامل: شرایط بازار سرمایه، تورم می باشد. همچنین شرایط محیطی شامل: عوامل سیاسی و تحریم می باشد.

جدول (5) شرایط مداخله گر مربوط به ریسک پذیری حسابرس

Table (5) Intervening conditions related to the auditor's risk taking

مداخله گر
مقوله اصلی	مقوله فرعی	مفاهیم
شرایط اقتصادی	شرایط بازار سرمایه	پیچیده بودن محیط اقتصادی
	تورم	میزان ثبات اقتصادی
	رکود	کاهش تعداد سرمایه گذاران، رکود بازار سرمایه
شرایط محیطی	عوامل سیاسی	سیاست های رفتاری حسابرسان و جامعه بین المللی و پایبندی به استانداردهای بین المللی
شرایط محیطی	تحریم	میزان اثرگذاری تحریم ها

منبع: یافته های پژوهش

راهبردها

راهبردها از دو عامل مقوله مداخله گر و شرایط زمینه ای تأثیر می گیرد. بر اساس دلیل، به منظور نظارت و کنترل پدیده موردنظر را انجام می باشد. راهبردهای مربوط به ریسک پذیری حسابرس در جدول (6) ذکر شده است.

جدول (6) راهبردهای مربوط به ریسک پذیری حسابرس

Table (6) strategies related to the auditor's risk tolerance

راهبرد ها
مقوله اصلی	مقوله فرعی	مفاهیم
مسائل روان شناختی	شخصی	ترسو یا متهور بودن، منظم و دقیق بودن تردید حرفه ای داشتن، تعصب به کار داشتن
مسائل روان شناختی	عمومی	عدم احساس تعلق به حرفه، موفقیت خود را موفقیت حرفه دانستن، عدالت گریزی، توجه به قضاوت صاحبکار، عدم ارتقای جایگاه شغلی، عدم شناسایی رسالت حرفه
مسائل حسابرسی	تخصص در صنعت	متخصص در صنعت مورد نظر
	عوامل اخلاقی	مفاهیم ارزشهای اخلاقی، فقدان حس ارزشمندی
	شخصیت حسابرس	شخصیت حسابرس، عدم پایبندی به آیین و رفتار حرفه ای
	کیفیت حسابرس	عدم قضاوت های حرفه ای
	نوع و اندازه حسابرس	نوع حسابرس (موسسات بزرگ، کوچک)

منبع: یافته های پژوهش

پیامدها

نتایج و خروجی به دست آمده از راهبردها که نتیجه عمل ها و واکنش ها است (بازرگان هرندی، 1387). پدیده محوری تحت تأثیر عوامل علی است، با این حال، پدیده حاضر قادر است بر راهبردها اثر بگذارد. راهبرد ها نیز در جایگاه تحت تأثیر شرایط زمینه ای و مداخله گر، پیامدها را می سازند. پیامدهای مربوط به ریسک پذیری حسابرس در جدول (7) ذکر شده است.

جدول (7) پیامدهای مربوط به ریسک پذیری حسابرس

Table (7) consequences related to the auditor's risk tolerance

پیامد ها
مقوله اصلی	مقوله فرعی	مفاهیم
تعدیل قضاوت های حرفه ای	عدم کیفیت گزارش ها	عدم ارتقاء کیفیت حرفه
تخریب اعتبار	اعتبار کاری	ترس از دست دادن صاحبکار
کاهش کارایی	کارایی	توجه به نتایج به جای توجه به مسیر صحیح کار

منبع: یافته های پژوهش

بحث و نتیجه گیری

حسابرسی مشتمل بر خدمات اعتباربخش به صورتهای مالی می باشد که مخاطب ها و ذینفعان زیادی را دربر می گیرد. از آنجایی که هدف نهایی حرفه حسابرسی اعتبارسازی به صورتهای مالی و گزارشات مالی می باشد؛ حسابرسان با پذیرش اعتماد جامعه پایبندی به آیین رفتار حرفه ای را شکل می دهند.. در حالی که جوانب متفاوت شخصیت حسابرسان می تواند عامل تعیین کننده در قضاوت اخلاقی حسابرسان باشد؛ سطح خود کارآمدی حسابرسان سطح قضاوت اخلاقی و حرفه ای حسابرسان را تحت تاثیر قرار می دهد. در نظر گرفتن تأثیر این عوامل ممکن است به توضیح دهندگی تفاوت در قضاوت های حسابرسان کمک بسزایی کند.

با توجه به نگرش کلی مبنی بر اینکه ریسک بیش از حد در حسابرسی غیراخلاقی است و تصمیمات غیراخلاقی تا حدی ریسک را به همراه دارد، همچنین نوع رفتارهای غیراخلاقی سازمانی حسابرسان می تواند آغازگر رفتار غیرحرفه ای باشد؛ در چنین شرایطی فرد انگیزه ای به انجام کارهای اخلاق مدار ندارد و ممکن است منجر به رفتار غیراخلاقی ای در سایر موسسه های حسابرسی اخلاق مدار شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که ریسک پذیری و تصمیم گیری اخلاقی در حسابرسی و قضاوت های حسابرس اثر بسزایی دارد. مطالعه حاضر نشان می دهد که عوامل موثر فردی، محیطی، فرهنگی، اخلاقی، حرفه، و سازمانی و غیره برریسک پذیری حسابرسان و نهایتا تأثیر آن را روی قضاوت اخلاقی حسابرسان زیاد می باشد. باتوجه به یافته های اخیر پیشنهاد می شود که سازمان حسابرسی و حرفه حسابرسی علاوه بر سنجش توانمندی های فنی حسابرسان، با به کارگیری آزمونهای روانشناسی از ویژگیهای رفتاری آنها نیز آگاهی یابند.

[1] Kalshoven et.al

[2] McCrae et.al

مراجع

حساس یگانه، یحیی، عموزادمحدیرجی، شهرام (1399). عوامل موثر بر قضاوت حرفه ای (اخلاقی) حسابرسان و فشارهای وارد شده بر آنها، مطالعات تجربی حسابداری مالی، شماره 67. صص 1 الی 26.

سعیدی گراغانی، مسلم، ناصری، احمد (1396)، تاثیر تیپ شخصیتی بر قضاوت حرفه ای حسابرس در تخصیص بودجه زمانی به حساب های حاوی برآورد، فصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، 2 (3): 179-184

شهبازی، مجید؛ مهرانی، کاوه (1399). تدوین مدل قضاوت حرفهای حسابرسان مستقل. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، دوره 27، شمار 1، صص 60 الی 86.

ملکی پور، هادی، عبدلی، محمد رضا و ولیان، حسن (1400)، در پژوهشی با عنوان طراحی مدل مضامین فلسفی درایت خردمندانه حسابرس در قضاوت حرفه ای، مجله حسابداری مدیریت، شماره 48، صص 129 الی 154.

مهدوی. غلامحسین، ابراهیمی. فهیمه (1392)، ارزش های حرفه ای و ادراک اخلاقی حسابرسان داخلی دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، فصلنامه حسابداری سلامت، سال دوم، شماره 3، صص 67-54.

مشعشعی، سید محمد؛ هاشمی، سید عباس و فروغی، داریوش (1397) . تأثیر تفاوتهای فردی حسابرسان بر تعهد حرفهای آنها: بررسی نقش میانجی سازگاری جو اخلاقی. مجله بررسی های حسابداری و حسابرسی،شماره 25 (3)، ص ص415-432.

نظامی، احمد، پور حیدری، امید و مجید پاکدامن، (1399)، در پژوهشی با عنوان بررسی اثر ویژگیهای شخصیتی(وجدان و توافقپذیری)، احساسات-تفکر و ریسک پذیری بر قضاوت حسابرس با توجه به نقش میانجی خودکارآمدی. مجله علمی دانش حسابداری مالی، دوره هفتم، شماره 1، پیاپی 24، صص 1 الی 24.

وادیزاده، کاظم (1398). اصلاح ساختارحرفه حسابرسی درکشورها، فصلنامه حسابداررسمی، (48) ، .ص ص 1-16.

ولیان، حسن؛ عبدلی، محمدرضا؛ کوشکی جهرمی، علیرضا (1398). مفهوم سازی تصمیم گیری خردمندانه حسابرسان بر اساس تحلیل داده بنیاد. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، 26)2 ،(326-301).

References

Abdul Halim, H., Jaffar, H., Janudin, S. (2018). Factor Influencing Proffessional Judgment of Auditor in Malaysia. The International Bussiness Research, 11(11), 119- 127.

Barnett, T. (2001). Dimensions of moral intensity and ethical decision making: An empirical study. Journal of Applied Social Psychology, 31(5), 1038-1057.

Bonner, S. E. (1999). Judgment and decision-making research in accounting. Accounting Horizons, 13:385–398.

Bucaro, A. C. (2019). Enhancing auditors' critical thinking in audits of complex estimates, Accounting, Organizations and Societ, Accounting, Organizations and Society.

Connor, B., Farley, D. and Wise, G. (2010) Moral Development, Moral Orientation and Personality Types. The International Journal of Learning 16 (1), 335-345.

Fan Y, H., Woodbine, G. and Scully, G. (2012). Guanxi and its influence on the judgments of chinese auditors. Asia Pacific Business Review, 18(1), 83-97.

Jackson, R. W., Wood, C. M., & Zboja, J. J. (2013). The dissolution of ethical decision-making in organizations: A comprehensive review and model. Journal of Business Ethics, 116, 233-250.

Jones, T. M. (1991). Ethical decision making by individuals in organizations: An issue-contingent model. Academy of Management Review, 16(2), 366-395.

Hassas Yeganeh, Y. Mohdirji, A.(2019). Factors affecting auditors' professional (ethical) judgment and pressures on them, Financial Accounting Empirical Studies, No. 67, pp. 1-26. [In Persian]

Gimbar CH, Hansen B, Ozlanski ME. (2016). Early evidence on the effects of critical audit matters on auditor liability. Current Issues in Auditing; 10(1) : A24–A33.

Giluk, T. L., & Postlethwaite, B. E. (2015). Big Five personality and academic dishonesty: A meta-analytic review. Personality and Individual Differences, 72, 59-67.

McCrae, R. R., Kurtz, J. E., Yamagata, S., & Terracciano, A. (2011). Internal consistency, retest reliability, and their implications for personality scale validity. Personality and Social Psychology Review, 15(1), 28-50.

MacKinnon, D. (2008). An introduction to mediation analysis. New York: Taylor & Francis Group/Lawrence, Erlbaum Associates.

Malekipour, H, Abdoli, M, Walian, H. (2021), in a research titled Designing a Model of Philosophical Themes of the Auditor's Prudence in Professional Judgment, Journal of Management Accounting, No. 48, pp. 129-154. [In Persian]

McKnight, C.A. and Wright, W.F. (2011). Characteristics of relatively highperformance auditors”, Auditing: A Journal of Practice and Theory. 30(1): 191-206.

Mahdavi, Gh, Ebrahimi. F. (2012), Professional values and ethical perceptions of internal auditors of universities of medical sciences and healthcare services in Iran, Health Accounting Quarterly, second year, number 3, pp. 54-67. [In Persian]

Mashashai, S, Hashemi, S, Foroughi, D. (2017). The effect of auditors' individual differences on their professional commitment: Investigating the mediating role of ethical climate compatibility. Accounting reviews and 415-432, (3) 25. [In Persian]

Nizami, A. Pour-Heidari, O. Pakdaman, M. (2019), in a research titled investigating the effect of personality traits (conscientiousness and agreeableness), emotions-thinking and risk-taking on auditor's judgment with regard to the mediating role of self-efficacy. Scientific Journal of Financial Accounting, Volume 7, Number 1, Series 24, pp. 1-24. [In Persian]

Nechel, D.D. (2001). Spirtual orientation in Relation to Relation to spiritual intelligence: A consideration of traditional Christianity and new Age/individualistic spirituality, unpublished thesis. Australia: the University of South Australia.

Nei, K. S., Foster, J. L., Ness, A. M., & Nei, D. S. (2018). Rule breakers and attention seekers: Personality predictors of integrity and accountability in leaders. International Journal of Selection and Assessment, 26(1), 17-26.

Saadullah, Shahriar M. and Bailey, Charles D. (2014). The Big Five Personality Traits” and Accountants’ Ethical Intention Formation. Research on Professional Responsibility and Ethics in Accounting. (18): 167 – 191.

Shahbazi, M. Mehrani, K. (2019). Compilation of independent auditors' verbal judgment model. Accounting and Auditing Studies, Volume 27, Number 1, pp. 60-86. (In Persian)

Saidi Garaghani, M, Naseri, A. (2016), the effect of personality type on auditor's professional judgment in allocating time budget to accounts containing estimates, Value and Behavioral Accounting Quarterly, 2 (3): 179-184. [In Persian]

Sun, J., Wang, J., Kent, P., Qi, B. (2020). Does sharing the same network auditor in group affiliated firms affect audit quality?, Journal of Accounting and Public Policy, 39(1): 107-133.

Vadizadeh, K. (2018). Reforming the structure of the auditing profession in the countries, Official Accountant Quarterly, (48), 1-16. [In Persian]

Walian, H, Abdoli, M, Koshki Jahormi, A. (2018). Conceptualizing auditors' wise decision-making based on foundation data analysis. Accounting and auditing reviews, 26(2), (301-326). [In Persian]