استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی(IFRS) و کیفیت گزارشگری مالی

مقدمه
مفهوم کیفیت گزارشگری و اندازه‌گیری، قدمتی برابر با مفهوم گزارشگری مالی دارد. با پذیرش IFRS در تعداد زیادی از کشورهای جهان، کیفیت گزارشگری مالی اهمیت زیادی برای تصمیم‌گیرندگان اقتصادی پیدا کرده است و کشورهای پذیرنده ادعا می‌کنند به‌کارگیری استانداردهای مذکور کیفیت گزارشگری مالی را بهبود بخشیده است]12،15[. موضوع کیفیت گزارشگری مالی به‌عنوان یکی از نگرانی‌های حسابداران، مقررات‌گذاران و استفاده‌کنندگان اطلاعات مالی مطرح ‌است. دلیل این است که گزارشگری مالی، ابزار اساسی برای برقراری ارتباط بین افراد درون‌سازمانی و برون‌سازمانی است و نتایج معاملات و رویدادها را در قالب صورت‌های مالی گزارش ‌می‌کند. تصمیم‌گیرندگان از این اطلاعات برای ارزیابی شرایط اقتصادی واحد گزارشگر استفاده می‌کنند؛ از این‌رو تمامی استفاده‌کنندگان گزارش‌های مالی، انتظار دارند اطلاعات درست و مناسبی از شرکت‌ها دریافت کنند؛ با این‌حال رویدادهایی مانند رسوایی شرکت‌هایی مثل انرون، ورلدکام و ... تردید زیادی در کیفیت گزارشگری مالی به ‌وجود آورد ]33[.
نیاز به یک چارچوب مفهومی، شامل ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری، برای تهیۀ گزارش‌های با کیفیت حسابداری، ضروری است تا مقایسه‌پذیری در سطح بین‌المللی را برای ذی‌نفعان اصلی خود، یعنی سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان، تضمین کند ]22[. در صورت استفاده از استانداردهای یکنواخت گزارشگری مالی، به‌سادگی می‌توان وضعیت مالی شرکت‌های سراسر دنیا را با یکدیگر مقایسه کرد و از پیچیدگی‌ و هزینۀ‌ روش‌های متفاوت پرهیز کرد. اگرچه قابلیت مقایسه در استانداردهای ملی هر کشور نیز وجود دارد، مقایسه‌پذیری جهانی، نیاز حیاتی بازار، محققان و سرمایه‌گذاران است که این نیازها با استفاده از استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی تا حدی برطرف می‌شود ]15[.
استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS)، مجموعه‌ای از استانداردهای حسابداری است که هیئت تدوین استانداردهای حسابداری بین‌المللی (IASB) تهیه می‌کند. این استانداردها تا کنون در بیش از 160 کشور جهان به‌ کار گرفته شده‌اند ]20،22[. در کشور ایران نیز در سال‌های اخیر، مجوز به‌کارگیری استانداردهای مذکور برای شرکت‌ها و نهادهای مالی ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت‌های فرعی و وابسته آنها صادر شده ‌است. همچنین، از سال ۱۳۹۵ کلیه بانک‌ها، مؤسسات اعتباری و شرکت‌های بیمۀ ثبت‌شده نزد سازمان و کلیۀ ناشران پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران که سرمایه ثبت‌شدۀ آنها ده‌هزار میلیارد ریال یا بیشتر است، ملزم به تهیه و ارائۀ دو مجموعه صورت‌های مالی مبتنی بر استانداردهای ملی و استانداردهای بین‌المللی شده‌اند.
بنابراین، یک انقلابی در گزارشگری مالی ایجاد شده ‌است و شرکت‌ها به‌جای استفاده از استانداردهای ملی کشور خود، از استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی به‌عنوان یک مجموعه واحد از مقررات، پیروی می‌کنند ]30،26[. همچنین، پذیرش مجموعه واحدی از استانداردهای حسابداری باعث بهبود کیفیت سود، قابلیت مقایسۀ بیشتر صورت‌های مالی، افزایش شفافیت و کاهش ریسک می‌شود. علاوه بر آن، صورت‌های مالی با قابلیت مقایسه به سرمایه‌گذاران بالقوه کمک می‌کند تا اطلاعات مالی شرکت‌های داخلی را با شرکت‌های عضو بازارهای سرمایۀ خارجی مقایسه کنند. کاهش هزینۀ سرمایه نیز از برجسته‌ترین دستاوردهای پذیرش IFRS شناخته شده است ]24[.
علاوه بر لزوم به‌کارگیری تمامی استانداردهای IFRS و IAS در ارتقای محتوای اطلاعاتی صورت‌های مالی، اقتصاد ایران به‌شدت نیازمند جذب سرمایه‌گذاران غیرمستقیم خارجی است. شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار امریکا به سبب کیفیت بالای گزارشگری مالی خود سالانه میلیاردها دلار سرمایۀ سرمایه‌گذاران را با فروش ابزارهای مالی مختلف به خود جذب می‌کنند. چان، آدری و ادوارد ]16[ معتقدند با پذیرش اجباری IFRS، شرکت‌ها تمایل بیشتری به پذیرش در بورس‌های خارجی کشورهایی دارند که آنها نیز IFRS را پذیرفته‌اند.
بــا توجه بــه اینکــه پذیــرش و اســتفاده از استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی می‌تواند برای بازارهــای ســرمایه و سرمایه‌گذاران پیامدهای مثبــت و منفی متعددی بــه دنبال داشته باشد، آثار و پیامدهای به‌کارگیری IFRS همچنان ازجمله سؤالات و ابهاماتی است که توجه محققان را به خود جلب کرده است.
در این پژوهش، تأثیر پذیرش استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS)، بر کیفیت گزارشگری مالی بررسی شده است. همچنین، با توجه به الزام اخیر سازمان بورس به تهیۀ صورت‌های مالی مبتنی بر IFRS، نتایج این پژوهش می‌تواند توجه مدیران و قانون‌گذاران را به پیامدهای ناشی از به‌کارگیری این استانداردها معطوف سازد. با توجه به اینکه تا زمان اتمام پژوهش، شرکت‌ها صورت‌های مالی مبتنی بر ‌IFRS را ارائه نکرده‌اند، نظرات صاحب‌نظران مبنای انجام پژوهش قرار گرفت.

مبانی نظری و پیشینه
با توجه به اهداف گزارشگری در حسابداری، در راستای ارائۀ اطلاعات مفید برای استفاده‌کنندگان، نظریه‌هایی مانند نظریۀ نمایندگی، ذی‌نفعان، علامت‌دهی و عدم تقارن اطلاعاتی، به به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری توجه می‌کنند.
نظریۀ نمایندگی
استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) مبتنی بر اصول است و عمده مبنای اندازه‌گیری و ارزش‌گذاری آن براساس ارزش‌های منصفانه صورت می‌گیرد و پیچیدگی زیادی دارد که به افزایش اختیار و قضاوت توسط مدیران منجر می‌شود و این امر می‌تواند موجب افزایش ریسک تحریف با اهمیت و رفتارهای فرصت‌طلبانۀ مدیریت شود که درنهایت مسئلۀ نمایندگی را فزونی می‌بخشد ]19[.
نظریۀ ذی‌نفعان
تعداد استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی بسیار زیاد است که می‌توان آنها را به چندین گروه مانند سرمایه‌گذاران، وام‌دهندگان، مدیران، اتحادیه‌های کارگری، تدوین‌کنندگان استانداردها و نهادهای دولتی تقسیم کرد. این گروهها را گروههای ذی‌نفع در حسابداری می‌نامند ]1[.
نظریۀ مزبور بیان‌کنندۀ این است که افراد یا گروههای ذی‌نفع تشکیل ائتلاف می‌دهند تا در سایۀ قوانین و نهادهای دولتی، منافع خود را حفظ و تقویت کنند. این گروهها با یکدیگر تضاد منافع دارند و هر یک می‌کوشند در سایۀ این مقررات به بیشترین منابع دست یابند. اگر تدوین‌کنندگان استانداردها بر این باورند که استانداردهای آنها باید پذیرفته‌شده شوند، ناگزیرند هنگام تدوین استانداردها به شاخص‌هایی توجه کنند؛ زیرا برای هر استانداردی مسئلۀ سودمندی استاندارد از دیدگاه تصمیم‌گیری و کاهش‌دادن پدیدۀ اطلاعات نامتقارن ضروری است ]1[.
نظریۀ علامت‌دهی
نظریۀ علامت‌دهی توضیح می‌دهد حتی در شرایطی که الزامی برای گزارشگری وجود ندارد، چرا شرکت‌ها برای گزارش داوطلبانه به بازار سرمایه، دارای انگیزه‌اند. شرکت‌ها برای دستیابی به منابع کمیاب سرمایۀ دارای ریسک، باهم در رقابت‌اند و برای موفقیت در این رقابت، افشای داوطلبانه ضروری است ]10[.
تارکا ]37[ با استفاده از تئوری علامت‌دهی معتقد است شرکت‌ها با پذیرش IFRS به فعالان بازار علامت می‌دهند که این امر موجب شفافیت اطلاعاتی بیشتر می‌شود و از این طریق می‌توانند در هنگام ورود به بازار جهانی، سرمایه‌گذاران خارجی را نیز جذب کنند.
نظریۀ عدم تقارن اطلاعاتی
بین شرکت و افراد خارج از شرکت عدم تقارن اطلاعاتی وجود دارد. پذیرش و اجرای داوطلبانۀ استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی، ازطریق گزارش مناسب و واقعی دارایی‌ها و بدهی‌ها، هزینۀ پایین‌تر سرمایه و نیز افزایش قابلیت پیش‌بینی عایدات آتی توسط سرمایه‌گذاران، موجب کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران می‌شود ]17[.

تأثیر پیاده‌سازی IFRS بر کیفیت گزارشگری مالی
گزارش‌های مالی، محصول نهایی فرایند گزارشگری مالی است. این فرایند شامل ایجاد، انتشار، اطمینان‌بخشی و استفاده از اطلاعات مالی توسط استفاده‌کنندگان است و از اجرای استانداردهای گزارشگری مالی برای تهیۀ گزارش‌های مالی آغاز می‌شود و تا اطمینان‌بخشی، انتشار و استفاده از آنها گسترش می‌یابد. استفاده‌کنندگان برای قضاوت و تصمیم‌گیری در بازار سرمایه به اطلاعات سودمند نیاز دارند. سودمندی اطلاعات به مفهوم «کیفیت اطلاعات» اشاره دارد؛ کیفیت گزارشگری مالی نیز موردی خاص از کیفیت اطلاعات است ]38[. اجرای IFRS ازطریق موارد آمده در ذیل موجب بهبود کیفیت گزارشگری مالی می‌شود.
کیفیت فرایند شناسایی معاملات
براساس استاندارد بین‌المللی حسابداری شماره 1، صورت‌های مالی باید وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریان‌های نقدی واحد تجاری را به‌طور منصفانه ارائه کنند. ارائۀ منصفانه مستلزم بیان صادقانه آثار معاملات، سایر رویدادها و شرایط طبق تعاریف و معیارهای شناخت دارایی‌ها، بدهی‌ها، درآمدها و هزینه‌های مندرج در مفاهیم نظری است.
در مواردی که رعایت الزامات خاصی از استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی برای بهبود درک استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی از تأثیر معاملات خاص، سایر رویدادها و شرایط بر وضعیت مالی و عملکرد مالی واحد تجاری کافی نباشد، موارد بیشتری را افشا می‌کند ]27، 28[.
کیفیت شناسایی و اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها
با پذیرش و اجرای استانداردهای بین‌المللی عدم تقارن اطلاعاتی بین شرکت‌های مختلف با تأکید بر حسابداری ارزش منصفانه کاهش می‌یابد. بیشتر اقتصاددانان و متخصصان مالی و حسابداری بر این مطلب تأکید دارند که ارزش‌های منصفانه در صورت‌های مالی اطلاعات بیشتر و بهتر و کاربردی‌تری نسبت به بهای تمام‌شدۀ تاریخی دارند؛ البته در ایران استفاده از ارزش‌های منصفانه در صورت‌های مالی با محدودیت‌های بسیاری ازقبیل دسترسی‌نداشتن به قیمت‌‌ها در بازارهای قابل مشاهده و دردسترس، عدم دست‌یابی به تخمین‌های دقیق اتکاپذیر از قیمت‌های بازارهای مستقل که مدیریت نتواند دستکاری و جابه‌جا کند، مواجه است؛ با این حال استفاده از ارزش‌های منصفانه همچنان باعث بهبود کیفیت اطلاعات صورت‌های مالی می‌شود و مزیت‌های مدنظر سرمایه‌گذاران، تأمین‌کنندگان و مدیریت را تأمین می‌کند ]2[.
کیفیت ارائه و افشای اجزای صورت‌های مالی
استانداردهای بین‌المللی، افشاهای بسیار گسترده‌تری را نسبت به آنچه اکنون در ایران جاری است، الزام می‌کند و این مزیت بسیار مثبتی است ]31[. در پی پذیرش استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی و افزایش تقاضا در بازار سرمایه، انگیزه‌های افشا در شرکت‌ها تغییر می‌یابند و احتمال و دفعات پیش‌بینی سود توسط مدیران، افزایش و درنهایت کیفیت سود و ارائۀ اطلاعات بهبود می‌یابد ]18[.
مجموعه‌ای واحد از استانداردها، قابلیت مقایسۀ اطلاعات مالی را افزایش می‌دهد و به این ترتیب، سرمایه بین کشورها به‌نحو اثربخشی توزیع می‌شود. همچنین، گسترش و پذیرش استانداردهای بین‌المللی، هزینه‌های مقایسه برای شرکت‌ها را کاهش می‌دهد و ثبات رویه در حسابداری را بهبود می‌بخشد ]7[.
تأثیر بر کیفیت کلی گزارشگری مالی
اهداف گزارشگری مالی و مبانی حسابداری ایجاب می‌کند اطلاعاتی که گزارشگری مالی فراهم می‌آورد، از ویژگی‌های معینی برخوردار باشند تا در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان فعلی و بالقوه و سایر استفاده‌کنندگان، مفید واقع شود. این ویژگی‌ها را ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری می‌نامند. امروزه چارچوب‌های مفهومی هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی و بین‌المللی، مجموعه‌ای از ویژگی‌های کیفی اطلاعات را فراهم می‌آورند. طبق چارچوب مفهومی اشاره‌شده، خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با محتوای اطلاعات عبارت از مربوط‌بودن (ارزش پیش‌بینی‌کنندگی و تأییدکنندگی، انتخاب خاصه) و اتکاپذیر بودن (بیان صادقانه ، رعایت بی‌طرفی ، رجحان محتوی بر شکل ، احتیاط ، کامل‌بودن) و خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با ارائۀ اطلاعات عبارت از مقایسه‌پذیر بودن و فهم‌پذیر بودن است که این خصوصیات متشکل از خصوصیات دیگری‌اند ]8، 25[.
ویژگی‌های کیفی اطلاعات طبق چارچوب مفهومی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی
طبق چارچوب مفهومی استانداردهای بین‌المللی حسابداری (که ساختار کلی آن در نمودار 1 ارائه شده ‌است)، ویژگی‌های کیفی، اطلاعات را به دو دستۀ ویژگی‌های بنیادی و ویژگی‌های بهبود‌دهنده تقسیم می‌کند. ویژگی‌های کیفی بنیادی شامل مربوط‌بودن و بیان صادقانه و ویژگی‌های بهبود‌دهنده شامل قابلیت مقایسه، قابلیت تأیید، به‌موقع‌بودن و فهم‌پذیر بودن است. ویژگی‌های بهبود‌دهنده مکملی برای ویژگی‌های کیفی بنیادی به‌شمار می‌آیند. تهیۀ اطلاعات حسابداری باید مقرون‌به‌صرفه باشد و هزینۀ اطلاعات باید توجیه منطقی داشته باشد.

شکل1. نمودار سلسله مراتب چارچوب مفهومی گزارشگری مالی بین‌المللی مالی

سایر عوامل مرتبط باکیفیت کلی گزارشگری مالی
در سال‌های اخیر، تأثیر پذیرش IFRS در سطح بین‌المللی، یکی از موضوعاتی است که در زمینۀ حسابداری، بارها تحلیل و بررسی شده است و توانسته متخصصان این حرفه، دانشگاهیان، سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌کنندگان اطلاعات مالی را به خود جذب کند. در سراسر جهان، پذیرش IFRS یک تغییر اقتصادی با اهمیت محسوب می‌شود و موجب ارتقای سیر بسیاری از پژوهش‌ها شده‌ است.
به‌طور کلی ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن داده‌اند پیاده‌سازی IFRS تأثیر بسزایی بر کیفیت گزارشگری مالی داشته است. در ادامه به برخی از پژوهشهای خارجی و داخلی انجام‌شده در این زمینه اشاره می‌شود.
نتایج مطالعۀ کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهند ویژگی‌های کیفیت اطلاعات مالی با اندازۀ شرکت و میزان شفافیت قانونی در کشور ارتباطی مؤثر دارد که این امر موجب می‌شود میزان تأثیر‌پذیری کشورها با پیاده‌سازی IFRS متفاوت باشد ]35، 34[.
یوریساندری و پوسپیتاساری ]40[ کیفیت گزارش‌های مالی را قبل و بعد از پذیرش IFRS مقایسه کردند. آنها داده‌های مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار سهام اندونزی را مطالعه کردند و نشان دادند ویژگی‌های مربوط‌بودن، فهم‌پذیر بودن و ‌مقایسه‌پذیر بودن اطلاعات، پس از به‌کارگیری استانداردهای مذکور افزایش یافته‌اند.
کان‌یانگه و ونجار ]29[ پژوهشی را به‌منظور تأثیر پذیرش IFRS بر کیفیت اطلاعات مالی انجام دادند. نتایج پژوهش ایشان نشان دادند کیفیت اطلاعات مالی درنتیجۀ به‌کارگیری استانداردهای مذکور افزایش یافته است. همچنین، این دو محقق به کمبود نیروی متخصص و آموزش‌دیده در زمینه IFRS به‌عنوان چالش‌های پیاده‌سازی آن تأکید کردند.
چان، آدری و ادوارد ]16[ در پژوهش خود نشان دادند پذیرش اجباری IFRS باعث شناسایی به‌موقع زیان می‌شود.
آپاتا ]11[ با بررسی انجام‌شده در کشورهای مختلف شامل اروپا، آمریکا، انگلستان، آلمان درخصوص جنبه‌های مربوط‌بودن، کیفیت افشا، هزینۀ سرمایه، مدیریت سود در پی پذیرش نشان دادند پذیرش IFRS باعث کاهش هزینۀ سرمایه، افزایش کیفیت سود و کیفیت افشا شده‌ است.
هوک و همکاران ]24[ آثار به کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی را در کشورهای اروپایی بررسی کردند. نتایج به‌دست‌آمده نشان دادند استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی موجب افزایش کیفیت سود می‌شود.
گارسیا و همکاران ]21[ به انجام مطالعه با هدف درک تأثیر به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی بر گزارشگری مالی پرداختند و نشان دادند با پیاده‌سازی IFRS، مربوط‌بودن اطلاعات افزایش می‌یابد و سودها به‌موقع شناسایی می‌شوند.
دایاناندان ]19[ مطالعۀ خود را درخصوص کشورهایی انجام داد که IFRS را پیاده‌سازی کرده بودند. او درنتیجۀ پژوهش خود نشان داد پذیرش IFRS باعث کاهش هموارسازی درآمدها و مدیریت سود می‌شود و این تأثیر در کشورهایی با سطح افشای بالاتر تشدید می‌شود.
یومورن ]39[ مطالعه‌ای را با این هدف که «آیا پذیرش اجباری IFRS مربوط‌بودن اطلاعات مالی ارائه‌شده در صورت‌های مالی را بهبود می‌بخشد» انجام داد و نتایج آمار توصیفی و رگرسیون حداقل مربعات برای تحلیل آثار پذیرش استانداردهای بین‌المللی روی کیفیت حسابداری، نشان دادند در زمینۀ بانک‌ها، اطلاعات سود هر سهم، ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام و قیمت سهام با پذیرش IFRS مربوط‌تر شده‌اند.
آپاتا ]11[ درنتیجۀ انجام بررسیهای خود نشان داد تهیۀ صورت‌های مالی مبتنی بر IFRS به افزایش جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بهبود قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی منجر می‌شود.
هو و همکاران ]23[ در پژوهش خود نشان دادند پذیرش IFRS در کشورهایی مثل نیوزلند، آلمان و چین بر کیفیت اطلاعات حسابداری بی‌تأثیر است. همچنین مارتینز ]32[ با بررسی تأثیر به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی حسابداری گزارشگری مالی بر کیفیت اطلاعات ارائه‌شده در کشور اسپانیا به نتیجۀ مشابهی دست یافت.
الکالی و لوده ]13[ در یک مطالعه، مربوط‌بودن ارزش اطلاعات دارایی‌ها و بدهی‌ها بعد از پذیرش استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی را در شرکت‌های بورسی نیجریه‌ای تعیین کردند و نشان دادند تفاوت معنادار آماری در مربوط‌بودن ارزش دارایی‌ها و بدهی‌های آماده و افشاشده تحت استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی وجود دارد.
فروغی و اشرفی ]7[ نکات مثبت استانداردهای مذکور را در سه طبقۀ افزایش قابلیت مقایسه، ارتقای کیفیت گزارشگری مالی و صرفه‌جویی در زمان و هزینه و چالش این استانداردها را در کاربرد ارزش منصفانه، شرایط نامشابه اقتصادی و سیاسی و حفظ‌نشدن منافع تمامی گروههای ذی‌نفع معرفی کردند.
رحیمیان و همکاران ]6[ در مطالعه‌ای دیگر، جنبه‌های مثبت به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی را افزایش شفافیت و دقت گزارشگری مالی و افزایش مقایسه‌پذیری صورت‌های مالی، گزارشگری مالی مطلوب و افشای مناسب در بازار اوراق بهادار، کشف صحیح قیمت در بازارهای اولیه و ثانویه، کاهش هزینۀ سرمایه، کاهش مدیریت سود، افزایش نقدشوندگی سهام و کاهش ریسک فعالان بازار دانستند.
مهام و همکاران ]9[ به بررسی مزایا و معایب پذیرش استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی به‌عنوان استانداردهای حسابداری ایران پرداختند. نتایج پژوهش بیان‌کنندۀ این موضوع است که 93 درصد جامعۀ آماری موافق با پذیرش استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی به‌عنوان استانداردهای حسابداری ایران‌اند و تنها 7 درصد مخالف پذیرش استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی به‌عنوان استانداردهای حسابداری ایران‌اند. پس با توجه به نتایج آزمون خی دو، مزایای به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی به‌عنوان استانداردهای حسابداری ایران بیش از معایب این استانداردها ارزیابی شده‌اند.
حسینی و نادریان ]3[ در مقالۀ خود به بررسی ﺗأﺛﻴﺮ نبود زﻳﺮ ﺳﺎﺧﺖ آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ در به‌کارگیری اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﺑﻴﻦ‌اﻟﻤﻠﻠﻲ ﮔﺰارﺷﮕﺮی ﻣﺎﻟﻲ در اﻳﺮان پرداختند. نتایج پژوهش نشان داده‌اند نبود زیرساخت آموزشی مناسب، یکی از عوامل تأثیرگذار در به‌کارگیری اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی بین‌المللی حسابداری مالی در ایران است.
رحمانی و علی‌پور ]5[ پــس از بررســی موانع موجود در دیگر کشورها، موانع پذیرش IFRS را در سطح کشور بررسی کردند و10 عامل را به‌عنوان موانع پذیرش IFRS در ایران شناسایی کردند.
رحمانی و شریفی ]4[ به بررسی میزان انطباق الزامات گزارشگری ملی و استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی در صنعت بانکداری پرداختند و نشان دادند در رابطه با موارد افشا در متن و یادداشت‌های توضیحی صورت تغییرات در حقوق صاحبان سهام، ارزش منصفانه، حسابداری مصون‌سازی و اوراق مشتقه، وثایق، ابزارهای مالی، طرح‌ها و مزایای بازنشستگی و ریسک‌های عمومی بانکداری، اختلاف معناداری بین استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی و الزامات گزارشگری مالی در ایران وجود دارد.

روش‌شناسی
این پژوهش از لحاظ هدف، از نوع پژوهش‌های کاربردی است و از لحاظ نحوۀ گردآوری داده‌ها، میدانی و از نوع پیمایشی است. اطلاعات لازم ازطریق پرسشنامه (کتبی و اینترنتی) جمع‌آوری شده ‌است. تعیین حجم نمونه در این تحقیق با استفاده از فرمول کوکران انجام شده که در این فرمول، مقدار p و q برابر با 0.5، مقدار z برابر با 1.96 و مقدار d برابر با 0.095 و درنهایت حجم نمونه حدود 106 نفر محاسبه شده است؛ ازاین‌رو، تجزیه‌وتحلیل نتایج این پژوهش بر مبنای تعداد 117 پرسشنامۀ دریافتی از پاسخ‌دهندگان انجام شده ‌است. این پرسشنامه متشکل از 42 سؤال با مقیاس لیکرت 5‌گانه (کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم) است.
سؤال اصلی این پژوهش این است که «تأثیر پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی بر کیفیت گزارشگری مالی چیست» به‌منظور پاسخ به پرسش پژوهش، فرضیه‌ها به شرح زیر بیان شده‌اند:
۱. پذیرش IFRS کیفیت فرایند شناسایی و اندازه‌گیری معاملات را افزایش می‌دهد.
۲. پذیرش IFRS کیفیت شناسایی و اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها را افزایش می‌دهد.
۳. پذیرش IFRS کیفیت ارائه و افشای اجزای صورت‌های مالی را افزایش می‌دهد.
4. پذیرش IFRS ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری را بهبود می‌بخشد.
جامعۀ آماری در این پژوهش شامل خبرگان دانشگاهی و حرفه‌ای متخصص در زمینه IFRS است. به علت محدودبودن جامعۀ آماری، تعدادی از خبرگان دانشگاهی و حرفه‌ای دردسترس، پاسخگو و آشنا با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی، به‌عنوان نمونه انتخاب شدند.
به‌منظور ارزیابی روایی ابزار اندازه‌گیری، سؤالات بر مبنای ماتریس نظریه طراحی شدند که حاصل بررسی‌ پژوهش‌های انجام‌شده در این حوزه‌اند. سپس اساتید و افراد آشنا و آگاه در زمینۀ موضوع پژوهش، پرسشنامه را بررسی کردند و توصیه‌های ایشان در پرسشنامۀ نهایی منظور شد. ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ ﭘﺮسشنامه ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻟﻔای ﻛﺮوﻧﺒﺎخ آزﻣﻮن شد. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ به نتایج به‌دست‌آمده (0.960) ﮔﺰارهﻫﺎی ﭘﺮﺳﺶ‌شدۀ مندرج در ﭘﺮسشنامه در راﺳﺘﺎی اﻫﺪاف ﭘﮋوﻫﺶ‌اند.

یافته‌های پژوهش
پرسشنامه حاوی سؤالات جمعیت‌شناسی است. نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل توصیفی شامل توزیع فراوانی مطلق و درصدی پاسخ‌دهندگان به سؤالات پرسشنامۀ این پژوهش به تفکیک جنسیت، میزان تحصیلات، رشتۀ تحصیلی، تجربه‌کاری، سمت و میزان آشنایی با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی و میزان موافقت با به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی حسابداری به‌جای استانداردهای ملی حسابداری در ایران در نگاره (1) آمده‌اند.

نگاره 1. ویژگی‌های شخصیتی پاسخ‌دهندگان
نگاره 1. ویژگی‌های شخصیتی پاسخ‌دهندگان
ردیف ویژگی شرح ویژگی فراوانی درصد
1 جنسیت مرد 88 75.2
زن 29 24.8
2 میزان تحصیلات کارشناسی 16 13.7
کارشناسی ارشد 64 54.7
دکترا 37 31.6
3 رشته تحصیلی حسابداری 95 81.2
مدیریت مالی 11 9.4
اقتصاد 4 3.4
سایر 7 6
4 تجربۀ کاری کمتر از 5 سال 29 24.8
5 تا 10 سال 37 31.6
11 تا 15 سال 24 20.5
بیش از 15 سال 27 23.1
5 سمت هیئت علمی 19 16.2
حسابرس 28 23.9
مدیرمالی 25 21.4
سایر 45 38.5
6 میزان آشنایی با IFRS کاملاً آشنا 16 13.7
آشنا 60 51.3
تا حدی آشنا 41 35
7 میزان موافقت با به‌کارگیری IFRS کاملاً موافق 34 29.1
موافق 73 62.4
بی‌تفاوت 9 7.7
مخالف 1 0.9
کاملاً مخالف 0 0


نتایج آزمون کولموگروف - اسمیرنوف نشان دادند توزیع داده‌ها در رابطه با تمامی گزاره‌ها غیرنرمال است و باید از آزمون‌های ناپارامتریک برای تحلیل داده‌ها استفاده کرد؛ اما با توجه به بالابودن تعداد نمونۀ این پژوهش و قضیۀ حد مرکزی از آزمون‌های پارامتریک استفاده شده ‌است.

نگاره 2. IFRS و بهبود کیفیت شناسایی و اندازه‌گیری معاملات
شماره گویه گویه میانگین انحراف معیار آماره t سطح معنی‌داری
1 شناسایی کامل درآمدها و هزینه‌ها 3.91 0.772 12.813 0.000
2 دقت در اندازه‌گیری درآمدها و هزینه‌ها 4.06 0.758 15.131 0.000
3 بهبود رویه‌های اندازه‌گیری حسابداری 4.12 0.697 17.380 0.000
4 دقت در شناسایی رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه 3.70 0.791 9.587 0.000
5 بهبود مربوط‌بودن و اتکاپذیر بودن برآوردها 3.94 0.780 13.037 0.000
فرضیه 1: پذیرش IFRS کیفیت فرایند شناسایی و اندازه‌گیری معاملات را افزایش می‌دهد. 3.95 0.589 17.402 0.000
عدم رد

نگاره 3. IFRS و کیفیت شناسایی و اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها
شماره گویه گویه میانگین انحراف معیار آماره t سطح معنی‌داری
6 بهبود شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌ها 4.07 0.640 18.068 0.000
7 بهبود اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها در شناخت اولیه 4.01 0.749 14.574 0.000
8 بهبود اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها پس از شناخت اولیه 4.09 0.772 15.208 0.000
9 شناسایی هر گونه زیان کاهش ارزش و برگشت آن در صورت نیاز 3.98 0.809 13.138 0.000
10 بهبود افشای دارایی‌ها و بدهی‌های احتمالی 4.06 0.758 15.131 0.000
11 بهبود شناسایی ذخایر 3.89 0.838 11.467 0.000
فرضیه ۲: پذیرش IFRS کیفیت شناسایی و اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها را افزایش می‌دهد. 4.02 0.584 18.801

نگاره 4. IFRS و کیفیت ارائه و افشای اجزای صورت‌های مالی
شماره گویه گویه میانگین انحراف معیار آماره t سطح معنی‌داری
12 بهبود طبقه‌بندی اقلام در ترازنامه 4.03 0.835 13.283 0.000
13 ارائۀ بهتر اطلاعات در ترازنامه 4.15 0.702 17.769 0.000
14 بهبود طبقه‌بندی اقلام در صورت سود و زیان 4.09 0.689 17.029 0.000
15 بهبود ارائۀ اقلام در صورت سود و زیان 4.15 0.673 18.409 0.000
16 بهبود طبقه‌بندی اقلام در صورت جریان وجه نقد 3.82 0.906 9.795 0.000
17 بهبود ارائۀ اقلام در صورت جریان وجه نقد 3.79 0.859 9.898 0.000
18 ارائه و افشای کامل اطلاعات در صورت‌های مالی و یادداشت‌های همراه 4.14 0.798 15.414 0.000
فرضیه ۳: پذیرش IFRS کیفیت ارائه و افشای اجزای صورت‌های مالی را افزایش می‌دهد. 4.02 0.542 20.266 0.000
عدم رد

نگاره 5. IFRS و بهبود ویژگی‌های کیفی اطلاعات
شماره گویه گویه میانگین انحراف معیار آماره t سطح معنی‌داری
ویژگی کیفی مربوط‌بودن (ارزش پیش‌بینی‌کنندگی، ارزش تأییدکنندگی)
19 افزایش قابلیت پیش‌بینی‌‌کنندگی صورت‌های مالی 4.00 0.777 13.924 0.000
20 بهبود ارائۀ اطلاعات غیرمالی مربوط به فرصت‌های تجاری و ریسک‌ها 3.89 0.763 12.599 0.000
21 افزایش میزان استفاده از اندازه‌گیری ارزش منصفانه و ارائۀ اطلاعات مربوط‌تر 4.23 0.814 16.365 0.000
22 ارائۀ بازخورد مناسب‌تر درخصوص چگونگی تأثیر رویدادهای مختلف بازار و معاملات قابل توجه به استفاده‌کنندگان. 4.03 0.804 13.804 0.000
23 افشای بهتر اطلاعات مربوط به فرضیات و برآوردهای استفاده‌شده در تهیه صورت‌های مالی و بهبود گزارشگری مالی 3.94 0.854 11.909 0.000
24 مطرح‌شدن رویدادهای مثبت و منفی به‌صورت متعادل و بدون سوگیری در صورت‌های مالی 3.72 0.899 8.641 0.000
25 افشای کامل اطلاعات در صورت‌های مالی (شامل افشای ریسک‌ها)، و امکان برآورد دقیق‌تر ریسک و بازده توسط استفاده‌کننده 3.90 0.770 12.607 0.000
26 بهبود کیفیت کلی گزارشگری مالی 4.23 0.712 18.704 0.000
27 واضح‌ترشدن یادداشت‌های توضیحی به‌طور چشمگیر 3.97 0.760 13.876 0.000
28 توضیح بهتر یادداشت‌های توضیحی، دربارۀ دلایل تغییر رویه‌های حسابداری و پیامدهای مربوط به تغییرات 4.00 0.754 14.340 0.000
29 افشای بهتر تجدیدنظر در برآوردهای حسابداری و قضاوت‌ها و پیامدهای مربوطه. 3.86 0.880 10.612 0.000
30 تعدیل دقیق‌تر اعداد و ارقام دوره قبل، از بابت تغییرات رویه‌های حسابداری یا تجدیدنظر در برآوردهای حسابداری 3.78 0.744 11.307 0.000
31 بهبود قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی دوره جاری با دوره قبل 3.95 0.786 13.053 0.000
32 بهبود قابلیت مقایسۀ گزارشات سالانه ارائه‌شده از شرکت با اطلاعات ارائه‌شده از دیگر سازمان‌ها 3.88 0.966 9.854 0.000
33 بهبود تحلیل صورت‌های مالی با استفاده از شاخص‌ها و نسبت‌های مالی با قابلیت مقایسۀ بیشتر 3.96 0.865 11.971 0.000
34 بهبود ارائۀ اطلاعات مقایسه‌ای بین صنایع، کیفیت گزارشگری مالی 3.90 0.894 10.855 0.000
35 آماده‌شدن به‌موقع‌تر گزارش‌های حسابرسی توسط حسابرسان 3.17 1.154 1.602 0.112
36 تحلیل صورت‌های مالی در زمان کمتر 3.44 1.020 4.621 0.000
37 افزایش قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی شرکت‌های ملی با شرکت‌های خارجی 4.34 0.745 19.492 0.000
38 تسهیل روند تحصیل و ادغام واحدهای اقتصادی 3.79 0.889 9.568 0.000
فرضیه 4: پذیرش IFRS موجب بهبود ویژگی‌های کیفی اطلاعات می‌شود. 3.90 0.543 17.905 0.000
عدم رد

با استفاده از آزمون میانگین یک جامعه، مربوط‌بودن هر یک از گزاره‌های پرسشنامه آزمون شد و نتایج به‌دست‌آمده از این آزمون نشان دادند سطح معناداری تمامی گزاره‌ها کمتر از 0.05 است و تمامی گزاره‌ها مربوط‌اند. این نتایج نشان می‌دهند یک توافق جمعی برای بهبود کیفیت گزارشگری مالی درنتیجۀ به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری وجود دارد.

تحلیل اثر احتمالی ویژگی‌های پاسخ‌دهندگان بر نتایج
در این پژوهش، از چهار گروه مختلف پاسخ‌دهنده درخصوص تأثیر پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی بر کیفیت گزارشگری مالی، نظرسنجی به‌عمل آمد. فهرست این چهار گروه به‌شرح زیر است:
• گروه 1: هیئت علمی؛
• گروه 2: حسابرس؛
• گروه 3: مدیر مالی؛
• گروه 4: سایرین.
منظور از سایرین، مشاغل مرتبط مثل تحلیل‌گر مالی، کارشناس مالی و ... است.
همچنین، در یک تقسیم‌بندی دیگر از حیث میزان آشنایی پاسخ‌دهندگان با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی، سه گروه مختلف پاسخ‌دهنده به شرح زیر بررسی شدند:
• گروه 1: تاحدی آشنا؛
• گروه 2: آشنا؛
• گروه 3: کاملاً آشنا.
برای تحلیل حساسیت پاسخ‌ها به ویژگی‌های پاسخ‌دهندگان، با استفاده از آزمون آنالیز واریانس نظرات گروههای پاسخ‌دهندۀ فوق با یکدیگر مقایسه و وجود اختلاف معنادار بین پاسخ‌های گروههای مذکور در رابطه با گزاره‌های مختلف، بررسی شدند. نگاره (6) نتایج حاصل از آزمون مقایسۀ میانگین پاسخ‌های چهار گروه مختلف هیئت علمی، حسابرس، مدیر مالی و سایرین را نشان می‌دهد که تفاوت معنی‌داری داشته‌اند.

نگاره 6. نتایج حاصل از آزمون مقایسۀ میانگین چهار گروه پاسخ‌دهنده (هیئت علمی، حسابرس، مدیرمالی و سایرین)
شماره گویه گویه درجۀ آزادی آماره F سطح معنی‌داری نتیجه
3 بهبود رویه‌های اندازه‌گیری حسابداری 116 2.394 0.045 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.
8 بهبود اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها پس از شناخت اولیه 116 3.827 0.012 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.
10 بهبود افشای دارایی‌ها و بدهی‌های احتمالی 116 3.653 0.015 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.
19 افزایش قابلیت پیش‌بینی‌‌کنندگی صورت‌های مالی 116 3.322 0.022 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.
38 تسهیل روند تحصیل و ادغام واحدهای اقتصادی 116 6.063 0.001 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.

با توجه به نتایج حاصل از آزمون آنالیز واریانس (ANOVA) در نگاره (6)، بین نظرات گروههای مختلف پاسخ‌دهنده، در رابطه با سؤالات 3 (از گویه‌های شاخص تأثیر بر شناسایی و اندازه‌گیری معاملات)، 8 و 10 (از گویه‌های شاخص تأثیر بر کیفیت شناسایی و اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها)، 19، 24 و 38 (از گویه‌های شاخص تأثیر بر ویژگی‌های کیفی اطلاعات)، تفاوت معنادار وجود دارد. با استفاده از آزمون توکی، تفاوت نظر بین گروههای بررسی‌شده روی گویه‌های مذکور بررسی شد. نگاره (7)، نتایج آزمون توکی را روی گویه‌های 3، 8، 10، 19 و 38 نشان می‌دهد.

نگاره 7. نتایج آزمون توکی در رابطه با مقایسۀ نظرات جوامع مختلف
شماره گویه گویه تفاوت میانگین سطح معناداری نتیجه
3 بهبود رویه‌های اندازه‌گیری حسابداری 0.511- 0.037 بین نظرات حسابرسان و مدیران مالی تفاوت معنادار وجود دارد.
8 بهبود اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها پس از شناخت اولیه. 0.561- 0.036 بین نظرات حسابرسان و مدیران مالی تفاوت معنادار وجود دارد.
0.566- 0.011 همچنین، بین حسابرسان و سایر پاسخ‌دهندگان تفاوت معناداری وجود دارد.
10 بهبود افشای دارایی‌ها و بدهی‌های احتمالی 0.610- 0.016 بین نظرات حسابرسان و مدیران مالی تفاوت معنادار وجود دارد.
19 افزایش قابلیت پیش‌بینی‌‌کنندگی صورت‌های مالی 0.637- 0.014 بین نظرات حسابرسان و مدیران مالی تفاوت معنادار وجود دارد.
24 مطرح‌شدن رویدادهای مثبت و منفی به‌صورت متعادل و بدون سوگیری در صورت‌های مالی 0.590- 0.031 همچنین، بین حسابرسان و سایر پاسخ‌دهندگان تفاوت معناداری وجود دارد.
38 تسهیل روند تحصیل و ادغام واحدهای اقتصادی 0.950- 0.000 بین نظرات حسابرسان و مدیران مالی تفاوت معنادار وجود دارد.
0.594- 0.020 همچنین، بین حسابرسان و سایر پاسخ‌دهندگان تفاوت معناداری وجود دارد.


نگاره (8) نتایج حاصل از آزمون مقایسۀ میانگین سه گروه مختلف تاحدی آشنا، آشنا و کاملاً آشنا را نشان می‌دهد.

نگاره 8. نتایج حاصل از آزمون مقایسۀ میانگین سه گروه پاسخ‌دهنده (تاحدی آشنا، آشنا و کاملاً آشنا)
شماره گویه گویه درجۀ آزادی آماره F سطح معنی‌داری نتیجه
1 شناسایی کامل درآمدها و هزینه‌ها 116 5.072 0.008 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.
6 بهبود شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌ها 116 4.703 0.011 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.
16 بهبود طبقه‌بندی اقلام در صورت جریان وجه نقد 116 13.233 0.000 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.
17 بهبود ارائۀ اقلام در صورت جریان وجه نقد 116 11.821 0.000 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.
31 بهبود قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی دوره جاری با دوره قبل 116 3.772 0.026 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.
32 بهبود قابلیت مقایسۀ گزارشات سالانۀ ارائه‌شده از شرکت با اطلاعات ارائه‌شده از دیگر سازمان‌ها 116 5.254 0.007 تفاوت معنی‌دار وجود دارد.

با توجه به نتایج حاصل از آزمون آنالیز واریانس (ANOVA)، بین نظرات گروههای مختلف پاسخ‌دهنده، در رابطه با سؤالات 1 (از گویه‌های شاخص تأثیر بر شناسایی و اندازه‌گیری معاملات)، 6 (از گویه‌های شاخص تأثیر بر کیفیت شناسایی و اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها)، 16 و 17 (از گویه‌های شاخص تأثیر بر کیفیت ارائه و افشای اجزای صورت‌های مالی) و 31 و 32 (از گویه‌های شاخص تأثیر بر ویژگی‌های بهبوددهنده)، تفاوت معنادار وجود دارد. با استفاده از آزمون توکی، تفاوت نظر بین گروههای بررسی‌شده روی گویه‌های مذکور بررسی شد. نگاره (9)، نتایج آزمون توکی را روی گویه‌هایی نشان می‌دهد که تفاوت معنادار بین گروههای تاحدی آشنا، آشنا و کاملاً آشنا مشاهده شد.

نگاره 9. نتایج آزمون توکی در رابطه با مقایسۀ نظرات سه گروه (تاحدی‌آشنا، آشنا، کاملاً آشنا)
شماره گویه گویه تفاوت میانگین سطح معناداری نتیجه
1 شناسایی کامل درآمدها و هزینه‌ها 0.383- 0.034 بین نظرات افراد تاحدی آشنا و آشنا تفاوت معنادار وجود دارد.
0.316- 0.016 بین نظرات افراد تاحدی آشنا و کاملاً آشنا تفاوت معنادار وجود دارد.
6 بهبود شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌ها 0.549- 0.009 بین نظرات افراد تاحدی آشنا و کاملاً آشنا تفاوت معنادار وجود دارد.
0.467- 0.023 بین نظرات افراد آشنا و کاملاً آشنا تفاوت معنادار وجود دارد.
16 بهبود طبقه‌بندی اقلام در صورت جریان وجه نقد 0.954- 0.000 بین نظرات افراد تاحدی آشنا و کاملاً آشنا تفاوت معنادار وجود دارد.
1.192- 0.000 بین نظرات افراد آشنا و کاملاً آشنا تفاوت معنادار وجود دارد.
17 بهبود ارائۀ اقلام در صورت جریان وجه نقد 0.843- 0.001 بین نظرات افراد تاحدی آشنا و کاملاً آشنا تفاوت معنادار وجود دارد.
1.079- 0.000 بین نظرات افراد آشنا و کاملاً آشنا تفاوت معنادار وجود دارد.
31 بهبود قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی دوره جاری با دوره قبل 0.554-
0.031 بین نظرات افراد آشنا و کاملاً آشنا تفاوت معنادار وجود دارد.
32 بهبود قابلیت مقایسۀ گزارشات سالانۀ ارائه‌شده از شرکت با اطلاعات ارائه‌شده از دیگر سازمان‌ها 0.804- 0.008 بین نظرات افراد آشنا و کاملاً آشنا تفاوت معنادار وجود دارد.

در این پژوهش، از آزمون فریدمن برای بررسی یکسان‌بودن اولویت‌بندی (رتبه‌بندی) گزاره‌ها و عوامل پرسش‌شده، از دیدگاه پاسخ‌دهندگان استفاده شده است. در این پژوهش، هر پاسخگو امکان نمره‌دهی به هر شاخص را در طیف پنج‌گزینه‌ای لیکرت (کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم) داشته ‌است؛ بنابراین، نمره‌دهی بالاتر نشان‌دهندۀ موافقت بالا با گویه بوده ‌است؛ بنابراین، در آزمون فریدمن هرقدر میانگین رتبه بزرگ‌تر باشد، موافقت پاسخ‌دهندگان با آن گویه بیشتر است. نگاره (10) نشان‌دهندۀ نتایج آزمون فریدمن است.

نگاره 10. نتایج آزمون فریدمن
تعداد اعضای نمونه 117
مجذور کای‌ 884.858
درجۀ آزادی 43
سطح معنی‌داری 0.000
رتبه شماره گزاره گزاره میانگین رتبه
1 37 افزایش قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی شرکت‌های ملی با شرکت‌های خارجی 29.80
2 21 افزایش میزان استفاده از اندازه‌گیری ارزش منصفانه و ارائۀ اطلاعات مربوط‌تر 27.80
3 26 بهبود کیفیت کلی گزارشگری مالی 27.76
4 18 افشای کامل اطلاعات در صورت‌های مالی و یادداشت‌های همراه 26.52
5 13 ارائۀ بهتر اطلاعات در ترازنامه 26.34
6 15 بهبود ارائۀ اقلام در صورت سود و زیان 26.16
7 3 بهبود رویه‌های اندازه‌گیری حسابداری 26.11
8 8 بهبود ارزیابی دارایی‌ها و بدهی‌ها پس از شناخت اولیه 25.29
9 14 باعث بهبود طبقه‌بندی اقلام در صورت سود و زیان 25.19
10 2 دقت در اندازه‌گیری درآمدها و هزینه‌ها 25.07
11 6 بهبود شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌ها 24.67
12 10 بهبود افشای دارایی‌ها و بدهی‌های احتمالی 24.59
13 22 ارائۀ بازخورد مناسب‌تر درخصوص چگونگی تأثیر رویدادهای مختلف بازار و معاملات قابل توجه به استفاده‌کنندگان 24.58
14 12 اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی باعث بهبود طبقه‌بندی اقلام در ترازنامه می‌شود 24.54
15 7 بهبود اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها در شناخت اولیه 24.45
16 19 افزایش قابلیت پیش‌بینی‌‌کنندگی صورت‌های مالی 24.03
17 33 بهبود تحلیل صورت‌های مالی با استفاده از شاخص‌ها و نسبت‌های مالی با قابلیت مقایسۀ بیشتر 23.90
18 28 توضیح بهتر دلایل تغییر رویه‌های حسابداری و پیامدهای مربوط به تغییرات ازطریق یادداشت‌های توضیحی 23.84
19 31 بهبود قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی دوره جاری با دوره قبل 23.66
20 9 بهبود کیفیت گزارشگری با شناسایی هر گونه زیان کاهش ارزش و برگشت آن در صورت نیاز 23.59

بحث و نتیجه‌گیری
در این پژوهش، تأثیر پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران با نظرخواهی از افراد آشنا و آگاه به استانداردهای مذکور بررسی شد. بدین منظور، 4 فرضیه در قالب تأثیر پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزاشگری مالی بر 1) کیفیت فرایند شناسایی و اندازه‌گیری معاملات؛ 2) کیفیت شناسایی و اندازه‌گیری دارایی‌ها و بدهی‌ها؛ 3) کیفیت ارائه و افشای اجزای صورت‌های مالی و 4) ویژگی‌های کیفی اطلاعات، طراحی شد. برای انجام آزمون فرضیه‌های پژوهش از پرسشنامه‌ای با 42 گزاره استفاده شد. از بین 42 گویۀ بررسی‌شده، به استثنای یک گویه که مربوط به آماده‌شدن به‌موقع‌تر گزارشات حسابرسی بود، همۀ گویه‌ها پذیرفته شدند. علت پذیرفته‌نشدن گویۀ مذکور نیز ممکن است این باشد که پاسخ‌دهندگان فرایند حسابرسی و زمان گزارش را تابع مسائل خاص مؤسسات حسابرسی می‌دانند. درخور ‌ذکر است گزاره‌های مربوط به بهبود محتوای اطلاعاتی صورت‌های مالی نیز رد نشدند؛ ولی برای نتیجه‌گیری دقیق‌تر باید بررسی‌های دقیق‌تر صورت گیرد.
نتیجۀ حاصل از گزاره مربوط به دقت در اندازه‌گیری درآمدها و هزینه‌ها به‌عنوان تأثیر پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی، با مطالعات پیشین مانند آباتا و همکاران (2016)، بال (2001)، لوبو و یانگ (2001) وحسن و هانتر (1999) سازگار است. یافته‌های این پژوهش دربارۀ اینکه اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی باعث بهبود ارزیابی دارایی‌ها و بدهی‌ها می‌شود، موافق با نتایج حاصل از پژوهش انجام‌گرفتۀ الکالی و لوده (2016) است. نتایج پژوهش حاضر دربارۀ اینکه اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی باعث افشای کامل اطلاعات در صورت‌های مالی و یادداشت‌های همراه می‌شود، موافق با یافته‌های پژوهش رحیمیان و همکاران (1394) است. در این پژوهش نیز نتایج نشان می‌دهند با پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی، ارائه و طبقه‌بندی اقلام در صورت‌های مالی (شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجه نقد) بهبود می‌یابد. هوک و همکاران (2016)، در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که پذیرش مجموعۀ واحدی از استانداردهای حسابداری باعث بهبود کیفیت سود، قابلیت مقایسۀ بیشتر صورت‌های مالی، افزایش شفافیت و کاهش ریسک می‌شود. علاوه بر آن، صورت‌های مالی با قابلیت مقایسه به سرمایه‌گذاران بالقوه کمک می‌کند تا اطلاعات مالی شرکت‌های داخلی را با شرکت‌های عضو بازارهای سرمایۀ خارجی مقایسه کنند. نتایج گزارۀ مرتبط با ارائۀ اطلاعات مربوط‌تر با اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی و به‌کارگیری حسابداری ارزش منصفانه، هم‌راستا با مطالعات پیشین (ازجمله: گارسیا و همکاران، 2017 و یومورون، 2015) هستند.
با توجه به اهمیت جهانی‌شدن بازارهای سرمایه و لزوم به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی برای پیوستن به بازارهای جهانی، هدف اصلی این تحقیق، بررسی تأثیر پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران بوده‌ است تا براساس نظرسنجی از افراد آشنا و آگاه در این زمینه، به برخی سؤالات مطرح در این حوزه پاسخ داده شود. همان‌طور که ملاحظه شد بیش از 91 درصد پاسخ‌دهندگان، موافق به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی به‌جای استانداردهای ملی‌اند. همچنین، با توجه به نتایج آزمون میانگین یک جامعه، تمامی فرضیه‌های این تحقیق پذیرفته شدند و این امر مؤید بهبود کیفیت گزارشگری مالی درنتیجۀ به‌کارگیری IFRS است.
با توجه به نتایج این تحقیق مبنی بر تأثیر مثبت پیاده‌سازی IFRS بر کیفیت اطلاعات حسابداری، پیشنهاد می‌شود نهادهای قانون‌گذار و استانداردگذار با مشارکت کلیۀ فعالان حرفه، نقشه راهی برای رفع موانع پیاده‌سازی، طرح و آن را به‌دقت اعمال کنند؛ به ‌نحوی که به زودی بسترهای ضروری برای استفاده از استانداردهای مذکور برای کلیۀ شرکت‌ها فراهم شود.
می‌توان گفت برای به‌کارگیری موفق این استانداردها باید واقع‌بینانه به چالش‌ها و وضعیت موجود توجه شود. بدین منظور باید رویکردی یکپارچه با تعامل اثربخش نهادهای حرفه‌ای به ‌کار گرفته شود. در این راستا برنامه‌ریزی و اقدام مؤثر برای رفع مسائل مالیاتی، ترجمۀ تخصصی استانداردها، آموزش و تدوین رهنمودهای مورد نیاز برای به‌کارگیری استانداردها ضروری‌‌اند.
در این پژوهش، گزارۀ مربوط به بهبود کیفیت کلی گزارشگری مالی درنتیجۀ اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی است که در این زمینه، محققانی مانند کان‌یانگه و نجار (۲۰۱۶) و یوری‌ساندری و پوسپیتاساری (۲۰۱۵) به نتایج مشابهی دست یافتند. هو و همکاران (2016)، در پژوهش خود نشان دادند پذیرش IFRS در کشورهایی مثل نیوزلند، آلمان و چین بر کیفیت اطلاعات حسابداری بی‌تأثیر است. همچنین مارتینز (2014) با بررسی تأثیر به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی حسابداری گزارشگری مالی بر کیفیت اطلاعات ارائه‌شده در کشور اسپانیا به نتیجۀ مشابهی دست یافت. با توجه به نتایج حاصل از بررسی فرضیه‌های این پژوهش، به‌منظور انجام پژوهش‌های آتی، پیشنهادهای زیر مطرح می‌شوند:
 در این پژوهش به ‌دلیل نبود صورت‌های مالی تهیه‌شده بر مبنای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی در کشور، از پرسشنامه استفاده شد. با توجه به الزام اخیر سازمان بورس در رابطه با تهیۀ صورت‌های مالی شرکت‌ها بر مبنای IFRS، پژوهشگران آتی می‌توانند در سال‌های بعد از پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری در شرکت‌های بورسی، این پژوهش را با استفاده از داده‌های شرکت‌های بورس و فرابورس انجام دهند.
 پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی به بررسی تأثیر به‌کارگیری IFRS بر کیفیت گزارشگری مالی در صنایع خاص مثل بانک و بیمه پرداخته شود.
 با توجه به الزامات خاص به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی، راهکارهای عملیاتی‌سازی استانداردها می‌تواند موضوع پژوهش‌های آتی قرار گیرد.
 با توجه به رابطۀ نزدیک IFRS و XBRL در حوزۀ حسابداری و گزارشگری مالی، می‌توان پژوهش‌های در این زمینه نیز انجام داد و بررسی کرد آیا پیاده‌سازی IFRS در بلندمدت می‌تواند بستر مناسبی برای پیاده‌سازی و به‌کارگیری XBRL فراهم کند.

محدودیت‌های پژوهش
• برای جمع‌آوری داده‌ها، انتخاب نمونه از جامعۀ آماری افراد حرفه‌ای آشنا به‌ IFRS انجام شد؛ اما با توجه به اندک‌بودن تعداد افراد متخصص در این
• زمینه، این موضوع می‌تواند بر تعمیم نتایج به کل جامعۀ حرفه‌ای اثرگذار باشد.
• با توجه به اینکه درحال حاضر صورت‌های مالی تهیه‌شده بر مبنای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی در ایران دردسترس نیستند، اطلاعات مورد نیاز برای آزمون گزاره‌های این پژوهش ازطریق پرسشنامه جمع‌آوری شده‌ است؛ بنابراین، ابزار اندازه‌گیری این پژوهش دارای محدودیت ذاتی است.
• ازجمله موارد مربوط به محدودیت‌های تحقیق نیز می‌توان به افراد پاسخ‌دهنده اشاره کرد که تا کنون تجربۀ عملی مناسبی درخصوص پیاده‌سازی IFRS در کشور نداشته‌اند؛ بنابراین، احتمال آن وجود دارد که پس از به‌کارگیری استانداردهای مذکور نظرات آنها با تعدیلاتی مواجه شود.